Hong Kong Hükümeti [29] 2003’te Ofisler ve Kamusal Mekânlar İçin Yapı İçi Hava Niteliği Belgelendirmesi Yönergesini (A Guide on Indoor Air Quality Certification Scheme for Offices and Public Places) yayınlamıştır. Söz konusu yapı içi hava niteliği belgesi yalnızca yapma havalandırma sistemi ile havalandırılan ofis, alışveriş merkezi, otel, lokanta, tiyatro, sinema, cenaze evi vb işlevli yapıların, bütünüyle kapalı birimleri için, bu birimlerin havasına ilişkin belirli özelliklerin yönergede belirtilen nitelikte
138
olduğunu göstermek için verilmektedir. Yapılarda gerçekleştirilecek var olan iç hava niteliğinin belirlenmesi ve değerlendirilmesi işi belgelendirme sürecini yürütecek, sürecin farklı aşamalarında ilgili uzmanlardan oluşan ekipleri yönetecek ve yapı sahibine iç hava niteliğiyle ilgili önerilerde bulunabilecek bir yetkili kişi tarafından gerçekleştirilir.
Belgelendirme süreci yapıda ön inceleme yapılması, iç havaya ilişkin ölçümlerin gerçekleştirilmesi, ölçüm sonuçlarının değerlendirilmesi, iç hava niteliği belgesinin verilmesi aşamalarından oluşmaktadır.
6.4.1 Yapıda Ön İnceleme Yapılması
Ön inceleme aşamasında yetkili kişinin yapı sahibiyle birlikte yapıyı gezerek, yönergede önerilen denetim listesi uyarınca inceleme yapması söz konusudur. Öneri denetim listesi, yapıda kötü kokunun, görünür küfün ya da küf kokusunun; duvar, döşeme vb yüzeyler üzerinde renk değişikliğinin, uygun olmayan hava sıcaklığının, yetersiz havalandırmanın, tıkalı hava kanallarının, bakımsız filtrelerin, bakımsız ya da sağlıksız mekanik odaların varlığının araştırılmasına ve yapının yaşının, yapıdaki temizliğin zamanlamasının, kullanılan temizlik ürünlerinin içeriğinin, çöpün yapıda biriktirilmesine ve yapıdan uzaklaştırılmasına ilişkin ayrıntıların, yapıda sigara içilmesi durumunun, yakın çevredeki hava kirleticisi kaynaklarının belirlenmesine yönelik soruları içerir. Böylece belgelendirme sürecinin ilk aşamasında, yapının genel temizlik ve bakım durumu, yapıdaki olası hava kirleticileri ve ısısal nitelikle ilgili bilgi edinilir.
6.4.2 İç Havaya İlişkin Ölçümlerin Gerçekleştirilmesi
Yapıda ön inceleme yapılmasından sonra, yetkili kişi, iç havaya ilişkin ölçümleri yönergede belirtilen ayrıntılara uygun bir şekilde gerçekleştirmektedir. Hava sıcaklığı, havanın bağıl nem oranı, hava devinimi; havadaki karbondioksit, karbonmonoksit, parçacıklar (PM10), azot dioksit, ozon, formaldehit, toplam uçucu organik bileşikler,
radon ve bakteri yoğunluğu 8 saatlik ölçümlerle belirlenmektedir. Sekiz saatlik ölçümlerin yapılamayacağı durumlarda, yarım saatlik ölçümler dört kez yinelenebilir ve ölçüm sonuçlarının ortalaması alınır. Yetkili kişi, bu ölçümlerin zamanlamasını yapının kullanımına göre ayarlamalıdır. Örneğin, dört ölçüm, ofis yapılarında çalışma saatleri
139
içinde eşit aralıklarla; diğer işlevli yapılarda ise kullanıcı sayısının en çok olduğu saatlerde yapılabilir. Yapı içinde ölçümün gerçekleştirileceği nokta sayısı Çizelge 6.2’ye göre belirlenmektedir.
