Karar verme kriter seçimi

Proje türü, ülke ve finansman türü seçiminde yapabilmek için bir takım karar verme kriterleri incelenecek ve içlerinden en uygun olanları seçilerek bu kriterler üzerinden seçim yapılacaktır.

Balkan ülkelerinden birinde inşaat yatırımı yapacak bir yatırımcı firmanın karşısına çıkacak ilk sorular “NE ĐÇĐN?” , “NEREDE?” ve “NASIL?” soruları olacaktır. Bu sorulardan ilki olan “NE ĐÇĐN?” sorusu ne tür bir proje için yatırım yapılacağı sorusudur. Her yatırımcı en karlı projeye yatırım yapma isteği taşır. Ancak yatırımcının elinde olmayan bazı nedenler onu belirli bir yönde ilerlemeye mecbur kılabilir.

Alternatiflerin Belirlenmesi & Organize Edilmesi

Yöntemler Listesi

Yöntem Seçimi Đçin Uygulanacak Kriterin Belirlenmesi

Yöntem Seçiminin Yapılması

Seçilen Yöntem Kullanılarak Proje Türü, Ülke ve Finansman Türü Seçilmesi

Seçilenlerin Fizibilitelerinin Yapılması

Şekil 1.1: Karar verme kriterlerinin seçim mekanizması.

Bu gibi hususlar göz önünde bulundurulduğunda belirli bir profildeki yatırımcı grubunun proje türü, yatırım yapılacak ülke ve yatırımın ne gibi türde kaynaklarla finanse edilebileceğine karar verebilmesi için karşısına bir takım karar verme mekanizmaları çıkacaktır. Bu mekanizmalar teker teker incelenecek ve içlerinden en

7

uygun olan kombinasyon oluşturularak yatırımcının sağlıklı bir karar verebilmesi sağlanacaktır.

Balkanlar’da bir ülkede yatırım kararı verebilmek için yirmi dokuz adet karar verme mekanizması incelenmiştir. Bu karar verme mekanizmaları sırasıyla; ABC analizi, Analitik Hiyerarşi Süreci yaklaşımı, Gizli Oylama, A-T-A-R modeli, Değerlendirme Kontrol Listesi, Mutabakat Tespiti (Consensus Mapping), Fayda-Maliyet Analizi, Karar Ağacı, Delphi Tekniği, Değerlendirme Matrisi, Başarısızlık Durumu ve Etkileri Analizi (Failure Modes and Effects Analysis), Kuvvet Alanı Analizi, Ağ Analizi (Grid Analizi), Fikir Savunma (Idea Advocate), Etki Analizi (Impact Analysis), Kano Modeli, Kepner Tregoe Matrisi, Yenilik Albeni ve Fizibilite Çalışması (Novelty, Attractiveness, Feasibility Study), Sembolik Grup Tekniği (Nominal Group Technique), Eşli Mukayese Analizi (Paired Comparison Analysis), Pareto Analizi, Artı Eksi ve Đlginçlik Analizi (PMI Analysis), Önceliklendirme, Tekrarlı Soru Diagramları, Yapışık Noktalar (Sticking Dots), Avantaj Dezavantaj Fırsat ve Tehdit Analizi (SWOT Analysis), Mucidin Sorunlarını Çözme Teorisi (Rusçası: Teoriya Resheniya Izobretatelskikh Zadatch), Değer Analizi, Vroom- Yetton-Jago Durumsallık Modeli. Bu karar mekanizmalarından en uygun olanları yine söz konusu sistemlerin içerisinden bir mekanizma olan Vroom-Yetton-Jago Durumsallık Modeli kullanılarak seçilmiştir. Bu karar verme mekanizmaları aşağıda sıralanmıştır:

Çizelge 1.2: Tezde kullanılan karar verme mekanizmaları.

