Mobbingin Topluma ve Ülke Ekonomisine Etkileri

Mobbingin çeşitli sağlık problemlerine yol açması nedeniyle birey, toplum ve ülke ekonomisi üzerinde telafisi zor zararlar doğurmaktadır. Mobbing bağlantılı hastalıklarla ilgili sağlık harcamalarının artması, sigorta masraflarındaki artış, işsizlik, nitelikler ve yeteneklerin altında çalıştırılmadan doğan vergi kayıpları, devletin sağladığı yardım programlarına yönelen talebin çoğalması ve erken emeklilik oranının artması, tüm toplumun katlanmak zorunda olduğu ekonomik maliyetlerdir. Đş yerlerinde uygulanan mobbing sonucunda mesleki yeterliliğini yitirmiş psikolojik yönden tükenmiş, sağlıksız bireylerin boşta gezdiği bir toplum örneği ortaya çıkmaktadır (Tınaz, 2006:184).

Mobbingin ekonomik maliyetleri kadar göz önünde tutulması gereken en önemli alanlar, sağlık harcamaları, tıbbi tedavi ve hastalıktan dolayı işe devam edememenin sonucu olarak ortaya çıkan gelir kaybıdır.

Mobbing davranışlarına tanık olan ya da mobbing uygularken mağdura yöneltilen ifadeleri duyan işgörenler de mutsuz iş ortamının etkilerini mağdurlar kadar olmasa da olumsuz bir şekilde paylaşırlar. Şayet iş ortamında seri bir mobbing uygulayıcısı varsa, bu kişi çalışanlara birbiri ardına hedef olarak seçebilir ve problemi büyütebilir (Quigg, 2005: 5).

Mobbingin bireyleri olduğu kadar, iş grubundakileri de ciddi şekilde etkileyebileceği bulunmuştur. Đş grubunda bölünmelere neden olabilir ve bu da grup iletişimine zarar verir ayrıca üretimi düşürür bunların da işletmenin verimlilik ve kararını düşürücü olumsuz sonuçları vardır. Mobbingin ortaya çıktığı işletmelerin sadece imajları değil aynı zamanda mali kayıpları da olur. Avustralya Ticaret Birliği Konseyi (The Australian Council of Trade Union) işyeri mobbinginin Avustralya ticaretine yıllık 3 milyon dolar gibi bir maliyet kaybına neden olabileceğini dile getirmiştir. Almanya’da mobbingin 1000 işgöreni olan bir işletmeye doğrudan maliyetinin yıllık 112,000 dolar, dolaylı maliyetinin ise 56,000 dolar olduğu tahmin edilmektedir (www.ilo.org, 2006) Uluslararası Đş Bürosu (The International Labour Office)’nun bir değerlendirmesine göre psikolojik zararın, 1000 işgöreni olan bir işletme içinde yıllık maliyetinin yaklaşık 150.000 Euro civarında olduğu ifade edilmektedir. Daha da ilginci, bazı araştırmacılar bir mobbing mağdurunun çalışma performansını % 60 azalttığını ve bunun da bir işgörenin işletmeye maliyetini % 180 artırdığını bulmuşlardır (Download article on mobbing. IT0402104 FĐT. DOC, 2005).

Mobbingden etkilenen mağdur işgörenlerin stresle bağlantılı hastalıklar nedeniyle işletmeye ve ülke ekonomisine maliyetleri oldukça yüksektir. Strese bağlantılı olarak mobbing mağdurlarının % 76’sı şiddetli kaygı, % 71’i uyku bozukluğu, % 71’i konsantrasyon bozukluğu, % 47’si stres sonrası kaygı bozukluğu, % 39’u klinik depresyon ve % 32’si panik atak nöbetleri geçirdiklerini ifade etmişlerdir. Bu rahatsızlıkları nedeniyle çoğu mobbing mağduru hastalık izni kullanmaktadır (Namie, 2003: 3).

