Öneriler

Araştırmada elde edilen bulgular ışığında okuduğunu anlama becerisinin geliştirilmesine yönelik olarak aşağıdaki öneriler geliştirilmiştir.

1- Araştırmada okuduğunu anlama becerilerinden okunacak metinle ilgili tahmin yürütme, metnin ana fikrini bulma ve özetleme becerilerinin geliştirilmesine yönelik etkinlikler Doğrudan Öğretim Modeli’ne uygun olarak yapılmıştır ve olumlu sonuçlar elde edilmiştir. Sonuçlar ışığında bu model ilkokul dördüncü sınıflarda

175

Türkçe derslerinde öğretmenler tarafından okuduğunu anlama becerilerinin geliştirilmesi için kullanılabilir.

2- Ülkemizde ilkokulun ilk yıllarında okuma ve yazmanın öğretilmesine ağırlık verilmektedir. Bu araştırmada okuduğunu anlama becerilerinin geliştirilmesi için tahmin etme, ana fikir bulma ve özetlemenin nasıl yapılacağına dair metin temelli etkinliklerle öğretim yapılmıştır. Okuduğunu anlama öğretimi ilkokulların ilerleyen sınıflarında tıpkı okuma ve yazma öğretimi gibi ele alınmalıdır. Okuduğunu anlama becerileri sınıf ilerledikçe öğrencilerin kendiliğinden göstermeleri gereken ve öğretmenler tarafından sorgulanan beceriler olmaktan kurtarılmalıdır.

3- Araştırmada okuduğunu anlama becerilerinin geliştirilmesi çalışmalarında bilgilendirici ve hikâye edici metin türleri kullanılmıştır. Deney grubundaki öğrencilerin bilgilendirici metin türlerinde ana fikir bulma ve özetleme konusunda daha hikâye edici metinlere göre daha yüksek puan aldıkları görülmüştür. İlkokul öğrencilerinin okuduğunu anlama becerilerinin daha iyi gelişmesini sağlamak için özellikle Türkçe derslerinde yapılacak etkinliklerle metin türlerine yönelik farkındalıklarının artırılması için çalışmalar yapılmalıdır.

4- Okunacak bir metinle ilgili amaç belirleme ve tahminler yürütme, okuduğu bir metinden yazarın amacını ve ana fikri çıkarma, metni özetleyerek yeni bir metin türetip bunu kullanma çocuğun sadece öğrenciliği sürecinde Türkçe derslerine konu olan beceriler değildir. Bunlar insanın hayatı boyunca kullanması gereken okuma ve anlama becerileridir. İlkokuldan başlayarak tüm sınıflarda okuduğunu anlama becerilerine yönelik etkinlikler düzenlenmeli, öğrencilere okuduğunu anlama stratejilerini nerede ve nasıl kullanabilecekleri öğretilmelidir.

5- Araştırma sonuçlarına göre deney grubundaki öğrencilerin hem okuduğunu anlama düzeylerinin geliştiği hem de okuma motivasyonlarının arttığı anlaşılmıştır. Sınıflarda okuduğunu anlama etkinlikleri gerçekleştirilirken öğrencilerin okuma motivasyonu dikkate alınmalıdır. Çocukları okumaya teşvik etmek için okunacak metinlerin veya kitapların kolay ulaşılabilir ve kolay anlaşılabilir olması gerekir.

176

Ayrıca okuma çalışmalarında çocuklara okuyacağı materyali seçme özgürlüğü verilmeli ve okuma çevresi buna göre düzenlenmelidir.

6- Araştırmada yapılan etkinliklerde bilgilendirici ve hikâye edici metinlerden faydalanılmıştır. Metinler temel dil becerilerinin geliştirilmesinde ve Türkçe eğitiminde kullanılan en önemli araçlardır. Ders kitaplarında yer alan metinlerin çocuğun dil ve zihin gelişimine uygunluk, konu ve amaç bakımından metinler arasılık unsurlarını taşıması, okuma sevgisini aşılaması gibi özelliklere sahip olması gerekir. Çocuğun okuduğu metinle sosyal bir etkileşime girdiği ve metnin çocuğun kişilik gelişimini etkilediği unutulmamalıdır. Özellikle Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin okuduğunu anlama stratejilerinin ve etkinliklerinin uygulanmasına imkân sağlayacak şekilde uzunluk, dilbilgisi, görsel öğeler ve metin yapısı bakımından düzenlenmesi gerekir.

