Moldova’nın yatırım ile ilgili mevzuat ve teşvikleri

Moldova’da yabancı yatırımları düzenleyen yasal çerçeve 18 Mart 2004 tarihinde kabul edilen Girişimcilik Faaliyetlerinde Yatırımlar Kanunu’dur. (No: 85-XV) Buna ek olarak, 2006-2015 yılları için hazırlanan Yatırım Teşvik ve Đhracatı Destekleme Stratejisi de Moldova’daki yatırımlar icin bir çerçeve çizmektedir. Ayrıca, yaklasık 40 ülke ile imzalanan Karşılıklı

Yatırımların Korunması Anlaşmaları da, söz konusu ülkelerden Moldova’ya yatırım yapmak isteyen yabancılar icin yasal bir zemin oluşturmaktadır. Moldova, Karşılıklı Yatırımların Korunması Anlaşmalarını ilk olarak 1992 yılında Romanya ve Çin ile, 1993 ve 1994 yıllarında ise sırasıyla ABD ve Türkiye ile imzalamıstır. Moldova’nın Bağımsız Devletler Topluluğu ülkelerinin yanı sıra Avrupa Birliği ülkeleri ve Balkan ülkeleriyle de Karşılıklı Yatırımların Korunması Anlaşmaları mevcuttur. Moldova Ulusal Kalkınma Planı’nda yer alan en önemli hedeflerden biri de yerli ve yabancı yatırımın artırılmasıdır. Söz konusu planın uygulanmasında Moldova, Dünya Bankası (WB) ve Uluslararası Para Fonu’ndan (IMF) destek almaktadır. 2000’li yılların başından itibaren büyümeye başlayan Moldova ekonomisi içerisinde doğrudan yabancı yatırımlar önemli bir yer teşkil etmektedir. Bu çerçevede, Moldova

84

hükümeti tarafından 2008 yılından itibaren hazırlanan Ulusal Kalkınma Planı içerisinde de yer alan yabancı yatırımların teşvik edilmesi ve yatırım ortamının iyileştirilmesi hususları 2004 yılında kabul edilen Girişimcilik Faaliyetlerinde Yatırımlar Kanunu ile de desteklenmiştir. Yatırım ortamının iyileştirilmesi hususunda başlatılan girişimlere rağmen, Moldova’da yatırım ortamı, bolgedeki diğer ulkelere gore, halen yeterli derecede iyileştirilememistir. Ekonomik Đşbirliği ve Kalkınma Teşkilatı’nın (OECD) 2006 yılında Güneydoğu Avrupa ülkeleri icin yürüttüğü Yatırım Reform Indeksi (IRI) calışmasının sonuçlarına göre, Moldova’nın yatırım ortamına yönelik yapmış olduğu reformlar, bölgedeki diğer ülkelere gore, yetersiz kalmaktadır. Arastırma sonuçlarına göre, yatırıma ilişkin düzenlemeler, ticaret politikaları ve vergi alanlarında yapılan reformlar yeterli düzeyde iken, yatırımın teşviki, rekabet politikası ve yolsuzluk karşıtı reformlar bölge ortalamasının altında kalmıştır. Söz konusu sorunların giderilmesine yönelik olarak Moldova Hükümeti OECD ile ortak çalışmalar yürütmektedir. Halen Moldova’da yürürlükte olan Girişimcilik Faaliyetlerinde Yatırımlar Kanunu’nda yerli ve yabancı yatırımcılar arasında 35 eşitlik ilkesi esastır. Yatırımcılara lisans verilmesi ve onaylanması gibi bürokratik işlemlerde yerli ve yabancı yatırımcılar aynı uygulamalara tabi tutulmaktadır. Sözkonusu Kanun, Moldova’daki tum yabancı yatırımların güvenliğini ve korunmasını taahhüt etmektedir. Ayrıca yatırım konusunda, tarım sektoru dışında, herhangi bir sektör kısıtlaması veya yatırımlarda yabancı payı sınırlaması bulunmamaktadır. Soz konusu Kanun, Avrupa yasal standartlarına uyumlu olarak hazırlanmıştır. Moldova’da yatırımcıların kayıt prosedurlerinde Tek Pencere (Single-Window) sistemine geçilmiştir. Böylelikle kayıt işlemlerinde hızlılık ve etkinlik sağlanmıştır. Moldova’da yerli ve yabancı yatırımlarla ilgili kuruluş 1992 tarihli Hükümet Kararı ile kurulan Moldova Yatırım ve Đhracat Teşvik Organizasyonu’dur (MIEPO). Moldova Cumhuriyeti Ekonomi ve Ticaret Bakanlığı’na bağlı olan MIEPO, ülkeye doğrudan yabancı yatırım çekilmesi konusunda faaliyet gostermektedir. Ayrıca, MIEPO, Moldova’da yatırım yapmak isteyen yabancılar için Tek Durak Ofis (One- Stop- Shop) olarak hizmet vermektedir. Moldova’ya yaklasık 80 ülkeden yabancı yatırım girişi gerçekleşmektedir. Moldova’ya en fazla yabancı yatırım girişi gerceklestiren ülkeler; Avrupa Birliği ülkeleri, Bağımsız Devletler Topluluğu ülkeleri, ABD, Kıbrıs ve Kanada’dır. Moldova’da yabancı sermayeli yaklasık 6500 firma bulunmaktadır. [17]