Çizelge 6. 2 Yapıda ölçümün gerçekleştirileceği nokta sayıları [29]
belgelendirilecek toplam döşeme alanı en az ölçüm noktası sayısı
< 3000 her 500 m² için 1 adet
3000 – 5000 8 adet
5000 – 10000 12 adet
10000 – 15000 15 adet
15000 – 20000 18 adet
20000 – 30000 21 adet
≥ 30000 her 1200 m² için 1 adet
Hava devinimi dışındaki özellikler, yapma havalandırma sisteminin dış çevredeki temiz hava girişine yakın bir noktada da ölçülmesi gerektiği belirtilmiştir. Ölçüm aygıtları köşelerden, pencerelerden ve düşey yüzeylerden en az 0,5 m; kapılardan en az 2 m, döşemeden 1,1 m, asansörlerden en az 3 m, fotokopi makinesi vb kirletici kaynaklarından en az 1 m uzakta konumlandırılması önerilmiştir.
6.4.3 Ölçüm Sonuçlarının Değerlendirilmesi
İncelenen yapının iç havasının değerlendirilmesi, ölçüm ile elde edilen sonuçların Çizelge 6.3’te gösterilen 8 saatlik etkilenim için sınır değerlerle karşılaştırılması yoluyla yapılmaktadır. Bu sınır değerler, EPA, WHO, ACGIH gibi kurumlardan ve Avustralya, Japonya, Kanada, Singapur, İsveç, Norveç, Finlandiya ve Güney Kore’de iç hava niteliğiyle ilgili yasalardan alınmıştır.
140
Çizelge 6. 3 Yapı içi havasının değerlendirilmesi için sınır değerler [29]
ölçülecek özellik birim
8 saatlik etkilenim için sınır değerler en iyi sınıf iyi sınıf
hava sıcaklığı °C 20 – 25,5 < 25,5
bağıl nem oranı % 40 – 70 < 70
hava devinimi m/sn < 0,2 < 0,3 karbondioksit ppmv < 800 < 1000 karbonmonoksit μg/m³ < 2000 < 10000 ppmv < 1,7 < 8,7 parçacıklar (PM10) μg/m³ < 20 < 180 azot dioksit μg/m³ < 40 < 150 ppbv < 21 < 80 ozon μg/m³ < 50 < 120 ppbv < 25 < 61 formaldehit μg/m³ < 30 < 100 ppbv < 24 < 81
toplam uçucu organik bileşikler μg/m³ < 200 < 600
ppbv < 87 < 261
radon Bq/m³ < 150 < 200
141
Karşılaştırma sonucunda ölçüm yapılan havaya ilişkin
her özelliğin yapı içinde ölçüldüğü noktaların toplamının en az %80’inde Çizelge 6.3’teki sınırların altında olması,
hiçbir kirleticinin Çizelge 6.3’teki sınırların %50’sinden yüksek olmaması,
hava sıcaklığı, bağıl nem oranı ve hava devinim değerlerinin, Çizelge 6.3’teki sınırların %10 üzerinde ya da altında olmaması
gerekli görülmektedir. Belirtilen koşulların sağlanmasından sonra, ölçüm sonuçlarının Çizelge 6.3’teki iki farklı aralıktan hangisi içinde olduğu ortaya konmakta ve böylece incelene yapının iç hava niteliği,
en iyi sınıf ya da iyi sınıf
olarak tanımlanabilmektedir. Ölçüm sonuçları Çizelge 6.3’teki sınırlar dışında olan özellikler için, yetkili kişinin önerileriyle iyileştirme çalışmaları gerçekleştirilir. İyileştirme sonrasında ölçümün yinelenmesi gereklidir.
6.4.4 Yapı İçi Hava Niteliği Belgesinin Verilmesi
Değerlendirme sonucuna göre, yetkili kişi, 12 ay süresince geçerli olacak “Ofisler ve Kamusal Alanlar için Yapı İçi Hava Niteliği Belgesi’ni (Certificate of Indoor Air Quality for Offices and Public Places)” imzamakta ve yapının iç hava niteliğinin belgelenen düzeyi ile sürdürülmesi için yapı sahibine önerilerde bulunmaktadır.