7- Bu araştırmada okuduğunu anlama becerilerinden tahmin etme, ana fikir bulma ve özetleme becerileri bir arada ele alınmıştır. Bunlardan her biri tek başına ele alınarak Doğrudan Öğretim Modeli’ne uygun etkinlikleri içeren araştırmalar yapılabilir.

8- Bu araştırma ilkokul dördüncü sınıf öğrencileriyle gerçekleştirimiştir. Doğrudan Öğretim Modeli’nin ilkokulun farklı sınıflarında farklı okuma becerilerinin geliştirilmesindeki etkisi yeni araştırmalar yapılarak incelenebilir.

9- Okuduğunu anlama becerilerinden tahmin etme, ana fikir bulma ve özetlemenin geliştirilmesi üzerinde başka deneysel desenler kurgulanarak farklı öğretim modellerinin etkisi incelenebilir.

10-Gelecekteki araştırmaların Doğrudan Öğretim Modeli’ne ait öğretim ilkelerinin, okuduğunu anlama eğitimi tasarımıyla en iyi bir biçimde nasıl bütünleştirileceğinin ele alması gerekmektedir. Örneğin, okuduğunu anlama ile ilişkili zihinsel becerilerin geliştirilmesi ve öğrenci farklılıklarının da gözetilerek düşünme tarzlarına olan etkiler incelenmelidir.

177

11-Araştırmada kullanılan “Okuduğunu Anlama Testi” bu araştırmaya özel olarak araştırmacı tarafından hazırlanmıştır. Hazırlanan test araştırmanın genel gayesinden ziyade sadece çalışmaya katılan öğrencilerin okuduğunu anlama düzeyinin belirlenmesinde kullanılmıştır. Yapılan incelemelerde benzer şekilde farklı araştırmacıların da kendi araştırmalarına özel testler geliştirip kullandıkları anlaşılmıştır. Ülkemizde ilkokul öğrencilerinin okuduğunu anlama becerilerinin belirlenmesi ve değerlendirilmesine yönelik standart bir test bulunmamaktadır. Okuduğunu anlama üzerine yapılan her araştırmada yeni okuduğunu anlama testi geliştirmek zaman ve emek kaybına yol açmaktadır. Bu alanda yapılan yurt içi ve yurt dışı araştırmalar incelenerek öğretim kademelerine uygun, okuduğunu anlama yeterlikleri ve bilimsel ölçütleri dikkate alan standart bir okuduğunu anlama testi geliştirilip araştırmacıların ve öğretmenlerin kullanımına sunulmalıdır.

12-Yarı deneysel uygulamanın sonunda deney grubundaki öğrencilerle yapılan görüşmelerde öğrencilerin bir kısmı yazı yazmak yerine kitap okumayı tercih edeceklerini, ayrıca özet yazma çalışmalarını sıkıcı bulduklarını belirtmişlerdir. Özetleme yazarak gerçekleştirilen bir okuduğunu anlama becerisidir. Yapılacak yeni ve daha uzun süreli araştırmalarla yazı yazma becerileri ve özetleme arasındaki ilişki derinlemesine incelenmelidir.

13-Bu araştırmada okuma öncesi kullanılan okuduğunu anlama becerilerinden tahmin etme, okuma sonrasında kulanılan okuduğunu anlama becerilerinden ana fikir bulma ve özetleme ele alınmıştır. Farklı araştırmalarda sadece okuma öncesinde, sadece okuma sırasında ve sadece okuma sonrasındaki okuduğunu anlama becerilerinin geliştirilmesi üzerine incelemeler yapılabilir.

14-Anlama ve okuma stratejilerine yönelik profil belirleme ve durum tespitine yönelik farklı örneklem çeşidi üzerinde ulusal tarama çalışmaları yapılabilir.

15- Öğretmenlerin kullandıkları okuduğunu anlama stratejilerinin, bunları ders sürecine dâhil etme sebeplerinin, inançlarının ve bu konudaki temel bilgilerinin neler olduğuna dair yeni araştırmalar yapılabilir.