Strese bağlı sırt ve bel ağrıları Birleşik Krallıkta yıllık 6,5 milyon kayıp iş günü gibi bir sonuçla işle ilgili en yaygın hastalığın başında gelmektedir. Britanya Endüstri Konfederasyonu 2004 yılı raporu her bir işgörenin hastalık nedeniyle işe gelmemesinin ortalama maliyetinin 475 sterlin ve Mesleki Gelişim Enstitüsü (The Institute of Professional Development)’nün iş stresinin yıllık maliyetinin de Birleşik Krallıkta 7 milyon Sterlin olduğunu ortaya koymuştur (Quigg, 2005: 5).

Çünkü hastalıklara bağlı olarak işe gidememe, giderlerin azalması anlamında sadece işgörenleri etkilemez, aynı zamanda sağlık giderlerinin bir kısmını ödemek zorunda olan işverenleri de etkiler. Bu giderlerin ödenmesi konusunda ülkeler arasında farklılıklar bulunmaktadır. Đşverenin katkısı ya doğrudan ya da dolaylı olarak hasta maliyetinin %100’ünü ödemeye, ya da ulusal sosyal güvenlik sistemi tarafından ödenen miktarın dışında kalanı paylaşmaya kadar değişir. Bu işleyiş sürecine uymama, işveren tarafından yüklenilmesi gereken ek maliyetler doğuracaktır. Đşçi Sendikaları Konfederasyonu (TUC)’ne göre Britanya’da, her yıl işyerindeki mobbing olaylarından dolayı üç milyon çalışma gününden daha fazlası kaybedilmektedir. Bu kayıp zamanın, kaybolan üretimin ve tazminatın sanayiye maliyeti milyonlarca pounda karşılık geldiği düşünülmektedir. 1996’da Avrupa Birliği ülkelerindeki 21.500 işgörenle yüz yüze görüşmelerle yapılan Çalışma Koşulları Üzerine Üçüncü Avrupa Araştırması, işyerinde mobbing var olduğunda sağlıkla ilgili devamsızlığın arttığını göstermiştir.

Mobbing mağdurları daha uzun dönemler işten uzak kaldıklarında, işverenler onların yerlerini doldurmak için çözümler bulmak zorunda kalırlar. Var olan bir personelin eğitimi ya da yeni bir personel alımı ek maliyetler getirir. Aynı zamanda yeni bir personel alımı için yapılacak olan idari maliyetlerde göz önüne alınmalıdır (reklâm, seçim süreçleri, deneme, görüşme vb. gibi).

Đşyerinde mobbing/stresin maliyeti ve mobbing ve stresten arınmış bir iş çevresinin yararları üzerine ILO raporu Đngiltere’deki işyerinde kötü davranım konusunda yapılan bir araştırmadan bahsetmektedir. Araştırmayı yapan Hoel ve Cooper katılımcıların tam çalışma kapasitelerinin oranlarına göre şimdiki performanslarını değerlendirmelerini istediler. Sonuçlar işyerinde ‘kötü davranımla karşılaşmayan ve buna tanık olmayanlarda’ % 8’lik bir verimlilik düşüşü olduğunu, ‘kötü davranımla yeni karşılaşan’ grubun verimliliğinin % 15 düştüğünü göstermektedir, kötü davranımla yeni

karşılaşanların verimliliğindeki azalış, bu tür bir davranışla karşılaşmayanlara göre yaklaşık olarak iki kat daha fazladır. Aynı zamanda, geçmiş beş yıl içinde kötü davranışla karşılaşanların verimlilikte % 12’lik bir düşüş yaşadığı tespit edilmiştir. Buradan kötü davranışların işçilerin % 25’inde % 4-7 civarında verimlilik azalışına neden olduğu sonucu çıkarılabilir.

