Ortak girişimlerin birbirlerine rakip teşebbüsler tarafından oluşturulması durumunda rekabetçi endişeler daha fazla olacaktır. Ortak girişimler genellikle yeni
65 Jones/Sufrin, s.869
bir teknoloji veya ürünün ticarileştirilmesi, işletilmesi ve geliştirilmesi gibi67 ortak
bir amaç için aynı pazarda faaliyet gösteren teşebbüslerin işbirliği biçimi olarak ortaya çıkar68. Ancak bu durumda ortak girişim ana teşebbüsler arasındaki rekabeti
azaltarak veya tamamen ortadan kaldırarak rekabet üzerinde ciddi riskler oluşturabilir. Mesela üretim ortak girişimleri rakipler arasındaki üretim maliyetlerini yakınlaştırarak, araştırma geliştirme ortak girişimleri ise ürün farklılaşmasını azaltarak, rakipler arasındaki olması gereken çeşitli rekabet unsurlarını ortadan kaldırabilir.
Pazar yapısı da ortak girişimlerin rekabet üzerindeki etkisi bakımından önem arz etmekte; çok sayıda teşebbüsün bulunduğu veya giriş engellerinin olmadığı pazarlarda ortak girişimlerin rekabeti olumsuz etkilemeleri kolay olmamaktadır69. Ancak giriş engellerinin bulunduğu ve az sayıda teşebbüsün
bulunduğu pazarlarda ortak girişimler hâkim durum oluşturma veya işbirliği suretiyle rekabeti olumsuz etkileyebilirler70. Ortak girişimin üst pazarda faaliyet göstererek ana teşebbüslerine girdi sağladığı durumlarda ortak girişim hem ortak girişimin rakipleri hem de ana teşebbüslerin rakipleri bakımından piyasayı kapatıcı etki oluşturabilir. Ortak girişimin rakipleri mallarını arz yönünden benzer şekilde ana teşebbüslerin rakipleri ise girdiye erişim bakımından piyasayı kapatıcı etkiye maruz kalabilir71. Böylece rakip birkaç işletme belirli bir coğrafi alandaki mal veya ürün piyasasında aralarındaki rekabeti azaltarak hatta ortadan kaldırarak72 fiyat73 ve
alım satım şartları ile sözleşme hükümlerini; üretici, tüketici ve kamu kurumlarına hatta bütün çevrelere dayatabileceklerdir74.
67 Russo/Schinkel/Günster/Carree, s.270
68 Francesco Russo, Maarten Pieter Schinkel, Andrea Günster, Martin Carree, European
Commission Decisions on Competition Economic Perspectives on Landmark Antitrust and Merger Cases, Cambridge University Press 2010, New York s.270
69 Dosya No: D4/1/M.A.-00/1 Karar No: 00-6/61-28 Karar Tarihi: 10.02.2000 70 Dosya No: D4/1/M.A.-00/1 Karar No: 00-6/61-28 Karar Tarihi: 10.02.2000 71 Bright/Schmidt, s.560
72 Tekinalp/Tekinalp, s.469; Bright/Schmidt, s.559; Capobianco, s.63 73 Capobianco, s.63
Ayrıca ortak girişimler rakiplerin birbirlerini gözlemlemesini kolaylaştıran bir unsurdur75. Rakipler ortak girişim vasıtasıyla birbirlerinin üretim, maliyet, fiyat, dağıtım sistemlerine ilişkin bilgileri elde ederek uyumlu eylemlerde bulunabilecekleri gibi ortak girişimi doğrudan rekabetçi pazar davranışlarının koordinasyonu için de kullanabilmektedirler76. Böylece ortak girişim vasıtasıyla
hem rakip, müşteri veya sağlayıcıları üzerinde olumsuz etki uygulanabilmekte77
hem de örtülü anlaşmalar denetlenebilmektedir.
Ancak ortak girişimler ana teşebbüsleriyle bağlantılı olmayan bir pazarda faaliyet göstermek üzere de oluşturulabilir. Bu durumda ise genellikle ortak girişimin rekabet üzerinde olumsuz bir etkisi olmayacaktır78.
