Ön Araştırma Kapsamında Veri Toplanması

Ön araştırma aşamasında, yapıda kapsamlı bir belirleme ve inceleme çalışması gerçekleştirilmektedir. Bu bağlamda, yapıdaki iç hava kirleticilerine, ortamlara ve kullanıcılara ilişkin özellikler bir ya da birkaç farklı açıdan ele alınmaktadır.

152

7.2.1.1 Yapı İç Hava Kirleticilerine Yönelik Ön Araştırma

Yapı içi hava kirleticilerine yönelik ön araştırmada, yapıda ve yapının dış çevresinde salınım yapan kirletici kaynakları belirlenmekte ve bu kaynaklar

salınan kirletici türleri, salınımın o miktarı ozamanlaması, o süresi, o yinelenme sıklığı, o doğrultusu ve kaynağın bulunduğu yer açısından incelenmektedir.

Ön araştırmada öncelikle, bölgedeki dış hava kirleticilerinin yoğunluk düzeyi verilerinin (bölgede dış hava kirleticisi ölçümlerinin gerçekleştiriliyor olması durumunda) elde edilmesi, yapının dış çevresinde var olan bazı hava kirleticilerininin belirlenmesi bakımından önemli görülmektedir. Elde edilen veriler Ek A’da sunulmuş Çizelge A.2 yardımıyla listelenebilir. Ardından, bazı örneklerine Çizelge 2.10’da değinilmiş olan, yapının dış çevresindeki kirletici kaynakları, yerinde gözlem yaparak, yapının yer aldığı bölgeydeki hava kirleticilerini konu edinen bilimsel çalışmalar incelenerek vb belirlenebilir. Bu kaynakların özelliklerinin listelenmesinde Ek A’da sunulmuş Çizelge A.3’ten yararlanılabilir. Söz konusu çizelgede her kaynağa bir kod verilerek, bu kaynakların yerlerinin vaziyet planına kodları aracılığıyla işlenmesi, yaklaşımın sonraki aşamalarında yarar sağlamaktadır. Böylece, yapının dış çevresinde hangi hava kirleticilerinin bulunduğu belirlenebilir / tahmin edilebilir.

İç hava kirleticisi kaynağı olan, bazı örneklerine Çizelge 2.11’de değinilmiş yapı ürünleri ve bu ürünlerde gerçekleşen salınımın özellikleri, yerinde gözlem yapılarak, ürünlere ilişkin belgeler incelenerek vb belirlenebilir. Elde edilen verilerin, Ek A’da sunulmuş Çizelge A.4’ten yararlanarak listelenmesi önerilmektedir. Böylece bu ürünlerden hangi

153

kirletici türlerinin salındığı belirlenebilir / tahmin edilebilir. Kirletici salınımı yapan yapı ürünlerine bir kod verilerek, bu ürünlerin yerlerinin kat planları ve kesitler üzerine kodları kullanılarak işaretlenmesi, verilerin değerlendirilmesi sırasında yarar sağlamaktadır.

Araştırmanın gerçekleştirildiği yapıdaki insanlar ve diğer kullanıcılar, bazı örneklerine Çizelge 2.12 ve Çizelge 2.13’te değinilmiş, kullanıcıların biyolojik yapılarından ve eylemlerinden kaynaklanan iç hava kirleticilerini belirlemek / tahmin etmek üzere, Ek A’da gösterilen Çizelge A.5 ve Çizelge A.6 yardımıyla incelenebilir. Bu adımın gerçekleştirilmesinde öncelikle, kullanıcıların, sürekli ve geçici kullanıcı olma durumlarının belirlenmesi gerekli görülmüştür. Diğer incelemelerde olduğu gibi, kirletici kaynağı olan ve yapıda belirli bir yeri bulunan kullanıcıların ve bu kullanıcıların yapıda belirli bir yerde gerçekleştirdiği, kirletici üreten eylemlerinin, kodlanarak kat planları üzerine işlenmesi, yaklaşımın sonraki aşamalarının gerçekleştirilmesinde yarar sağlamaktadır. Ancak, özellikle geçici kullanıcı sayısı yüksek ve kullanıcılarının ya da bu kullanıcıların gerçekleştirdiği eylemlerin belirli bir konumu bulunmayan / kullanıcıları ve eylemleri sürekli devingen olan yapılarda (örn: alışveriş merkezleri, spor salonları vb), kirletici açısından benzer kullanıcılar ve eylemler gruplandırılabilir, bu gruplar kodlanabilir ve yapıda kullanıcıların bulunduğu / eylemlerin gerçekleştirildiği bölgeler kat planları üzerine işlenebilir.

7.2.1.2 Yapıdaki Ortamlara Yönelik Ön Araştırma

Yapıdaki ortamlara yönelik ön araştırmada, araştırmanın gerçekleştirildiği yapının birimleri, Bölüm 4’te ayrıntılarına yer verilmiş, kullanıcıların yapı içi hava kirliliğinden etkilenmesi bağlamındaki özellikleri açısından incelenmektedir.

