Okuduğunu Anlama Testi

Öğrencilerin okuduğunu anlama seviyelerinin belirlenebilmesi için araştırmacı tarafından “Okuduğunu Anlama Testi” geliştirilmiştir. Bunun için öncelikle alanyazın taranmıştır. Okuduğunu anlama konusunu ele alan pek çok araştırmada kullanılan ölçme araçlarının farklı biçimlerde adlandırıldığı görülmektedir: “Okuduğunu Anlama Başarı Testi”, “Okuduğunu Anlama Testi”, “Okuduğunu Anlama Ölçeği” ve “Okuduğunu Anlama Ölçü Aracı” vb. gibi. İncelemeler ve alan uzmanları ile yapılan görüşmeler sonunda bu araştırmada öğrencilerin okuduğunu anlama seviyesini tespit etmek için kullanılan veri toplama aracı için “Okuduğunu Anlama Testi” ifadesi kullanılmasının uygun olduğuna karar verilmiştir.

Türkçe dersi, Türkçe öğretimi, okuma ve okuduğunu anlama gibi konular üzerinde yapılan araştırmalarda okuduğunu anlama seviyesinin ve başarısının belirlenmesi amacıyla hazırlanan ölçme ve veri toplama araçlarının birçoğunun çoktan seçmeli sorulardan oluştuğu görülmüştür. Temel dil becerilerinin gelişme seviyesinin belirlenmesinde ve değerlendirilmesinde çoktan seçmeli testlerin her durumda yararlı olmayabileceği düşünülmektedir. Öğrencinin bildiklerini belli bir düzen içerisinde ve dil kurallarına göre açıkça ifade etme becerisini ölçmede yetersiz kalan çoktan seçmeli sınavların yerine başka ölçme araçları kullanılabilir. Özellikle

110

analiz, sentez, değerlendirme gibi yüksek düzeyde mantıksal işlemleri gerektiren basamaklarda çoktan seçmeli ve diğer objektif test maddeleri kullanılabiliyorsa da yazılı yoklamalar, bu tür yüksek düzeyde mantıksal işlemleri ölçmek için daha uygundur (Göçer, 2007: 457; Temizkan ve Sallabaş, 2011: 218). Bu görüşlerin ışığında ve araştırmanın amacı gözetilerek araştırmada kullanılacak “Okuduğunu Anlama Testi” nin bir metne bağlı açık uçlu sorular ve etkinliklerden oluşmasına karar verilmiştir. “Okuduğunu Anlama Testi” yarı deneysel desenin uygulama öncesinde, ön test puanlarını ve uygulama sonrasında, son test puanlarını elde etmek amacıyla geliştirilmiştir. Araştırmanın amaçlarına uygun olarak “Okuduğunu Anlama Testi”nin hazırlanma süreci Şekil 13’te gösterilmiştir.

Şekil 13. Okuduğunu Anlama Testinin Hazırlanma Aşamaları Şekil 13’te gösterilen “Okuduğunu Anlama Testi Hazırlama Aşamaları”ndan ilki “Metinlerin Seçilmesi”dir. Okuduğunu Anlama Testi’nde kullanılan metinlerin seçilme sürecinde yapılan uygulamalar aşağıda sıralanmıştır:

1-Alanyazın Taraması: Alanyazın taraması yapılarak okuduğunu anlama becerisiyle ilgili ölçme, değerlendirme ve durum belirlemenin nasıl yapıldığına dair bilgi toplanmıştır. Okuduğunu anlamaya yönelik geliştirilen veri toplama araçları, hedef ve geliştirme süreci açısından incelenmiştir.

2-Metinlerin Taranması: “Okuduğunu Anlama Testi”nde kullanılacak metinleri belirlemek için MEB Talim Terbiye Kurulu’nun onay verdiği 4. Sınıf Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin hepsi birkaç kez okunmuş ve metin yapıları

1-Metinlerin Seçilmesi

111

incelenmiştir. Bunun dışında 4. Sınıf Türkçe dersine yönelik kaynak kitaplar, 9-10 yaş çocuklarına uygun hikâye kitapları ve çocuk dergileri gözden geçirilmiştir. Hazırlanacak olan okuduğunu anlama testine uygun olabileceği düşünülen 12 hikâye edici ve bilgi verici metin belirlenmiştir. Yapılan ön inceleme sonucu bu metinlerin üçü çıkarılarak elde kalan 9 metin düzenlenerek uzman görüşüne hazır hale getirilmiştir. 2005 yılından itibaren ilkokullarda kullanılan Türkçe ders kitaplarında bulunan metinler; hikâye edici metinler, bilgilendirici metinler ve şiirlerden oluşmaktadır. Araştırmanın amacına uygun olarak Okuduğunu Anlama Testi’nde bilgi verici ve hikâye edici metinler kullanılmıştır.