85

Moldova Yatırım ve Ticaret Tesvik Kurumu verilerine göre, yalnızca 2007 yılında 851 yabancı sermayeli firma kayıt yaptırmıştır. Moldova hükümeti, ülkeye daha fazla yabancı yatırım çekmek ve bu sayede bir yandan istihdam yaratırken, diğer yandan da yabancı firmalar sayesinde ülkeye gelecek olan vergi gelirleri, teknoloji ve know- how’dan

yararlanmak için yatırım ortamını iyileştirici çalışmalar yapmaktadır. Diğer yandan ülkede hem ekonomik, hem de siyasi açıdan istikrar ortamı yerleşmeye başlamış olduğu için yabancı yatırımcıların ülkeye ilgileri giderek artmaktadır. Moldova’yı cazip kılan faktorler şu sekilde

sıralanabilir:

· Moldova’nın Trans-Avrupa ulaşım koridorları üzerindeki avantajlı pozisyonu, · Ucuz ve kalifiye isgucu (Ulkede okuma yazma oranı yuzde 97 olup, üniversite eğitimi alanların sayısı son 10 yıl icerisinde yuzde 50 oranında artmıştır),

· Gelişmiş bilimsel ve teknolojik potansiyel, · Ülke ekonomisindeki makroekonomik istikrar,

· Moldova’nın BDT ülkeleri ve Romanya ile yapmış olduğu serbest ticaret anlaşmaları,

· Moldova’nın Dünya Ticaret Örgütü ve Guneydoğu Avrupa Đstikrar Paktı üyesi olması.

Moldova Hükümeti, Ulusal Kalkınma Planı’nda belirtilen ekonomik gelişme hedeflerine ulaşılmasını teminen, ülkedeki yerli ve yabancı yatırımların artırılmasını desteklemektedir. Bu çerçevede, hükümet tarafından sağlanan desteklerde yerli ve yabancı yatırımcı ayrımı yapılmamaktadır. Moldova Vergi Kanunu uyarınca, Moldova’da yatırım yapan firmalara ve Moldova’da faaliyet gosteren küçük işletmelere birtakım vergi teşvikleri sağlanmaktadır. 250.000 Doların uzerinde yatırım yapan firmalara 5 yıl boyunca yuzde 50 oranında gelir vergisi muafiyeti tanınmaktadır. Bu durumda muafiyet tanınan vergi oranının en az yuzde 80’inin yeniden yatırım sermayesi olarak kullanılması gerekmektedir. 2 Milyon Dolardan fazla yatırım yapan firmalara ise 3 yıl boyunca yüzde 100 oranında muafiyet tanınmaktadır. Muafiyet tanınan tutarın yuzde 80’i yine yatırım amaçlı kullanılmalıdır. Yatırımı 5 Milyon Doların üzerinde olan firmalar için ise yeniden

86

yatırım amaçlı kullanılacak miktar muaf tutulan verginin yuzde 50’si oranında olmalıdır. Ayrıca, Bilgi Teknolojileri firmaları ve bu firmalarda çalışan elemanlar 5 yıl boyunca gelir vergisinden muaf tutulmaktadır. Bunların yanı sıra, Moldova’da çalışan sayısı ortalama 19 olan firmalara 3 yıl boyunca gelir vergisi muafiyeti sağlanmaktadır. Benzer sekilde, çiftliklere, tarım kooperatiflerine ve Serbest Ekonomik Bolgeler’de faaliyet gösteren firmalara da söz konusu muafiyet hakkı tanınmaktadır. Moldova Kanunları’nda resmi olarak belirtilmemekle birlikte, Moldova Hükümeti bazı stratejik sektörlere yapılan yatırımların, yerli yatırımcılardan ziyade deneyimli yabancı yatırımcılar tarafından gerçekleştirilmesini tercih etmektedir. Sözkonusu sektörlerin başında enerji ve telekomünikasyon sektörleri gelmektedir. Ancak, diğer tüm sektörlerde yerli ve yabancı yatırımcılar aynı muameleye tabi tutulmaktadır. [17]

Moldova’nın yüzden fazla ülke ile ticari ilişkileri bulunmaktadır. Moldova Vergi Kanunu uyarınca, Moldova’dan ihraç edilen mallar KDV’den muaf tutulmaktadır. Diğer taraftan, ithal edilen mallar için de herhangi bir fiyat kontrolü yapılmamaktadır. Moldova, 44 ulke ile Çifte Vergilendirmeyi Önleme Anlaşması imzalamıstır. Bu Anlaşmalar’dan 35 tanesi yürürlüktedir. 1 Ocak 2008’den itibaren yürürlüğe giren kararla şirket sermayesine tekrardan yatırılan karların tümü vergiden muaftır. [17]

87