Ortak girişimin ana teşebbüsleri ile kuracağı alım ve satım ilişkisine dair

Ortak girişimin ana teşebbüsünden alım yapacağı hallerde, mevzuat559 _ortak

girişimin bağımsız bir varlıktan ziyade ortak satış temsilcisi olma tehlikesini göz önünde bulundurmuştur. Bahsi geçen endişeye yönelik olarak ortak girişimin alımları açısından örtülü bir ayrıma gidilmiştir. Ortak girişimin üretici olacağı dolayısıyla da ana teşebbüslerinden sağlayacağı malın girdi niteliğinde olacağı hallerde ortak girişimin ürüne önemli miktarda katma değer sağlaması aranmıştır. Ortak girişimin önemli miktarda katma değer sağlamasının kendisinden beklenmesi mümkün olmayan dağıtım, alım-satım gibi pazarlarda faaliyet göstermesi durumunda ise ortak girişimin söz konusu pazarın gereklerini yerine getirmesi ve büyük miktarda alımlarını yalnızca ana teşebbüsleriyle gerçekleştirmemesi aranmıştır. Komisyon uygulamasında da ortak girişimin alım-satım pazarlarında faaliyet gösterdiği hallerde ortak girişimin temin edilen ürün veya hizmete önemli oranda katkı yapması beklenmemektedir560.

Ancak mevzuatta, ortak girişim satışları bahsinde belirtilmesine karşın ortak girişim alımlarının da ticari temelde olması gerektiğine değinilmemiştir.

AB Rekabet Hukuku uygulamasında mevzuatla uyumlu olarak ilişkinin ticari temelde olması koşulu ortak girişimin ürüne önemli miktarda değer kattığı hallerde aranmamakta; ancak ortak girişimin katma değer sağlamadığı alım-satım piyasalarında bu koşula değinilmektedir561_{. Türk Rekabet Hukuku uygulamasında}

559 _{Kılavuz para. 89-90; Jurisdictional Notice para. 101-102} 560 _{Bkz. Lübking/Dittert, s.103}

561 _{Bkz. Case No IV/M.550 - UNION CARBIDE / ENICHEM; bkz. benzer Case No COMP/M.1875}

-REUTERS / EQUANT -PROJECT PROTON; M.3578 ; Case No COMP/M.2299 - BP CHEMICALS / SOLVAY / HDPE JV; Case No COMP/JV.51 - BERTELSMANN / MONDADORI / BOL ITALIA

ise mevzuattan farklı olarak ilişkinin ticari temelde olması katma değer koşuluyla birlikte aranabilmektedir562.

Alım ilişkisinde katma değer koşulunun aranması esasen işlemin yoğunlaşma teşkil edip etmediğini tek başına belirlemeye elverişli bir koşul değildir. Bu koşul ortak girişimin anlaşma niteliğinde sayılması halinde muafiyet değerlendirmesi kapsamında göz önüne alınabilir. Nitekim ana teşebbüsüyle ticari nitelikte olmayan bir ilişki kuran ancak katma değer koşulunu yerine getiren bir ortak girişim uzmanlaşma, ticarileşme veya ortak üretim anlaşması niteliğinde de olabilir. Dolayısıyla katma değer şartının ticarilik koşulunun bir alternatifi olarak düşünülmemesi gerekir. Bir ortak girişimin ana teşebbüsleriyle kuracağı ilişkilerin her halde ticari temelde olması beklenmelidir. Örneğin Kozmetik ve gıda alanındaki iki teşebbüsün gıda takviyesi haplar üreten bir ortak girişim kurdukları ve ortak girişimin bütün ihtiyaçlarını kendilerinin sağladıkları bir ihtimalde; ortak girişim girdiye katma değer sağlayacak olsa da bütün ihtiyaçlarını ana teşebbüslerinden karşılayacak olması sebebiyle söz konusu ilişki gerçek anlamda ticari nitelikte olmayacaktır. Dolayısıyla ortada tam işlevsel bir ortak girişimden ziyade anlaşmalar rejimine tabi bir işlem söz konusu olması gerekirken yoğunlaşmadan bahsedilebilecektir563.

