Destekleme Uygulamaları

Avrupa Konseyi’nin 1257/99 sayılı Tüzüğü’nün 33. maddesi uyarınca Birlik düzeyinde entegre kırsal kalkınmayı amaçlayan bir destekleme politikası uygulanmaktadır. Buna göre arazi iyileştirilmesi, arazi birleştirilmesi, turizm ve el sanatlarının yaygınlaştırılması, tarımsal yönetim hizmetlerinin tanıtımı, kaliteli tarımsal ürünlerin pazarlanması, kırsal alana götürülen temel hizmetler, köylerin

137 yenilenmesi ve geliştirilmesi, kırsal mirasın korunması, tarım ve bağlantılı faaliyetlerin çeşitlendirilmesi, tarımsal su kaynaklarının yönetimi, kırsal altyapının iyileştirilmesi gibi faaliyetler desteklenmektedir. Bunun yanında, tarım, ormancılık ve doğa yönetimi ile bağlantılı olarak çevrenin korunması ve hayvan sağlığının iyileştirilmesi, tarımsal afetler sonucu oluşan zararların giderilmesi ve yeni koruma tedbirlerinin tanıtımı gibi kırsal kalkınmayla ilişkili diğer faaliyetler de Birlik tarafından desteklenmektedir.246

Bu desteklemelerde programlama, ortaklık, yerinden yönetim, izleme ve değerlendirme aşamalarından oluşan bir prosedür izlenmektedir.247

Programlama aşamasında, kırsal alanların zayıf ve güçlü yanlarını, fırsatlarını ve tehlikelerini analiz ederek, hedefler ortaya koyan çok yıllık programlar hazırlanmaktadır.

Ortaklık aşamasında, üye devletlerin Komisyona gönderdiği programlar uygulanırken, üye devlet ve bölgesel idarelerle yakın işbirliği gerçekleştirilir. Yasal yükümlülüklerin karşılanması açısından program kamu yetkilileri ve Birlik tarafından ortaklaşa finanse edilir.

Programın mali ve idari yönetiminin yetkili ulusal ve bölgesel otoriteye devredilmesi ademi merkeziyetçi yönetim veya diğer bir ifade ile yerinden yönetim aşamasını temsil etmektedir.

İzleme ve değerlendirme aşamasında ise, uygulanan programlar özel bir komite tarafından yakından takip edilmekte, başlangıç, uygulanma ve tamamlanma devrelerinden sonra değerlendirmeye tabi tutulmaktadır.

Kırsal kalkınma desteklemelerini uygulanmasında her üye devletin önceliği farklı olmaktadır. Örneğin Hollanda, Almanya ve İngiltere kaynaklarını kırsal

246 _{Kırsal Kalkınma Çalışma Grubu, y.a.g.e., s. 49}

138 altyapıyı ve köyleri yenilemek için kullanırken, İspanya, İtalya ve Fransa ekonomik faaliyetlerin çeşitlendirilmesi ve KOBİ’lere destek amacıyla kullanmaktadır.248

Avrupa Birliği, çiftlik araçlarının modernleştirilmesi, işletme gelirleri ve yaşam standartlarını arttırmak, çiftçilerin çalışma koşullarını iyileştirmek amacıyla ekonomik sürdürülebilirliğini kanıtlamış olan, çevre, hijyen ve hayvan bakımı standartlarını sağlayan ve yeterli mesleki yeteneğe ve birikime sahip tarımsal işletmelerde yatırımları desteklemektedir. Bunun için üretim maliyetlerini düşürmeye, ürün kalitesini yükseltmeye, doğal çevreyi veya hayvan bakım standartlarını korumaya ve geliştirmeye, çiftlik faaliyetlerini çeşitlendirmeye yönelik yatırımları ön planda tutmaktadır. Birliğin toplam destek oranı dezavantajlı bölgelerde yatırımların yüzde 50’si, diğer alanlarda yüzde 40’ıdır. Fakat bu oran genç çiftçiler için dezavantajlı bölgelerde yüzde 55, diğer yerlerde ise yüzde 45 olarak uygulanmaktadır.249

Avrupa Birliği, çiftliklerin nesiller arasında el değiştirmesini kolaylaştırmak ve genç çiftçilere çiftlik kurma konusunda yardımcı olmak ve erken emekliliği teşvik etmek için de desteklemelerde bulunmaktadır.

İlk defa bir tarımsal işletme kuracak olan 40 yaşın altındaki çiftçilere aynı şekilde yeterli mesleki yetenek ve yeterliliği taşımaları, çiftliğin ekonomik varlığını sürdürebileceklerini kanıtlamaları, çevre, hijyen ve hayvan refahı standartlarını sağlamaları koşuluyla kuruluş primi ve daha sonra da kuruluş maliyetlerinden kaynaklanan borçlar için faiz sübvansiyonlarından oluşan desteklemeler yapılmaktadır.

Çiftçiliği bırakmak isteyen yaşlı çiftçilere ise, bütün ticari faaliyetlerini bırakmaları, emeklilik yaşından küçük ve fakat 55 yaşından büyük olmaları koşuluyla erken emeklilik desteklemesi şeklinde teşvikte bulunulmaktadır. Çiftliği alan kişilerin ise en az 5 yıldır çiftçilik yapıyor olmaları, teknik beceri ve yeterliliğe

248 _{Güder, y.a.g.e., s. 153}

139 sahip olmaları ve işletmenin tamamını veya bir kısmını üzerlerine almaları koşuluyla yardımlarda bulunulmaktadır.