178

16-Bu araştırmada Türkçe derslerinde öğrencilerin okuduğunu anlama becerilerini geliştirmek için Doğrudan Öğretim Modeli tercih edilmiştir. Bu model farklı öğretim kademelerinde öğrencilerin yazma becerilerini geliştirmek için kullanılabilir.

17-Okuduğunu anlama ve okuma motivasyonu arasındaki ilişkiyi farklı öğrenci gruplarıyla derinlemesine inceleyen yeni araştırmalar yapılabilir.

18- Araştırmada bir ilkokulda yarı deneysel bir uygulama gerçekleştirilmiştir. Bu tür uygulamaların sonuçları yeni programlar oluşturma aşamasında eğitimcilere genel bir okuma programı oluşturma aşamasında bir tavsiye olarak ele alınabilir.

KAYNAKÇA

Ağın Haykır, H. (2012) İlköğretim 6, 7 ve 8. Sınıf Öğrencilerinin Okuduğunu Anlama Becerisi İle Yazılı Anlatım Becerisi Arasındaki İlişki. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ahi Evran Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eğitim Bilimleri Bölümü.

Akay, A. A.(2004) İlköğretim 2. Sınıf Öğrencilerinin Okuduğunu Anlama Becerilerinin Matematik Problemlerini Çözme Başarılarına Etkisi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi. Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İlköğretim Ana Bilim Dalı.

Akel Oğuz, M.Ö. (2012) The Effects Of Implicit, Explicit And Blended Types Of Vocabulary Instruction On The Fourth Graders. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Dokuz Eylül Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yabancı Diller Eğitimi Ana Bilim Dalı, İngilizce Öğretmenliği Bilim Dalı.

Akyol, H. (2010) Yeni Programa Uygun Türkçe Öğretim Yöntemleri. (3. Baskı) Ankara: Pegem Akademi

Akyol, H.(2007a) Türkçe İlkokuma Yazma Öğretimi.(6. Baskı) Ankara: Pegem Akademi

Akyol, H. (2007b) Vygotsky, Piaget Ve Yapılandırmacı Okuma Eğitimi. VI. Ulusal Sınıf Öğretmenliği Eğitimi Sempozyumu - Anadolu Üniversitesi. Eskişehir.

Altun, F.,Yazıcı, H.(2010) Öğrencilerin Okul Motivasyonunu Yordayan Bazı Değişkenler. International Conference on New Trends in Education and Their Implications.11-13 November, 2010 Antalya

www.iconte.org/FileUpload/ks59689 adresinden 30.03.2013 tarihinde alınmıştır.

Alvermann, D.E., Phelps, S.F.(2005) Content Reading And Literacy. Boston: Pearson/ A And B

180

Anderson, T.H., Armbruster, B.B. (2002) Studying. P. D. Pearson (Edt.), Handbook Of Reading Research içinde (s.657-680) New Jersey: Lawrence Erlbaum Associates

Archer, A.L., Hughes, C.A. (2011) Explicit Instruction Effective And Efficient Teaching. New York: Guilford Press.

Ateş, M.(2008) İlköğretim İkinci Kademe Öğrencilerinin Okuduğunu Anlama Düzeyleri İle Türkçe Dersine Karşı Tutumları Ve Akademik Başarıları Arasındaki İlişki. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Selçuk Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü

Ateş, S.(2011) İlköğretim Beşinci Sınıf Türkçe Dersi Öğrenme Öğretme Sürecinin Anlama Öğretimi Açısından Değerlendirilmesi. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü

Ayçin, A.A.(2009) İSOTEG Tekniğinin Beşinci Sınıf Öğrencilerinin Okuduğunu Anlama Başarısı Ve Okumaya Yönelik Tutumları Üzerine Etkisi: YİBO Örneği. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü

Baker. L., Brown, A.L.(2002) Metacognitive Skills and Reading. P. D. Pearson (Edt.), Handbook Of Reading Research içinde (s.353-395) New Jersey: Lawrence Erlbaum Associates

Baker, L., Wigfield, A.(1999) Dimensions of Children’s Motivation for Reading and Their Relations to Reading Activity and Reading Achievement. Reading Research Quarterly, 34, 452–477. The International Reading Association. http://edt2.educ.msu.edu/DWong/CEP991 adresinden 28.07.2013 tarihinde alınmıştır.

