3.4 Verilerin toplanması
3.4.2 Nitel Veri Toplama Araçları
Bu çalıĢmada nitel veri toplama aracı olarak “Öğrenci Ön ve Son GörüĢme Formu”, “Öğretmen Ön ve Son GörüĢme Formu”,“Öğrenci Dönem Sonu GörüĢme Formu” ve “Öğretmen Ders Sonrası GörüĢme Formu” kullanılmıĢtır.
3.4.2.1 Öğrenci Ön ve Son GörüĢme Formu
ÇalıĢma grubunu oluĢturan dokuz öğrenci ile uygulama öncesi ve sonrasında, öğrencilerin değerlendirme faaliyetlerine ve baĢarı amaçlarına iliĢkin görüĢlerini belirleyebilmek amacıyla “Öğrenci Ön GörüĢme Formu” ve “Öğrenci Son GörüĢme Formu” kullanılarak görüĢmeler yapılmıĢtır. GörüĢmeler “GörüĢme formu yaklaĢımı” ile yapılmıĢtır. GörüĢme formu yaklaĢımının tercih edilmesinin nedeni bu yaklaĢımın araĢtırmacıya veya görüĢmeciye zamanda esneklik sağlaması ve belirli bir forma dayalı olduğu için görüĢme yapılan bireylerden rahatlıkla sistematik veri toplamayı sağlamasıdır (Yıldırım ve ġimĢek, 2005).
GörüĢme formlarının geliĢtirilmesine bu konuda alan yazında daha önce yapılan çalıĢmalarda (Lawson, 2005; Luyegu, 2009; Rogers, Morris & Moore, 2008; Zimbicki, 2007) kullanılan görüĢme sorularının incelenmesiyle baĢlanılmıĢtır. Ġlgili alan yazından faydalanılarak hazırlanan taslak görüĢme formları kapsam geçerliliğini sağlamak
amacıyla üç fen eğitimi uzmanına gönderilmiĢtir6. Uzmanların görüĢleri doğrultusunda
formlar yeniden düzenlenmiĢtir. Ardından görüĢme formundaki sorularla ilgili olarak bir Fen ve Teknoloji öğretmeninin görüĢleri alınmıĢtır. Son olarak hazırlanan görüĢme formlarının pilot uygulaması bir öğrenciyle yürütülmüĢ ve pilot görüĢme sonucunda anlaĢılmayan ya da anlaĢılması zor olan sorular yeniden düzenlenerek görüĢme formuna son hali verilmiĢtir.
Ön görüĢme formu iki bölümden oluĢmaktadır. Ġlk bölüm öğrencilerin sınıfta gerçekleĢen değerlendirme faaliyetlerine iliĢkin görüĢ ve algılarını belirlemek amacıyla oluĢturulan 15 açık uçlu sorudan oluĢurken ikinci bölüm ise öğrencilerin Fen ve Teknoloji dersindeki baĢarı amaçlarını belirlemek amacıyla hazırlanan sekiz açık uçlu sorudan meydana gelmiĢtir. Son görüĢme formu da ön görüĢme formu ile hemen hemen aynı olacak Ģekilde hazırlanmıĢtır. Tek fark son görüĢme formunun ilk bölümünde ön görüĢme formuna ek olarak üç açık uçlu sorunun daha yer almasıdır. Bu sorularda öğrencilerin deneysel iĢlem sürecindeki uygulamaları ile doğrudan iliĢkili olduğu için ön görüĢme formunda yer almamıĢtır.
Sonuç olarak ön görüĢme formu iki bölümden ve toplam 23 açık uçlu sorudan oluĢurken, son görüĢme formu da iki bölümden ve toplam 26 açık uçlu sorudan meydana gelmiĢtir. Ayrıca katılımcıların görüĢmeler süresince bazı soruları anlayamama ihtimali ve aynı zamanda daha ayrıntılı bilgiler elde edebilmek amacıyla sondalar hazırlanmıĢtır (EK–7-8).