3-Metinlerin İncelenmesi: Belirlenen metinlerin okuduğunu anlama testine uygun olup olmadığını anlayabilmek için, araştırmacı tarafından “Metin İnceleme Formu” hazırlanmıştır. Bu formda, metinleri sınıf seviyesine uygunluğunun yanında başlık, konu ve anlam bütünlüğü, dilbilgisi ve imlâ kuralları ile metin türüne uygunluk bakımından inceleyen ve sorgulayan maddeler bulunmaktadır ( EK 2).

4-Uzman Görüşü: Her metin “Metin İnceleme Formu” eşliğinde Türkçe öğretimi alanında çalışan akademisyen ve sınıf öğretmenlerinden oluşan 7 uzmanın görüşüne sunulmuştur. Uzmanların görüşlerine göre metinlerin “Metin İnceleme Formu” ndan aldıkları puanlar hesaplanmış ve yüksek puan alan iki metnin okuduğunu anlama testinde kullanılmasına karar verilmiştir.

5-Okuduğunu Anlama Testi’nde Kullanılan Metinler: Okuduğunu anlama testinde kullanılan metinlerle ilgili bilgiler Tablo 29’da verilmiştir:

Tablo 29. Okuduğunu Anlama Testinde Kullanılan Metinlerin Genel Özellikleri

Metnin Adı Metnin Türü Metnin Yazarı Metnin Bulunduğu Kaynak Kitap Kullanım Amacı Bembeyaz Bir Dünya Bilgilendirici Metin Metin ÖZDAMARLAR (2012) Güzel Ülkem Türkiye (2012) Okuduğunu Anlama Testi

Boğaçhan Hikâye Edici Metin Selim HANCIOĞLU Dede Korkut (Gençler İçin Seçme Eserler) Okuduğunu Anlama Testi

112

Okuduğunu Anlama Testi’nde yer alan bilgilendirici metnin bu testte kullanılmasına ilişkin olarak metnin yazarıyla internet üzerinden yazışma yapılarak izin alınmıştır. Bu yazışma metni EK 24’te sunulmuştur. “Okuduğunu Anlama Testi Hazırlama Aşamaları”ndan ikincisi testte bulunan “Maddelerin Belirlenmesi”dir. Okuduğunu Anlama Testi’nde metinlere bağlı olarak maddelerin belirlenme sürecinde yapılan uygulamalar aşağıda sıralanmıştır:

1- Madde Havuzunun Oluşturulması: “Okuduğunu Anlama Testi”nde kullanılacak metinlerin belirlenmesinin ardından veri toplama aracında yer alacak maddeler oluşturulmuştur. Türkçe Öğretim Programı 4. sınıf okuduğunu anlama kazanımları dikkatle incelenmiştir ve kazanımların metinlere uyumu gözetilerek çalışmanın amacı doğrultusunda her metin için 30-40 madde yazılmıştır. Okuduğunu anlama testi soruları hazırlanırken maddelerin metindeki ana fikrin belirlenmesi, metne yönelik tahminler yapılabilmesi, ön bilgileri kullanabilme, hikâye unsurlarının tespiti, görsel okuma ve sebep-sonuç ilişkisini kurma gibi okuduğunu anlama becerilerini kapsaması temel amaç olarak kabul edilmiştir.

2-Maddelerin Yeniden Yazılması: Soruların ilk aşamada dil bilgisi ve sınıf seviyesine uygunluğunu anlayabilmek için Türkçe öğretimi alanında çalışan iki uzman ve bir Türkçe öğretmeninden görüş alınmıştır. Soru maddeleri, ilkokul dördüncü sınıf öğrencilerinden oluşan 6 kişilik bir öğrenci grubuna okutulmuş, aynı maddeler farklı cümle yapılarıyla değişik biçimlerde öğrencilere sorulmuş, cevaplama sırasında öğrencilerle görüşülerek öğrencilerin madde ifadelerini anlama durumları, cümlelerin okunabilirliği belirlenmeye çalışılmıştır. Verilen yazılı cevapların da incelenmesiyle gerekli düzenlemeler yapılarak her madde yeniden yazılmıştır.

3-Uzman Görüşü Alınması: Hazırlanan taslak “Okuduğunu Anlama Testi”nde yer alan soruların kapsam geçerliğini belirlemek için “Okuduğunu Anlama Testi Uzman Değerlendirme Formu” oluşturulmuştur. Kapsam geçerliği, test maddelerinin ölçülmek istenen davranışı yeterince yansıtıp yansıtmadığını açıklamaya çalışır. Kapsam geçerliğini belirleme yollarından biri de uzman görüşüdür (Ellez, 2009: 183). Uzmanlardan formda bulunan dereceli puanlama

113

anahtarını kullanarak [ Madde Uygun – 2; Madde Gözden Geçirilmeli -1; Madde Uygun Değil – 0 ] metin altındaki soruları şu özellikleri dikkate alarak incelemeleri istenmiştir:

Madde –metindeki unsurlar, Madde - sınıf seviyesi,

Madde –okuduğunu anlamayı ölçme, Madde -soru yazma kuralına uygunluk.