Balcı, A. (2010) Sosyal Bilimlerde Araştırma (8. Baskı) Ankara: Pegem Akademi

Baştürk, R.(2009) Deneme Modelleri. A. Tanrıdöğen (Edt.), Bilimsel Araştırma Yöntemleri içinde (s.31-54) Ankara: Anı Yayıncılık

181

Baumann, J.F. (1984) The Effectiveness Of A Direct Instruction Paradigm For Teaching Main Idea Comprehension. Reading Research Quarterly. 20(1), 93- 115 www.jstor.org/stable/747654 adresinden 22.09.2011 tarihinde alınmıştır.

Baydık, B.(2011) Okuma Güçlüğü Olan Öğrencilerin Üstbilişsel Okuma Stratejilerini Kullanımı Ve Öğretmenlerini Okuduğunu Anlama Öğretim Uygulamalarının İncelenmesi. Eğitim Ve Bilim. 36(162) http://egitimvebilim.ted.org.tr/index.php/EB/article adresinden 03.09.2012 tarihinde alınmıştır.

Bean, T.W., Steenwyk, F. L.(1984) The Effect Of Three Forms Of Summarization Instruction On Sixth Graders' Summary Writing And Comprehension. Journal of Reading Behavior. XVI(4) http://jlr.sagepub.com/content/16/4/297 adresinden 20.02.2012 tarihinde alınmıştır.

Berkeley, M. (2002) The Importance And Difficulty Of Disciplined Adherence To The Educational Reform Model. Journal of Education for Students Placed at Risk (JESPAR), 7(2), 221-239. http://dx.doi.org/10.1207/S15327671 adresinden 14.03.2013 tarihinde alınmıştır.

Beydoğan, Ö.(2010) Okuma ve Anlamayı Etkileyen Stratejiler. Milli Eğitim Dergisi, 185

Beyreli, L., Çetindağ, Z. Celepoğlu, A.(2012) Yazılı ve Sözlü Anlatım. Ankara: Pegem Akademi.

Biber, H., Nagy, S.(2010) Mixed Methods Research: Merging Theory With Practice. New York: Guilford Press

Bilgin, N.(2006) Sosyal Bilimlerde İçerik Analizi. Ankara: Siyasal Kitabevi

Blair, T. R., Rupley, W. H.,Nichols, W. D. (2007) The Effective Teacher Of Reading: Considering The “What” and “How” of Instruction. The Reading Teacher, 60, 432–439. http://ehis.ebscohost.com/ehost/pdfviewer adresinden 20.04.2013 tarihinde alınmıştır.

182

Blair, T. R., Rupley, W. H. (1988) Practice And Application In The Teaching Of

Reading. The Reading Teacher. 41, 536–539.

http://media.proquest.com/media/pq/classic/doc adresinden 20.04.2013 tarihinde alınmıştır.

Bloor, M., Wood, F. (2006) Keywords in Qualitative Methods A Vocabulary of Research Concepts (1. Baskı) California : SAGE Publications Inc.

Block, C.C., Rodgers, L.L., Johnson, R.B. (2004) Comprehension Process Instruction. New York: Guilford Press

Block, C.C.(2003) Literacy Difficulties. Diagnosis And Instruction For Reading Specialist And Classrooms Teachers. Boston: Pearson Education

Borich, G.D. (2004) Effective Teaching Methods.(5. Baskı) Pearson Merril Pratice Hall Upper Saddle

Bozpolat, E. (2012) Türkçe Dersinde Birleştirilmiş İşbirlikli Okuma Ve Kompozisyon Tekniği İle Kullanılan Hikâye Haritası Yönteminin Öğrencilerde Okuduğunu Anlama Becerisini Geliştirmeye Etkisi. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Fırat Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eğitim Programları ve Öğretimi Anabilim Dalı.

Brassell, D., Rasinski T. (2008) Comprehension Thats Work. Huntington Beach: Shell Education

Braxton, D.M. (2009) The Effects Of Two Summarization Strategies Using Expository Text On The Reading Comprehension And Summary Writing Of Fourth- And Fifth-Grade Students In An Urban, Title 1 School. Yayınlanmamış Doktora Tezi. University of Maryland. http://search.proquest.com/pqdtft/docview/304921456 adresinden 23.09.2012 tarihinde alınmıştır.