Ortak girişimler rekabeti üzerinde olumsuz etki yaratmalarının yanı sıra üretimde, teknolojide79 dağıtımda80; ticarileşme kanallarının verimliliğinin
artırılması, araştırma gücünün birleştirilmesi ve servislerin sunumunun iyileştirilmesi gibi çok çeşitli etkinlikler sağlayarak refaha katkıda da bulunabilirler81.
Ortak girişimin kurulması neticesinde etkinlik meydana gelip gelmediği somut olay açısından değerlendirilmelidir82. Nitekim ana teşebbüslerin ortak
75 Maher M. Dabbah, EC and UK Competition Law, Commentary, Cases and Materials, Cambridge
University Press 2004, Cambridge, s.477
76 Aslan, s.631; bkz. Guidelines On The Assessment Of Horizontal Mergers Under The Council
Regulation On The Control Of Concentrations Between Undertakings, para.47,48; Yatay Birleşme Ve Devralmaların Değerlendirilmesi Hakkında Kılavuz, para. 46,47; Bright/Schmidt, s.559
77 Aslan, s.631
78 Nitekim ortak girişim ile ana teşebbüslerin veya ana teşebbüslerin birbirlerinin rakibi olması
durumunda bir ortak girişim rakipler arasında koordinasyon riski yaratabilmektedir bkz. Aslan, s.645; Dosya No: D4/1/M.A.-00/1 Karar No: 00-6/61-28 Karar Tarihi: 10.02.2000; ayrıca bkz. Ana teşebbüsler ile aynı pazarda kurulan bir ortak girişime muafiyet verilmiştir bkz.Dosya Sayısı: 2002- 2-46 (Önaraştırma/Muafiyet) Karar Sayısı : 02-56/697-281 Karar Tarihi : 19.9.2002 ana teşebbüsler arasında ilgili pazarda rekabet bulunmaması durumunda ise ortak girişim rekabeti sınırlayıcı olmamaıştır bkz. Dosya Sayısı : D4/1/O.K.-00/1 (Ortak Girişim) Karar Sayısı : 00-9/85-40 Karar Tarihi : 29.2.2000
79 Aslan, s.649-650
80 Massimo Motta, Competition Policy: Theory and Practice, New York, Cambridge University
Press, 2004, s.203,
81 Russo/Schinkel/Günster/Carree, s.270; Ortak girişimlerin rekabet üzerine etkileri için ayrıca bkz.
Alistair Lindsay, Alison Berridges, The EU Merger Regulation: Substantive Issues, Fourh Edition, Sweet&Maxwell, 2012, London, , s.489,490; ayrıca bkz. Lerzan Kayıhan, Rekabet Hukuku Uygulamalarında Ortak Girişimler, Ankara 2003; Nitekim kısmi işlevsel ortak girişimler hatta ortak kontrol edilen bir birim oluşturmayan işbirlikleri dahi etkinlik oluşturabilmektedirler bkz. Korah, s.428
girişimi bilgi değişimi aracı olarak kullanmaları, etkinlik kazanılması için gerekenin ötesinde rekabetçi davranışlarını koordine etmeleri ciddi rekabet riskleri ortaya çıkarabilmektedir83.
İlk bakışta bir rakip teşebbüsün rakipleri tarafından devralınması veya ana teşebbüslerin faaliyetlerini birleştirmeleri eğer pazarın birkaç rakip kalacak hale gelmesine sebebiyet verecek ise muhtemelen rekabetin kısıtlanacağı söylenebilir84.
Ancak kimi zaman da eski bir tesisin modern şekilde yenilenerek piyasaya rekabet gücü olan bir rakip de kazandırılabilmektedir85.
Ana teşebbüslerin ayrı ayrı girebilecekleri bir pazarda ortak girişim oluşturmaları durumunda ortak girişim oluşturulmasının potansiyel rekabeti engellediği kabul edilebilir86.
Aynı zamanda ortak girişimler küçük teşebbüslerin büyük teşebbüsler ile daha etkin rekabet edebilmesine de olanak sağlar87. Hâlihazırda tek başlarına büyük teşebbüsler karşısında etkin bir rekabet baskısı oluşturamayan küçük teşebbüslerin güçlerini birleştirerek işbirliği yapması büyük teşebbüsler üzerinde etkin bir rekabet baskısı oluşturabilir.