Karar Yöntemi Yöntemin Özellikleri Tez Đçerisinde

Kullanım Alanı

Vroom-Yetton-Jago Durumsallık Analizi

Analizi Tek kişi yapabilir. Nitel ve

fikir tabanlıdır. _{Tez Đçerisinde}

Verilecek Tüm Kararların Ne Şekilde

Verileceğini Belirlemek Đçin Fikrin fizibıl olup olmadığınu

kontrol etmede verimli bir araçtır. Fikir yürütülmesi hususuna gerekli dikkati çeker

8 Karar Ağacı -

Decision Trees (Tree Diagram, Influence Diagram)

Birçok farklı alanda uygulama imkanı

Yatırım Yapılacak Proje Türünün Seçimi

Đhtimaller belirlenirken dikkatli olunmalıdır

Analiz bir kişi tarafından yapılabilir Karar alımında detaylı bir bakış açısı sağlar

Kompleks problem çözümü için işe yarar bir araçtır

Đstatistiksel olarak güvenilirliği kanıtlanmıştır

Bilgisayar desteği mevcuttur

Kepner Tregoe Matrisi

Detaylı analizler yapılabilir

Yatırımlarda Kullanılacak Finansman Türü Seçimi

Çok karmaşık seçimler dikkatle yapılmalıdır

Fikir seçiminden çok daha fazlası yapılabilir

Birçok farklı alanda uygulama imkanı vardır

9 Fayda-Maliyet Analizi

Finansal veriler için biçilmiş kaftandır

Değerlendirme Matrisindeki Kriterlerden Birisi Olan Parasal Hususlar Đçin Veri Hazırlanması Kullanımı kolaydır

Geniş kullanım alanları mevcuttur Farklı seviyelerde karmaşıklığa sahip olabilir

Genellikle ticari amaçlı analizlerde kullanılır

Analiz bir kişi tarafından yapılabilir Bir takım kararlar alındıktan sonraki aşamalarda da uygulanabilir

Değerlendirme Matrisi -

Evaluation Matrix (Decision Matrix, grid analysis, etc.)

Birçok farklı alanda uygulama imkanı

Yatırım Yapılacak Ülke Sayısını Sadeleştirme Puanlama kriterleri dikkatle

belirlenmelidir

Analiz bir kişi yada grup tarafından yapılabilir

Hayati faktörlerin detaylı bir şekilde analiz edilmesine imkan verir

10 Analitik Hiyerarşi Süreci - (Analytical Hierarchy Process)

Birçok farklı alanda uygulama imkanı Sayıları on birden üçe düşürülen olası yatırım ülkelerinin (Moldova, Bosna Hersek, Makedonya) Parasal Hususlar, Siyasal Hususlar, Bürokratik Hususlar ve Ülke Durumu Açısından Kıyaslanması Ağırlıklar belirlenirken dikkatli

olunmalı

Kriterleri belirlerken dikkatli olunmalı

Karar verme aşamasında detaylı bir araç olarak kullanılabilir

Kompleks problem çözümü için işe yararbir araçtır

Đstatistiksel olarak güvenilirliği kanıtlanmıştır

Bilgisayar desteği mevcuttur

Analiz bir kişi tarafından yapılabilir

SWOT Analizi - SWOT Analysis (Strengths, Weaknesses, Opportunities, Threats Analysis)

Analiz bir kişi yada grup tarafından yapılabilir

Yatırım Ülkesi, Proje Türü ve Finansman Türü Seçimlerinin Nihai Karar Öncesi Son Değerlendirmesi Geniş kullanım alanları mevcuttur

Genel fikir seçimleri için uygun değildir

Kullanımı kolaydır

Genellikle ticari amaçlı analizlerde kullanılır

Đncelenen yirmi dokuz adet karar mekanizması içerisinden Vroom-Yetton-Jago Durumsallık Modeli yardımı ile altı adet karar mekanizması belirlenmiştir ve bu

11

mekanizmalar proje türü, yatırımın yapılacağı ülke ve finansman türü seçilmesi yolunda kullanılmıştır.

Söz konusu ülkelerin bir kısmında ihale konusunda eksik bilgi bulunmasından dolayı bu ülkelerin ihale sistemlerinin avantaj, dezavantaj ve karlılıkları karşılaştırılamamıştır. Bundan dolayı yatırımcının arsa karşılığı daire vermek ya da arsayı satın almak suretiyle konut yapımı şeklinde yatırım gerçekleştirmesi yeni gireceği bir ülkeyi tanıması ve bu ülkede tutunması hususunda elzemdir. Đlk yatırımını bir riske girerek gerçekleştirecek yatırımcı daha sonra sistemini öğrendiği ülkede her türlü projenin karşılaştırmasını çeşitli karar verme kriterleri yardımı ile gerçekleştirebilir.