Motivasyon Kavramının Tanımı

Motivasyon kelimesi, İngilizce ve Fransızca “motive” kelimesinden türetilmiştir. “Motive” kelimesi Türkçede güdü veya harekete geçirici olarak belirtilmektedir. Motivasyon, davranışı hedefe yönlendiren ve faaliyete geçiren güçtür. Motivasyon; insanları belirli bir amaca doğru, devamlı şekilde harekete geçirmek için gösterilen çabaların toplamı olarak da ifade edilebilmektedir (Öztürk ve Dündar, 2003: 57).

Motivasyon kavramı; güdüleme ve güdülenme olarak ikiye ayrılmaktadır. Bir insanın ya da insan topluluğunun bir işi başarması için çabalarını yoğunlaştırması amacı ile gerekli olan arzuyu ve inancı o insan ya da insan grubuna vermek güdüleme, bir işi başarmak için duyulan arzunun ve inancın kişiler üzerinde kendi kendine veya bir başkasının etkisi ile oluşması ise güdülenme olarak tanımlanabilmektedir (Tanrıverdi ve Oktay, 2001: 34).

Motivasyon, insan davranışını yöneten ve belirleyen bir enerji olarak tanımlanmaktadır. Bu tanım, motivasyonun iki önemli özelliğini vurgulaması açısından önemlidir. Birincisi, motivasyonun, bireyleri belirli yönlerde davranmaya yönelten bir enerji gücü olmasıdır. İkincisi motivasyonun, amaçlara yönelmede etkili olmasıdır (Şimşek ve diğerleri, 2003: 129). Petri (1996), motivasyonu bireyin bir amacı gerçekleştirmede gösterdiği davranış yoğunluğundaki değişiklik olarak ele almakta ve yoğun davranışların yüksek motivasyon düzeyinin bir sonucu olarak oluştuğunu savunmaktadır (Petri, 1996: 3).

Motivasyonun birçok tanımı yapılmıştır. Bunun nedeni ise, temelde psikolojik bir olgu olan motivasyona araştırmacıların değişik açılardan yaklaşmalarıdır. Motivasyon tanımlarından bazıları aşağıda yer almaktadır.

 Luthans (1992) motivasyonu; fiziksel ya da psikolojik bir eksiklikle ya da ihtiyaçla ortaya çıkan, bir hedefe ya da özendiriciye yönelik bireyi harekete geçiren bir süreç olarak tanımlamaktadır (Luthans, 1992: 146).

 Motivasyon; bireyi harekete geçiren hedef yönelimli davranıştır (Lawler III, 1994: 3).

 Motivasyon; bazı hedeflere ulaşmak için insan davranışını harekete geçiren, yönlendiren ve sürdüren bir süreçtir (Greenberg ve Baron, 1997: 142).

 Motivasyon; hedef yönelimli davranışı gerçekleştirmek için bireyi önceden hazırlayan tutum ve değerler dizisidir (Ivancevich, 1998: 310).

 Motivasyon; insanların arzuladıkları bir hedefe ulaşmaları için içlerinde hissettikleri başarıya karşı olan istek ve inancı açığa vurmaları sonucu, başarı için daha fazla çaba göstermeleridir (Tanrıverdi ve Oktay, 2001: 34).

 Motivasyon; bireyin bilinçli ve bilinçsiz ihtiyaçları karşılamaya dayanan içsel bir güç olarak tanımlanmaktadır (Lam ve diğerleri, 2005: 36).

 Motivasyon, kişilerin belirli bir amacı gerçekleştirmek üzere kendi arzu ve istekleri ile davranmaları şeklinde tanımlanabilmektedir (Özkalp ve Kırel, 2001: 314).