İnceleme, yapının bulunduğu bölgenin bazı iklim özelliklerinin araştırılması, yapıyı etkileyen dış hava devinimlerinin, dış hava sıcaklığının, bağıl nem oranının vb yıl boyunca ortaya çıkan özelliklerine ilişkin verilerin elde edilmesi, hava devinimlerinin doğrultusununun vaziyet planı üzerine işlenmesi ile başlamaktadır. Bu özelliklerin listelenmesinde Ek A’da bulunan Çizelge A.7’den yararlanılabilir. Ardından, yapıdaki her birimin havalandırma türü saptanmaktadır. Yapma havalandırma sistemi bulunan birimlerde, sistemin özellikleri (sistemin çalışma saatleri, iklimlendirmeye ilişkin

154

özellikleri, sistemde kullanılan filtrelerin özellikleri, sistemin dış havayı aldığı noktalar, emiş ve üfleme menfezlerinin konumu vb), ilgili belgeler incelenerek, sistemin çalıştırılmasından sorumlu kişi ile görüşerek, yerinde gözlem yaparak vb belirlenebilir. Birimlerin doğal yöntemlerle havalandırılıyor olması durumunda, doğal havalandırmanın sağlandığı boşlukların (örn: duvar boşlukları, bacalar, kuleler vb) özellikleri (örn: pencerelerin açılışı, doğramaların düzeni vb), ilgili yapı ürünlerinin kullanımına ilişkin ayrıntılar (örn: pencerelerin açılma zamanı, açık tutulma süresi vb), yerinde gözlemle, kullanıcılarla görüşerek vb saptanabilir. Bu verilerin listelenmesinde Ek A’da sunulan Çizelge A.8’den yararlanılabileceği düşünülmüştür. Havalandırmanın ve Çizelge A.7’de belirlenmiş dış hava devinimlerinin özelliklerine göre, birimlerin iç çevresinde ve iç – dış çevresi arasındaki hava devinimlerinin yıl boyunca ortaya çıkan doğrultuları, çizelgede yapma ve doğal havalandırmayı sağlayan yapı ürünlerine verilmiş kodlar aracılığıyla yapının kat planları ve kesitleri üzerine işlenebilir, böylece bu çizimlerden ön araştırma verilerinin değerlendirilmesi sırasında yararlanılabilir.

Ortamlara yönelik ön araştırma kapsamında gerçekleştirilen inceleme eylemleri, her birimin hacminin hesaplanmasıyla sürmektedir. Ayrıca, birimlerde, Çizelge A.2’de belirlenmiş iklim özelliklerine göre sıcak ve soğuk dönemdeki ortalama hava sıcaklıklarının, bağıl nem oranlarının, havalandırma miktarının ölçüm; hava değişim sayısının ise (5.4) denklemi ya da Bölüm 5.1.2.1’de değinilmiş diğer yöntemler kullanılarak elde edilmesi, yaklaşımın sonraki aşamalarının gerçekleştirilmesi için gerekli görülmektedir. Söz konusu özellikler, Ek A’daki Çizelge A.9’dan yararlanılarak listelenebilir.

Birimlerdeki yüzeyler, Bölüm 4.3’te söz edilen etkileşimleri belirlemek üzere incelenmektedir. Yüzeyler, yerinde gözlem yapılarak, yüzeyi oluşturan ürüne ilişkin belgelere baş vurularak vb iç hava kirleticilerinin tutulmasını ve kirleticilerle yüzeyler arasındaki olası tepkimeleri belirlemek üzere ele alınabilir. Elde edilen verilerin listelenmesinde Ek A’da sunulan Çizelge A.10’dan yararlanılabileceği ve iç hava kirleticileriyle etkileşime girmesi olası yüzeylerin yerlerinin, kodlanarak kat planları ve kesitler üzerine işlenmesinin yaklaşımın sonraki aşamalarında yarar sağlayacağı düşünülmektedir.

155

7.2.1.3 Yapı Kullanıcılarına Yönelik Ön Araştırma

Kullanıcılarına yönelik ön araştırmada, asal kullanıcı insanın, Bölüm 3’te ayrıntılarına değinilmiş özellikleri belirlenmekte ve incelenmektedir. Bu inceleme, Bölüm 7.2.1.1’de (kirleticilere yönelik ön araştırma kapsamında) gerçekleştirilmiş incelemeden farklıdır. Bölüm 7.2.1.1’de, tüm kullanıcılar ve eylemleri, yapı içi hava kirleticilerini üretmesi açısından ele alınırken, bu adımda, yalnızca insanlar, var olan iç hava kirliliğinden etkilenmeleri açısından incelenmektedir. Yapıdaki kullanıcıların incelenmesinde, Çizelge A.5’te verilmiş sürekli kullanıcı kodlarından yararlanılabilir, buna karşın Çizelge A.5’te kirletici üretimleri açısından gruplandırılan geçici kullanıcıların, bu adımda biyolojik ve sosyolojik özelliklerine göre yeniden gruplandırılarak kodlanması gerekli görülmüştür.

