https://www.metmuseum.org/art/collection/sear ch/451385?sortBy=Relevance&deptids=1 4&when=A.D.+1000- 1400&what=Bowls&ft=*&offse t=180&rpp=20&pos=196
figür, bir çalgı çalarken, soldaki ise iki elini öne doğru uzatmış, müziğe eşlik eder gibi görünmektedir. Soldaki figür, üzerine mavi, kırmızı ve altın yaldız tonlarında geometrik desenli bir kıyafet giymektedir. Omuzuna turkuaz üzerine altın yaldız benekleri olan şal benzeri bir kumaş atılmıştır. Başında ortasında palmet benzeri bir aksesuarı olan diadem takılıdır. Başının etrafı, turkuaz bir çerçeveye sahip hale ile çevrilidir. Figür, yay gibi kaşları, badem gözleri, düzgün burnu, küçük ağzı ve uzun omuzundan aşağı dökülen saçları ile bir kadın figürü gibi görünmektedir.
Çalgı çalan figür, özenle işlenmiş bir kıyafet giymektedir. Kıyafetinin etek ucu, yaklaşık dize kadar, altın yaldızlı konturlara sahip kırmızı, turkuaz ve koyu mavi altıgenlerden oluşan bir desene sahiptir. Kıyafetin dizden yukarısında da boyuna kadar koyu mavi üzerine altın yaldızlı ve açık mavi benekler vardır. Kollarda da dirseğin üst kısmından başlayıp bileğe kadar inen alanda kıyafetin etek ucundaki desenin ve renklerin aynısı kullanılmıştır. Kollar, dirsekten bileğe doğru genişlemiş ve figürün çalgı çalarken ellerinin aldığı pozisyon gereği, aşağıya doğru volan yaparak sarkmıştır. Sağ kolunda iki sıra halinde altın yaldızlı takı ya da tiraz görülmektedir. Sol bacağını içe toplayıp, sağ bacağını da dizinden kırarak sağ ayağıyla yere basan figürün sağ ayağında turkuaz üzerine altın yaldızlı üç beneği olan bir ayakkabı vardır. Başında oldukça yüksek bir başlık takılıdır. Başlık koyu mavi kıyafetiyle aynı tonlarda ve benzer desenlerde süslenmiştir. Başlığı ve kıyafeti bir takım gibi görünmektedir. Başının etrafında turkuaz içi taralı bir şeritle çevrili halesi yer almaktadır. Hale, turkuaz çerçevenin içinde zemin renginde bırakılmış ve başın iki yanına yukarıdan aşağıya doğru inen yazı taklidi karalamalar yapılmıştır. Sol kulağında altın yaldızlı küçük, yuvarlak bir küpe takılıdır. Figür, siyah küt saçlı, yay gibi kaşlı, badem gözlü, küçük düzgün burunlu ve küçük ağızlı olarak tasvir edilmiştir. Figürün etek ucuna lacivert üzerine altın yaldızlı karelerle süslenmiş bir değnek yerleştirilmiştir. Figür, dik üçgen biçiminde bir çalgıyı göğüs hizasında tutarak çalmaktadır. Sağ eli çalgının üzerinde, işaret parmağı ile çalarken; sol eli de çalgının üst kısmındaki burgulara dokunmaktadır. Çalgının üst kenarı kısadır ve burada yedi adet altın yaldızla boyanmış burgu görülmektedir. Dik kenarı ise uzundur ve hafif dışa kavisli bir hat halinde figürün dizine kadar inmektedir. Üçgen çalgının en uzun kenarı ise içe doğru dilimler yapıp daralarak, aşağıda dik kenarla birleşmektedir. Çalgının çerçevesi altın yaldızlı