3.4.2.2 Öğretmen Ön ve Son GörüĢme Formu
ÇalıĢma grubunu oluĢturan bir öğretmen ile uygulama öncesi ve sonrasında; öğretmenin öğretim sürecinden beklentilerini, değerlendirme etkinliklerine yönelik inancını ve değerlendirme etkinliklerini uygularken karĢılaĢtığı zorlukları belirleyebilmek amacıyla “Öğretmen Ön GörüĢme Formu” ve “Öğretmen Son GörüĢme Formu” kullanılarak görüĢmeler yapılmıĢtır. Öğretmenle yapılan görüĢmeler öğrencilerle yapılanlara benzer olarak “GörüĢme formu yaklaĢımı” ile yürütülmüĢtür. GörüĢme formlarının geliĢtirilmesine bu konuda alan yazında daha önce yapılan çalıĢmalarda (Aydeniz, 2007; Birgin, 2010; Frey, 2009; Gilligan, 2007;Jackson, 2009; Richardson, 2010) kullanılan görüĢme sorularının incelenmesiyle baĢlanılmıĢtır. Ġlgili
6Yrd. Doç. Dr. Mehmet AYDENĠZ (Tennessee Üniversitesi), Yrd. Doç. Dr. Murat BURSAL (Cumhuriyet
alan yazından faydalanılarak hazırlanan taslak görüĢme formları kapsam geçerliliğini sağlamak amacıyla fen eğitimi ve ölçme ve değerlendirme alanında çalıĢan üç uzmana gönderilmiĢtir7. Uzmanların görüĢleri doğrultusunda görüĢme formları yeniden
düzenlenmiĢtir. Son olarak hazırlanan görüĢme formunun pilot uygulaması çalıĢma grubundaki öğretmenden farklı bir öğretmenle yürütülmüĢ ve pilot görüĢme sonucunda anlaĢılmayan yada anlaĢılması zor olan sorular yeniden düzenlenerek görüĢme formuna son hali verilmiĢtir (EK–9).
Öğretmenle yapılan ön ve son görüĢmenin her ikisinde de aynı form kullanılmıĢtır. Buna göre görüĢme formunda öğretmenin; öğretim sürecinden beklentileri ile ilgili bilgi edinmek, değerlendirmeye yönelik inancını belirleyebilmek ve ölçme ve değerlendirme faaliyetlerini yürütürken karĢılaĢtığı zorluklarla ilgili görüĢlerini belirlemek amacıyla hazırlanan 10 açık uçlu soru yer almaktadır. Ayrıca öğretmenin görüĢmeler süresince bazı soruları derinlemesine açıklayabilmesini sağlamak ve aynı zamanda daha ayrıntılı bilgiler elde edebilmek amacıyla sondalar hazırlanmıĢtır.
3.4.2.3 Öğrenci Dönem Sonu GörüĢme Formu
Deney grubunda yer alan 26 öğrenci ile deneysel iĢlem süreci sonunda; öğrencilerin dönem içinde kullanılan performansa dayalı ölçme ve değerlendirme tekniklerine ve yapılan yazılı sınavlara iliĢkin görüĢleri ile gelecekteki Fen ve Teknoloji derslerinde de benzer Ģekilde değerlendirilmeyi isteyip istemediklerine iliĢkin görüĢlerini belirlemek amacıyla “Öğrenci Dönem Sonu GörüĢme Formu” aracılığıyla görüĢme yapılmıĢtır. Öğrenci dönem sonu görüĢme formunda bir açık uçlu soruya yer verilmiĢtir. Ayrıca bu form kapsamında deney grubundaki öğrencilere 32 farklı değerlendirme tekniğinin öğrenmelerine ne kadar katkı sağladığı ve bundan sonraki Fen ve Teknoloji derslerinde ne sıklıkla yer almasını tercih ettikleri Likert tipi bir ölçekle sorulmuĢtur. “Öğrenci Dönem Sonu GörüĢme Formu” EK-10'da verilmiĢtir.
3.4.2.4 Öğretmen Ders Sonrası GörüĢme Formu
ÇalıĢma grubunda yer alan öğretmenle deneysel iĢlem süreci boyunca yürütülen uygulamalarda her konu baĢlığı bitiminde, öğretmenin değerlendirme
7 Yrd. Doç. Dr. Mehmet AYDENĠZ (Tennessee Üniversitesi), Yrd. Doç. Dr. Murat BURSAL
etkinliklerini uygularken karĢılaĢtığı zorluklar, uygulamalara yönelik neler hissettiği, öğrencilerin değerlendirme etkinliklerine yönelik gözlemlediği tepkileri ve her bir tekniğe iliĢkin görüĢlerini belirlemek amacıyla “Öğretmen Ders Sonrası GörüĢme Formu” aracılığıyla görüĢmeler yapılmıĢtır. Dört açık uçlu sorunun yer aldığı “Öğretmen Ders Sonrası GörüĢme Formu” EK-11'de verilmiĢtir.