Ön araştırma kapsamında, kullanıcılara yönelik inceleme, kullanıcıların biyolojik özelliklerinin ve alışkanlıklarının belirlenmesiyle başlamaktadır. Bu adımda, kullanıcıların, cinsiyeti, yaşı, beden ağırlığı, var olan ve inceleme öncesindeki sağlık durumları (örn: inceleme sırasındaki iveğen ve süreğen hastalıkları, daha önceden geçirmiş olduğu rahatsızlıklar vb), bazı alışkanlıkları (örn: sigara içme, alkol tüketme, beslenme vb) ve kadın kullanıcıların gebelik durumları, kullanıcılara sorularak (sözlü ya da yazılı) belirlenebilir.

Kullanıcıların sağlık ve konfor durumlarına ilişkin araştırma, insanların yapıda hangi iç hava kirleticilerinden etkilendiklerini belirlemek amacıyla, sürekli kullanıcıların yapı içi hava kirleticileriyle ilişkilendirilebilen duyusal deneyimlerinin (örn: bazı kirletici kokularının duyumsanması, kirletici kaynaklarının görülmesi vb), sağlık sorunlarının (özellikle sağlıksız bina sendromu belirtileri), gerekli görülmesi durumunda, Bölüm 5.1.1’de değinilmiş ve bazı örneklerine Çizelge 5.1’de yer verilmiş kirletici belirteçlerinin incelenmesini içerebilir. Ancak, özellikle sağlık sorunlarının ve kirletici belirteçlerinin, yapıdaki iç hava kirleticileri dışında başka etmenler nedeniyle de oluşabileceği ve kirletici belirteçlerine ilişkin incelemenin kullanıcıların bedenlerindeki sıvıların, dokuların vb alınarak bazı testlerin yapılmasını gerektirdiği göz önünde bulundurulmalıdır. Bu kapsamda, bir anket hazırlanarak, kullanıcılara, yapıda bulundukları süre içinde

156

çeşitli kirleticilerin kokularını duyumsama (örn: küf mantarları, ozon, yanma sonucu oluşan atıklar, kimyasal temizleme ürünleri vb),

bazı kirleticileri / kirletici kaynaklarını görme (örn: küf mantarları, toz, hayvan tüyleri, hamamböceği, fare vb),

sağlıksız bina sendromu belirtilerini (Çizelge 2.18’deki sınıflamalar uyarınca, kullanıcıların yalnızca yapıda bulundukları sürede yaşadığı solunum sistemi /örn: burun akıntısı, burun tıkanıklığı, hapşırma, genizde yanma vb/, göz /örn: gözlerde yanma, kaşıntı, yaşarma vb/, deri /örn: deride yanma, kaşıntı vb/ ve sinir sistemi /örn: baş ağrısı, baş dönmesi, yorgunluk, konsantrasyon sağlayamama vb/ sorunları) yaşama

vb durumları sorulabilir. Kullanıcıların biyolojik yapılarının ve alışkanlıklarının incelenmesinde elde edilen tüm veriler Ek A’da bulunan Çizelge A.11’e işlenebilir. İnceleme, yapıdaki kullanıcı eylemlerinin belirlenmesiyle sürmektedir. Bu adımda, Bölüm 7.2.1.1’de Çizelge A.6’nın oluşturulması sırasında belirlenen kirletici kaynağı durumundaki eylemlerden farklı olarak, yapıdaki iç hava kirliliğinden etkilenime ilişkin süre, sıklık, yer vb ayrıntıları elde etmek amacıyla, insanların yapıyı kullanması incelenmektedir. Eylemlerin, gerçekleştirildiği birimler, zamanlama, süre, yinelenme sıklığı ve birimin kullanıldığı toplam yıl açısından, Bölüm 5.1.3’te değinilmiş yöntem ve yaklaşımlar kullanılarak incelenmesinde, Ek A’da bulunan Çizelge A.12’den yararlanılabileceği düşünülmüştür. Bu çizelgede her eyleme bir kod verilmesi, yaklaşımın sonraki aşamalarında yarar sağlamaktadır. Ayrıca, bu eylemler içinde yapıda belirli bir yeri olanların, Çizelge A.12’deki kullanıcı kodları aracılığıyla yapının planları üzerine işlenmesi; yapı içinde kullanıcıların devinerek gerçekleştirdiği eylemler için ise, yine ilgili kullanıcı kodları aracılığıyla, planlar üzerinde bölgesel olarak işaretlenmesi gerekli görülmektedir.