Motivasyon kelimesi örgütsel açıdan işgören davranışlarının anlaşılmasında büyük önem taşımaktadır. İşgören davranışlarının arkasında yatan nedenleri açıklamak için, güdü, ihtiyaç, istek ve arzu terimleri kullanılmaktadır. Tüm bu terimler motivasyonun temelini oluşturmaktadır. Bazı durumlarda bu terimler işgörenin yiyecek gibi, su gibi psikolojik ihtiyaçlarını temsil etmektedir. Bazı durumlarda ise bu terimler işgörenlerin güç ve başarı gibi ulaşmak istedikleri sonuçları temsil etmektedir (Northcraft ve Neale, 1990: 135). Motivasyon bilgi ve teorileri, işgörenin işini hevesle, istekle, dört elle sarılarak yapmasını sağlamak için ne gibi önlemlerin alınması gerektiğini ilgilendiren konuları kapsamaktadır. İşgören

davranışlarını yönlendiren iş motivasyonunun ya da örgütsel motivasyonun pek çok tanımı yapılmıştır. Bu tanımlardan bazıları şunlardır:

 Nadler ve Lawler III (1977), iş motivasyonunu; örgütlerdeki davranışın nedenlerinin anlaşılması, herhangi bir yönetimsel hareketin etkilerinin tahmin edilmesi ve örgütsel ya da bireysel hedeflerin başarılması için davranışın yönlendirilmesini sağlayan bir güç olarak tanımlamaktadırlar (Nadler ve Lawler III, 1977: 26).

 Simons ve Enz (1995)’e göre iş motivasyonu; işgörenleri belirli bir iş seçmeye, o işte devam etmeye ve çok çalışmaya iten bir güçtür (Simons and Enz, 1995: 21).

 Petri (1996) de aynı şekilde iş motivasyonunu; iş davranışının başlaması ve yönlendirilmesi için organizmayı harekete geçiren bir güç olarak tanımlamaktadır (Petri, 1996: 3).

 İş motivasyonu, örgütün ve bireylerin ihtiyaçlarını tatminle sonuçlanacak bir iş ortamı meydana getirerek bireyin harekete geçmesi için etkilenmesi ve isteklendirilmesi süreci olarak tanımlanabilir (Can, 1997:168).

 Robins (1998), motivasyonu; bazı bireysel ihtiyaçların tatminini sağlama yanında örgütsel hedeflerin gerçekleşmesine yönelik gösterilen yüksek düzeydeki çaba ve isteklilik olarak tanımlarken (Robins, 1998: 168), Graham ve Messner (1998), motivasyonu; iş doyumunun sağlanmasında önemli bir bileşen oluşturduğunu vurgulamaktadır (Graham ve Messner, 1998: 196).

 İş motivasyonu, bireyin ve örgütün ihtiyaçlarını doyumla sonuçlanacak bir iş ortamı yaratarak, bireyin harekete geçmesi için etkilenmesi veya isteklendirilmesi süreci ya da işle ilgili davranışları başlatan ve bu davranışların biçimini, yönünü, yoğunluğunu ve süresini belirleyen bir grup içsel ve dışsal faktör olarak tanımlanmaktadır (Solmuş, 2004: 152).

 Örgütsel açıdan bakıldığında motivasyon, örgüt üyelerinin çalışmaya başlamalarını, çalışmayı devam ettirmelerini ve görevlerini istekle yerine getirmeyi sağlayan güçlerin veya mekanizmaların tümü anlamını taşımaktadır (Deniz, 2005: 127).

 Hans (2005) ise motivasyonu; bir işi tamamlamak için gerekli olan çabalar bütünüdür şeklinde tanımlamaktadır (Hans, 2005: 8).

 Diğer bir tanıma göre motivasyon, işgörenleri çalışmaya isteklendirme ve örgütte verimli çalıştıkları takdirde kişisel ihtiyaçlarını en iyi şekilde tatmin edeceklerine inandırma sürecidir (Ölçer, 2005: 2).

 İşgören motivasyonu, bireyin ihtiyaçlarını işgörenin iş doyumu ile sonuçlanacak şekilde bireyin doyumuna yönelik bir davranışa yöneltme; iş ortamında gerçekleştirilen bir harekete geçme süreci olarak tanımlanmaktadır (Keser, 2006a: 47).

Motivasyon ile ilgili yapılan tanımlar incelendiğinde, tüm tanımların ortak özelliğinin “bireyin bir davranışı ya da işgörenin örgütsel bir hedefi gerçekleştirmek amacıyla gösterdiği isteklilik” olduğu sonucu çıkarılabilmektedir. Ancak işgörenin belirli bir hedefi gerçekleştirmek için gösterdiği isteklilik belirli bir davranışa dönüşmediği sürece amacına ulaşamayacak ve motivasyon süreci tamamlanamayacaktır (Robins, 1998: 168).