Motivasyon Araştırmaları ve Turizme Katılım

Motivasyon konulu araştırmalar incelendiğinde turizme katılım kavramı, motivasyon araçları içerisinde çalışanların davranışları üzerinde etkili bir değişken olarak ele alın-madığı görülmektedir. Bu nedenle yapılan bu araştırmaya kadar turizme katılımın moti-vasyon araçları içerisinde çalışan davranışlarına etkisi üzerine bir araştırma bulunama-mış ve değerlendirilememiştir. Turizme katılım motivasyon faktörünün çalışanların al-gısında değişimi üzerine bir çalışma olmadığı gibi işveren ve yöneticiler üzerine de tes-pit edilmiş bir çalışmaya da rastlanılamadığı söylenebilir.

Örgütlerde çalışanları motive eden faktörlerin kapsamı, çalışanların ihtiyaçlarını karşı-lamada önem derecesinin neler olduğunu tespit etmek amacıyla geçmiş çalışmalar; 1974 yılından başlayan ve günümüze kadar da (French, (1974), McClelland (1988), Vroom ve Deci (1989), Davis ve Newstroom (1989), Cook (1993), Cascio (1995), Keenan (1996), Catherine (1997), Baysal ve Tekarslan (1998), Murphy ve Alexander(2000), Jeong (2001), Eronat (2004), Cayer (2004), Dany (2006), Taşpınar (2006), Örücü ve Kanbur (2008), Soykenar (2008), Şenol (2010), Pırnar (2011), Francis ve Reddington (2012) devam eden pek çok araştırmayla ortaya konulmuştur. Bu çalışmalarda çalışanla-rın ihtiyaçlaçalışanla-rının varlığının davranışları desteklediği, bu davranışlaçalışanla-rın motivasyonu art-tırmaya yönelik farklı araçlar tarafından uyarıldığı yönünde tespitlere yer verilmiştir. Motivasyon konulu çalışmaların amacının çalışanların ihtiyaçlarının karşılanması ve motivasyonlarının arttırılmasının tespitine bağlı olarak örgütlerinin verimliğinin arttı-rılmasının ve hedeflere ulaşılmasının sağlanmasında etkisinin ölçülmesidir.

Motivasyon konusundaki çalışmalardaki eksikliklere bu çalışma ile motivasyon konu-sunda işveren ve yöneticiler üzerine bir araştırma yapılmadığı yönünde bir tespit eklen-miştir. Bu çalışmanın önemli bir eksikliğin giderilmesini sağlayacağı öngörülmektedir. Çalışmada motivasyon araçlarının yönetici ve işverenler için önceliklerinin tespit edile-rek, turizme katılımın motivasyon araçları içindeki yeri, önemi ve değerlendirilmesi

üzerinde durulmaktadır. Motivasyon araçlarının içinde turizme katılımın işveren ve yö-neticiler için algılanmasına yönelik elde edilen veriler ile motivasyon araçları içindeki yerinin tespit edilmesini sağlamak amacıyla veriler sunulmaktadır.

Motivasyon konusunda yapılan araştırmalarda, işveren ve yöneticilerin çalışanların ve-rimliliğini arttırmak için, ihtiyaç duyulan motivasyon araçlarının neler olduğunu bilme-leri gerekliliği üzerine odaklanılmaktadır. Günümüzde yapılan motivasyon araştırmala-rında örgütlerin çalışan motivasyonlaaraştırmala-rındaki hassasiyetlerinin tespiti konusunda eksik-liklerin olduğu söylenebilir.

Motivasyon araçlarının algılanmasında Kovach, çalışanlara ve yöneticilere yönelik mo-tivasyon araçlarının algılanma sırasını araştırdığı çalışmasının sonuçları aşağıdaki Tablo 8’de verilmiştir. Kovach’ın çalışmasından çıkan çalışan ve yönetici algısı farklılığının nedeni çalışanların ve yöneticilerin farklı demografik özelliklere sahip olması ve farklı araçlardan etkilenmeleridir. Yine yapılan bu çalışmanın eksik tarafı yöneticilerin moti-vasyon algısında sıralama test edilirken, yöneticilerin çalışanların hangi motimoti-vasyon aracından etkileneceğinin önceliği test edilmiştir.

Tablo 7

Kovach (1995) Çalışanların ve Yöneticilerin Motivasyon Algıları

Çalışanların Öncelikleri Motivasyon araçları Yöneticilerin Öncelikleri

1 Takdir 8

2 Başarma Hissi 10

3 Kişisel Sorunlara Yaklaşım 6

4 İş Güvenliği 2

5 İyi Ücret 1

6 İlgi Çekici İş 5

7 Terfi 3

8 Çalışanlarla İlişkiler 7

9 İyi Çalışma Koşulları 4

10 Yapıcı Disiplin 9

Kaynak: Clark P D. (2010). "Employee Motivation Factors: A Reexamination of Kovach's Study 10

Years Later" (2010). Business Masters. Paper, 1.65 (13), 1- 65.