Erken emeklilik teşviki sadece çiftlik sahiplerine değil, tarımsal faaliyetleri terk eden işçilere de sağlanmaktadır. Bunun için işçilerin de tarımsal faaliyetleri tamamen bırakmaları, 55 yaşından büyük ve emeklilik yaşından küçük olmaları, bir sosyal güvenlik sistemine bağlı olmaları ve son beş yıldaki ekonomik faaliyetlerinin en az yarısını tarım işçisi olarak gerçekleştirmiş olmaları şartları aranmaktadır.250

Avrupa Birliği’nde doğal koşulların üretim maliyetlerini arttırdığı, tarımsal üretimin azalmasına yol açtığı, bu nedenle de çiftçilik yapmanın zor olduğu, uzun vadede tarımsal faaliyetlerin devamının tehlikede kabul edildiği alanlar dezavantajlı alanlar olarak kabul edilmektedir. Bu nedenle de buralarda çiftçilik yapanlara işletme büyüklükleriyle bağlantılı 25 avro/hektar–200 avro/hektar arasında değişen miktarlarda telafi edici ödemelerde bulunulmaktadır. Dezavantajlı sayılan bölgeler Komisyon tarafından tespit edilerek, üye ülkelerin alanlarının yüzde 10’unu geçmemek koşulu ile listeler olarak açıklanmaktadır.251

Birlik ayrıca, özellikle kaliteli üretimi ve çevre dostu üretim yöntemlerini teşvik etmek amacıyla çiftçilerin mesleki yeterliliklerini geliştirmeye yönelik üretimin yeniden düzenlenmesi, arazinin geliştirilmesini sağlayacak üretim yöntemlerinin uygulanması, çevre koruma, hijyen ve hayvan bakımı şartlarını iyileştirme, ekonomik çiftçiliğe yönelik yetenekleri geliştirme, orman sahiplerine ve işletmecilerine orman idaresi konularındaki eğitimlere destek vermektedir.

Avrupa Birliği, kırsal kalkınma politikaları kapsamında ormanların korunması, yaygınlaştırılması, sürdürülebilir yönetiminin sağlanması ve geliştirilmesi amacıyla gerçek kişilerin, özel teşebbüslerin, belediyelerin veya bunların kurduğu derneklerin yürüttüğü bakım, işleme ve pazarlamaya yönelik yatırım, yeni ürün geliştirme, ağaçlandırma ve dernek kurma faaliyetleri gibi

250 _{Güder, y.a.g.e., s. 151}

140 ormancılıkla ilgili faaliyetleri de desteklemektedir. 1257/99 sayılı Konsey Tüzüğü’nün 8. bölümü 30–31–32. maddeleri uyarınca gerçekleştirilen bu desteklemelerden söz konusu tüzüğe göre özel kişiler, belediyeler ve bunların ortakları faydalanabilmekteyken, fiilen daha çok özel mülkiyete haiz arazilerdeki ormanlar ve ağaçlandırmalar için faydalanılmaktadır.252 Orman alanlarının korunması ve geliştirilmesi amacıyla Birlik tarafından çiftçilerin ve üretici birliklerinin faaliyetleri için 725 avro/hektar, tüzel kişiliklerin faaliyetleri için ise 185 avro/hektar yardımda bulunmaktadır.253

Avrupa Birliği’nde bütün kırsal kalkınma tedbirlerinden sadece tarımsal çevre tedbirlerinin ülke kırsal kalkınma planlarında yer alması zorunludur. Birlik, en az beş yıl süre ile çevreyi korumaya yönelik önlemleri alarak üretim yapan çiftçilere, bu uygulamadan dolayı karşılaştıkları zararları telafi etmek için yıllık 450 – 900 avro/hektar arasında yardım vermektedir.254 Tarım-çevre önlemleri organik tarım sektörünü geliştirmek (ürün işleme ve pazarlama yardımları, pazarlama çalışmaları ve eğitim), su kaynaklarının yönetimi, özel üretim tekniklerini korumak (geleneksel yetiştiricilik ve üretim yöntemlerinin desteklenmesi) ve kırsal alanlar yönetimi (çevreyi korumaya yönelik ve biyolojik çeşitliliği zenginleştirici üretim şekillerinin ve sulak alanların korunması çalışmalarının desteklenmesi) konularında uygulanmaktadır.255

Bunların dışında çiftliklerinin ekonomik varlığının sürdürülebilirliğini, çevre, hijyen ve hayvan refahı şartlarını sağladıklarını kanıtlayabilen çiftçilere, tarımsal ürünlerin pazarlama ve işlemesini rasyonel hale getirmek, rekabet ve katma değeri arttırtabilmek amacıyla yatırım miktarlarının kriter 1 kapsamındaki bölgelerde yüzde 50’si, diğer yerlerde ise yüzde 40’ı tutarında tarımsal ürün pazarlama ve işlemesini geliştirme yardımı yapılmaktadır.

252 _{Kırsal Kalkınma Çalışma Grubu, y.a.g.e., s. 51} 253 _{Koca, y.a.g.e.}

254 _{Kırsal Kalkınma Çalışma Grubu, y.a.g.e., s. 48}

255 _{Nurullah Özcan, Türkiye Avrupa Birliği İlişkileri ve Tarım Müzakereleri, Ankara: Türk Ziraat}

141 Avrupa Birliği tarafından kırsal kalkınma tedbirleri olarak yapılan yardımlar Tablo-31’de görülmektedir. Tabloda da görüldüğü gibi, Avrupa Birliği kırsal kalkınmaya yönelik olarak çeşitli amaçlarla desteklemelerde bulunmaktadır.

Tablo–31. Avrupa Birliği Kırsal Kalkınma Tedbirleri TEDBİRİN ÇEŞİDİ EKONOMİK

BÜYÜKLÜĞÜ (avro)

VERİLİŞ ŞEKLİ