Norveç Bergen Üniversitesi tarafından yapılan bir başka çalışma, işyerinde mobbingden etkilenenlerinin % 80’inin çalışmalarında eninde sonunda verimlilikte azalma olacağını göstermektedirler. Mobbingin şikâyetler ve dava etmeye ilişkin maliyeleriyle ilgili yapılan araştırmalar mobbingin maliyetinin tahmin edilemeyecek kadar büyük olduğunu ortaya koyar niteliktedir. Danimarka’da bir taşıma şirketiyle ilgili bir dava sonucu da bu sonucu doğrular niteliktedir. 2003 yılının Ağustos ayında işyerinde iş arkadaşları tarafından aşırı kötü davranıldığı için rahatsızlanan bir stajyer çalışanın, maruz kaldığı durum nedeniyle taşıma şirketine açtığı dava şirketin kendisine 50.000 Danimarka Kronu ödemesi hükmüyle sonuçlandı. Bu gibi durumlar işletmenin imajını kirleterek ve yeni personel almasını zorlaştırarak olumsuz etkiler yapabilir. Đşyerinde mobbingin toplum açısından sonuçları: Ya aile, arkadaş ve iş arkadaşlarıyla kötüleşen ilişkiler nedeniyle ya da devletin sağlık harcamaları için daha yüksek vergiler, rehabilitasyon giderleri, işsizlik ve mobbingle karşılaşanların yeniden eğitimi maliyetleri nedeniyle iş yerindeki mobbingin olumsuz etkilerini herkes ödemektedir. Bütün bunlara ek olarak işyerinde mobbing toplumda kaygı ve korkunun düzeyini de artırabilir. Đşyerinde görülen mobbingin yüksekliği çalışanların farklı sektörlere kaymasına neden olabilir. Bu tarz sektör değişiklikleri bazı sektörlerde işgücü kıtlığına neden olabilir.

Çoğu insan yetişkin hayatının üçte birinden fazlasını işyerinde harcar ve iş çevresinin hem insanların çalışma yaşamında hem de aile yaşamında önemli bir etkiye sahip olduğu açıktır. Bir kişinin iş çevresi sağlıklı ve emniyetliyse, bu kişi kötü çalışma koşullarından dolayı sıkıntı çeken birine göre daha yüksek bir memnuniyet derecesine, iş arkadaşlarıyla ve yönetimle daha iyi ilişkilere ve daha yüksek bir verimliliğe sahip olma eğilimindedir. Đşyerinde mobbingin tam maliyetini hesap etmek zor olsa da buna ilişkin göstergelerin yüksek olduğu ve problemin çözümünün bütün tarafların çıkarına olduğu açıktır. Đş yerinde mobbingi azaltmak ve önlemek için işyerinde sektörel, ulusal

ve uluslar arası düzeylerde bazı önlemler alınmıştır. Bu çalışmaların hepsi, uzun dönemde işyerinde mobbingi önlemenin daima maliyetli olduğunu göstermektedir.

Mobbingin sonuçlarından biri de hastalık nedeniyle işe devamsızlıktır. Finlandiya’da hastane çalışanları üzerinde yapılan mobbing araştırmasında devamsızlık oranı % 4 olarak bulunmuştur. Çalışmada mobbing mağdurlarının diğerler çalışanlarla karşılaştırıldıklarında diğerlerine göre % 2 daha fazla hastalık izni kullandıkları tespit edilmiştir. Mobbinge bağlı olarak gelir kaybı yıllık yaklaşık 1,2 milyon FĐM (125.000 sterlin)’dir. Bu hesaba motivasyon düşüklüğü nedeniyle ortaya çıkan verimlilik kaybı, sosyal sigorta poliçesi üzerinden yapılan ödemeler, iş kalitesindeki azalma gibi diğer kayıplar dikkate alınmamıştır (Kiwimaki ve diğerleri, 2000: 659).

Japonya’da Nisan 2002-Mart 2003 tarihleri arasında Japon mahkemelerine intikal eden toplam 625.572 davanın yaklaşık 32.000’i yani % 5,1’i mobbingle ilgili davalardır. Nisan-Eylül 2003 tarihleri arasındaki mobbing davalarının oranı % 9,6’dır (Mittra, 2005).

Tüm bu sonuçlar mobbingin bedelini sadece mağdurların değil onlarla birlikte işyerindeki diğer çalışanların dolayısıyla işletmelerin, aile üyelerinin ve diğer özel arkadaşların yani toplumun maddi ve manevi bedeller ödemesine yol açmaktadır. Mobbing bir zincir etkisi yaratarak mağdur bireyden başlayarak toplumun tamamını saran ve herkese ağır bedeller ödeten sinsi bir hastalıktır.