Tablo 8’den anlaşılıyor ki örgütte sadece çalışanların motivasyona ihtiyacı varmış, diğer yönetici ve işverenlerin örgüte katkıları yokmuş ve motivasyona ihtiyaç duymuyorlar-mış gibi anlatılmaktadır. Oysa yönetici ve işverenlerin motivasyona olan ihtiyaçları

da-lerin motivasyon algısın da kendi algı öncelikda-lerinin sorulması daha uygun olabilirdi. Yönetici ve işverenlerin kendi öncelikleri tespit edildiğinde çıkabilecek sonuç yukarıda-ki tablodan farklı olarak çalışan ve yöneticilerin önceliklerinin birbirine yakın olabile-ceği yönündedir.

Tablo 8

Motivasyon Araçları Algılamasının Kronolojik Seyri Motivasyon Araçları Sıralaması

Ar aştır m ac ı ve A raştır m a T ar ih i 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Çal. İliş. Ens. (1946) x

Kovach (1980) x Kovach (1986) x Harpaz (1990) x Kovach (1992) x Sapancalı (1993) x Simons ve Enz (1995) x Pfeffer (1995) x Lindner (1998) x A&G (1999) x Tortop (1999) x Birdir (2001) x Adak&Hançer (2002) x USA Today (2003) x Ross (2003) x Şahin (2004) x Toker (2008) x Şenol (2010) x Kaynak: Şenol (2010:132)

Tablo 9’da görüldüğü gibi motivasyon araçları içerisinde gerek işveren ve gerekse yö-neticiler açısından olduğu gibi, çalışanlar açısından da turizme katılım sıralamada bu-lunmamaktadır. Çalışmamızın amacı motivasyon araçları içinde turizme katılımın işve-ren, yönetici ve çalışanlar açısından farkındalığını sağlamak ve gereken önemini göste-rerek uygulanmasını gerçekleştirmektir. Sonuç olarak iş dünyasında işveren ve yönetici-lerin öncelikle kendi yaşamsal döngüyönetici-lerinde turizme katılımın, tatile çıkmanın motivas-yonlarını arttırmada katkısının önemine ve gerekliliğine inanmaları, yaşamlarına uygu-lamaları, uygulamadan sonra kıyaslamaları; sonra da çalışanlara uygulamaları yönünde teşvikler göstererek örgütlerinin verimliliğinin artışını sağlamaları gerekli olabilir.

Çalışma konusu ile ilgili literatür çalışmaları esnasında motivasyon ile ilgili en eski bili-nen Çalışma İlişkileri Enstitüsü (1946) yılından günümüze kadar pek çok araştırmacının çalışmaları incelenmiştir. Bu çalışmaların çok değerli katkılarını görmekle birlikte bizim konumuzu oluşturan turizme katılımın motivasyon aracı olarak incelendiği bir araştırma bulunamamıştır. Amacımız turizme katılım ve tatile çıkma üzerine bulunacak araştırma-ların tarihi süreçte gösterebileceği değişim ve gelişimleri incelemektir. Fakat turizme katılımı hiçbir araştırmacı motivasyon aracı olarak değerlendirmemiş ve araştırma ko-nusu yapmamıştır. Çalışanların da motivasyon araçları ile ilgili yapılan çalışmalarda turizme katılım konusunda herhangi bir talep ve beklentilerine rastlanılmadığı söylene-bilir.

Araştırmanın literatüre önemli bir katkı yapacağı düşünülmektedir. Çünkü motivasyon algı düzeyini etkileyen motivasyon araçlarını birbirinden bağımsız düşünmek mümkün değildir. Herhangi bir motivasyon aracını uygulayan çalışanların olumlu değişimlerinin diğer motivasyon araçlarına da yansıması kaçınılmaz olacaktır. Durum böyle iken örgüt yönetici ve işverenlerinin turizme katılımları neticesinde motivasyonlarındaki olumlu değişimleri, diğer motivasyon araçlarına da yansıtacaklarından dolaylı olarak işletme çalışanlarına yansıtmalarının da olumlu olabileceği öngörülebilir. Belirtilen bu öngörü-lerin dayanağını turizme katılımdan sonra insanın fiziksel ve ruhsal yapısında oluşabile-cek olumlu değişimlerin gerçekleşebileceği düşüncesi oluşturmaktadır.

BÖLÜM 3. ARAŞTIRMANIN YÖNTEMİ VE SAHA ARAŞTIRMASI