Testteki her bir madde için Lawshe Tekniği kullanılarak kapsam geçerlilik indeksleri hesaplanmıştır. Bu tekniğe göre kapsam geçerlik oranı şu şekilde formüle edilmiştir (Yurdugül, 2005; Şencan, 2005):

Maddeye Gerekli Diyen Uzman Sayısı Kapsam Geçerlik Oranı= - 1

(KGO) Görüş Belirten Uzman Sayısı/2

=0,05 anlamlılık düzeyinde KGO’ları için minimum değerleri aşağıda Tablo 30’da gösterilmiştir (Yurdugül, 2005):

Tablo 30. Kapsam Geçerlik Oranları İçin Minimum Değerler

Uzman Sayısı Minimum Değer Uzman Sayısı Minimum Değer

5 0.99 13 0.54 6 0.99 14 0.51 7 0.99 15 0.49 8 0.78 20 0.42 9 0.75 25 0.37 10 0.62 30 0.33 11 0.59 35 0.31 12 0.56 40+ 0.29

Türkçe öğretimi alanında çalışmaları olan akademisyenlerden oluşan 7 kişilik uzman grubundan maddelerle ilgili görüş alınmıştır. Tablo 30’da Lawshe Tekniğine göre .05 anlamlılık oranında uzman sayısı 7 olduğunda minimum anlamlılık düzeyinin 0.99 olduğu gösterilmiştir. Buna göre “Okuduğunu Anlama Testi”ndeki

114

her madde için Kapsam Geçerlik Oranı (KGO) hesaplanmıştır. Hesaplama sonucuna göre maddelerin KGO değerleri Tablo 31’de sunulmuştur.

Tablo 31. Okuduğunu Anlama Testindeki Maddelerin Kapsam Geçerlik Oranları

Okuduğunu Anlama Testindeki Hikâye Edici Metinle İlgili Maddelere

İlişkin Kapsam Geçerlik Oranları

Okuduğunu Anlama Testindeki Bilgilendirici Metinle İlgili Maddelere

İlişkin Kapsam Geçerlik Oranları

Uzman Görüşleri Uzman Görüşleri

No Uygun Gözden Geçir

Uygun Değil

KGO No Uygun Gözden Geçir Uygun Değil KGO 1 7 0 0 1.00 1 7 0 0 1.00 2 7 0 0 1.00 2 7 0 0 1.00 3 7 0 0 1.00 3 7 0 0 1.00 4 7 0 0 1.00 4 7 0 0 1.00 5 6 1 0 0.71 5 7 0 0 1.00 6 7 0 0 1.00 6 7 0 0 1.00 7 6 1 0 0.71 7 7 0 0 1.00 8 7 0 0 1.00 8 7 0 0 1.00 9 7 0 0 1.00 9 7 0 0 1.00 10 7 0 0 1.00 10 7 0 0 1.00 KGİ 0.94 1.00

Tablo 31’e göre ölçekteki maddelerin KGO değeri ise 0.71 – 1 arasındadır. “Okuduğunu Anlama Testi”nde yer alan hikâye edici metne ilişkin hazırlanan maddelerin hesaplanan Kapsam Geçerlik İndeksi (KGİ) 0.94, bilgilendirici metne ilişkin hazırlanan maddelerin hesaplanan KGİ 1.00’dır. Bu sonuç hazırlanan “Okuduğunu Anlama Testi”nin maddelerinin kapsam geçerliği olduğunu göstermektedir.

4 - Ön Uygulama: “Okuduğunu Anlama Testi” (EK 3) iki bölümden oluşmaktadır. Her bölümde bir metin ve bu metinle ilgili 10 açık uçlu soru maddesi bulunmaktadır. Ölçeğin cevap anahtarının hazırlanması için öncelikle 35 öğrenciye ön uygulama yapılmıştır. Bir Türkçe öğretmeni eşliğinde öğrenci cevapları incelenmiş ve cevap anahtarı hazırlanmıştır. Buna göre öğrenci cevap vermediyse veya yanlış cevap vermiş ise 0 puan, öğrencinin cevabı kısmen doğru ise 1 puan, öğrencinin cevabı doğru ise 2 puan üzerinden hesaplanmıştır.

115

Tablo 32’de Okuduğunu Anlama Testi’yle ilgili genel bilgiler sunulmuştur.

Tablo 32. Hazırlanan Okuduğunu Anlama Testiyle İlgili Bilgiler Kullanım

Amacı

Testteki Metinler

Hedef Kitle Soru Sayısı Testin Araştırmadaki İşlevi Okuduğunu Anlama Düzeyinin Belirlenmesi Boğaçhan (Hikâye Edici Metin) İlkokul 4. Sınıf Öğrencisi 10 Ön test / Son Test Bembeyaz Bir Dünya (Bilgilendirici Metin) İlkokul 4. Sınıf Öğrencisi 10 Ön test / Son Test

Toplam Soru Sayısı 20