Ortak girişimin girdiye katma değer sağlaması gerekliliği ve buna ilişkin oran, ortak girişimin rakipleri gözetilerek belirlenmelidir. Aksi takdirde bir ortak girişimden tam işlevsel sayılabilmesi adına gereksiz yere katma değer koşulunu da yerine getirmesi beklenebilir. Katma değerin ortak girişimin faaliyet göstereceği pazarın bir gereği olarak ortaya çıktığı hallerde ise ortak girişimin katma değer sağlamaksızın ticarilik koşulunu yerine getirmesi ise ortak girişimin satış temsilciliğine dönüşmesine neden olabilir.

562 _{Bkz. Dosya Sayısı : 2013-1-68 (Devralma) Karar Sayısı : 13-44/551-245 Karar Tarihi :}

11.07.2013; Dosya Sayısı : 2011-1-196 (Devralma) Karar Sayısı : 11-60/1564-555 Karar Tarihi : 07.12.2011;

563 _{Ancak büyük oranda alımların da katma değer sağlanmasıyla tam işlevselliği zedelemeyeceğine}

ilişkin bkz. Case No IV/M.550 - UNION CARBIDE / ENICHEM ve Case IV/5754 Saudi Aramco/MOH

Bu itibarla herhalde ortak girişimin katma değer koşulu da dahil olacak şekilde rakiplerinin işlevlerini yerine getirmesi ve ana teşebbüsleriyle ilişkilerini ticari temelde oluşturması beklenmelidir.

Ortak girişimin satım veya alımlarının önemli bir bölümünü ana teşebbüsleriyle gerçekleştirmemesi ve ana teşebbüsleriyle ilişkilerinin ticari temelde olması ve girdiye önemli oranda katma değer sağlanması gibi gereklilikler ile esasen ortak girişimin bağımsızlığına ilişkin endişenin ortadan kaldırılmasını hedeflemektedir. Ancak bu gerekliliklerin ortak girişim yönünden anlaşılması gerekir. Örneğin ana teşebbüsün bütün ihtiyacını ortak girişimden sağlaması ortak girişimin tam işlevsel olmadığını göstermez564_.

Ancak ortak girişimin ana teşebbüsleriyle kuracağı ilişkinin ticari temelde olması bakımından aynı durum söz konusu değildir. Örneğin hem ortak girişimin hem de ana teşebbüsün kendileri açısından piyasa koşullarının aleyhine bir fiyatı kabul etmesi mümkün değildir. Ana teşebbüsün ayrıcalıklı fiyattan ortak girişimle ilişki kurması durumunda ortak girişim ana teşebbüslerine yönelik faaliyet yürüten yapıda olabilecektir. Aksi durumda ise ortak girişimin yeterli rekabet gücüne sahip olmaksızın ana teşebbüsüne bağımlı yapıda oluşturulduğuna ilişkin endişe ortaya çıkacaktır565_.

564 _{Karş. Case No IV/M.447 - Schneider / AEG olayda; alt pazarda faaliyet gösteren ana}

teşebbüslerin ortak girişimden satın alacakları ürünün payı kendi ürünlerinin toplam değerinin %5 ila %15’i arasında olacağına değinilmiştir. Böyle bir değerlendirme ana teşebbüslerin girdiye sağladığı katma değere ilişkin olabilir ki; böyle bir ihtimalde ana teşebbüslerin girdiye katma değer sağlamasının tam işlevsellik açısından bir önemi yoktur. Diğer bir ihtimalde ise ana teşebbüsün ihtiyacının önemsiz bir bölümünü ortak girişiminden sağlaması söz konusudur ki; böyle bir durumda ana teşebbüsün kendi ihtiyacının ne kadarını ortak girişimden sağladığı tam işlevsellik açısından belirleyici değildir.