olup, içi kırmızı üzerine altın yaldızlı küçük karelerle süslenmiştir. Bu karelerin aralarında oldukça ince, muhtemelen kazıma ile elde edilmiş çizgiler kesişmektedir. Bu çalgı, Riefstahl tarafından “harpsichord”, yani bir çeşit ilkel piyano olarak tanımlanmıştır (Riefstahl, 1922: 171). Burada kastedilen klavsen ya da klavikord olmalıdır. Zaten yazar da daha sonra eseri ayrıntılı olarak anlatırken bu çalgıya “harpsichord” demek yerine “zither” ya da “clavichord” demektedir (Riefstahl, 1922: 171). Ancak bu çalgıların her ikisinin de biçim olarak bu tasvirdeki çalgıya benzemediği açıktır. Buradaki çalgı, form olarak Selçuklu döneminde de kullanıldığı bilinen kanuna (Uslu, 2015: 79) benzemektedir. Fakat kanun, bilindiği üzere kucakta, bu şekilde tutularak çalınmamaktadır. O dönemde bu şekilde tutularak çalınan bir tür kanun olma ihtimali olduğu gibi; sanatçı, çalgıyı daha iyi gösterebilmek için bu şekilde de tasvir etmiş olabilir. Eğer bu çalgı kanunsa ve sanatçı, çalgıyı olduğu gibi tasvir etmişse, bu kez dönemde böyle tutulup çalınan bir kanun aramak gerekir ki karşılaşılan örneklerin hiçbirinde kanun tasviri yer almamaktadır. Selçuklularda kullanıldığı bilinen santura benzetilen yatugan (Uslu, 2015: 83) adındaki çalgı da form olarak buradaki çalgıya benzemektedir. Fakat yatugan da tıpkı kanun gibi yatay vaziyette öne koyularak çalınmakta, kucakta tutulmamaktadır.
Çalgı, Antik Yunan kökenli bir çalgı olduğu ve 12. Yy’da Avrupa’ya ulaştığı söylenen, kanun benzeri bir çalgı olan “Psaltery” ye çok benzemektedir43. Bu kez akla bu çalgının başka bir kültüre ait bir çalgı olduğu ve belki de hediye olarak Selçuklu sultanına gelmiş ve bu tasvire yansımış olabileceği gelmektedir.
Fotoğraf 71: Minai teknikli kase, Metropolitan Museum,
https://www.metmuseum.org/art/collection/search/451385?sortBy=Relevance&deptids=14&when=A.D .+1000-1400&what=Bowls&ft=*&offset=180&rpp=20&pos=196
Katalog 21:
Bulunduğu Yer: Yale University Art Gallery Envanter Numarası: 1953.24.22
Yapım Yeri: İran Yapım Tarihi: 12.-13.yy
Kültür Dönemi: Büyük Selçuklu Ölçüleri: Y.: 7.62 cm, Ç.: 20.32 cm Müzedeki Yeri: Depoda
Müzeye Geliş Tarihi: -
Müzeye Geliş Şekli: Hediye (Wilson P. Foss’dan)
İnceleme tarihi: 14.12.2017
Minai tekniğiyle süslenmiş çukur bir tabağın ağız kenarını üç tane yatay zikzaklı mavi çizgilerden oluşan ve üç tane bitkisel fon üzerine kufi yazı kuşağı olan bordürler, sırayla çevrelemektedir. Zikzaklı bordürlerin ortasında kırmızı ve sarı renklerden oluşan birer su damlası motifi görülmektedir. Ağız kenarını çevreleyen bu kuşağın altında, altta ve üstte birer kırmızı çizgiyle belirginleştirilmiş beyaz bir şerit dolanmaktadır. Onun altında da ortalarında yeşil birer daire ve aralarında da kırmızı birer benek olan yan yana dizilmiş mavi baklava dilimlerinden oluşan bir kuşak görülmektedir. Tabağın merkezini beyaz zemin üzerine oluşturulmuş figüratif bir kompozisyon kaplamaktadır. Ortada bir nar ağacı, iki yanında bağdaş kurup oturmuş birer figür, aşağıda karşılıklı ağacın iki yanında duran birer tavus kuşu figürü, insan figürlerinin üst tarafında birer kuş figürü, en sağda ve en solda birer dal halinde yükselen nar ağaçları, en tepede taç benzeri, stilize bitkisel bir süsleme ve en altta da içinde balıklar olan bir göl tasviri görülmektedir.
Fotoğraf 72: Minai teknikli tabak, Yale