Milli Birlik Komitesi’nin (MBK) Olu umu

27 May s’ n ikinci gününden itibaren müdahaleyi gerçekle tiren subaylar Ba bakanl k binas nda “Milli Birlik Komitesi” ad alt nda toplant lara ba lam r. Müdahaleden 15 gün sonra aç klanan listenin olu turulmas için özel bir komisyon kurulmu , isim tespitinden önce, örgütlenme sürecindeki ve hareket esnas ndaki hizmeti ile ki isel de erleri dikkate al narak 28, 34 ve 38 ki ilik aday isimler tespit edilmi tir. kinci a amada karar Gürsel’e b rak lm , ayr ca seçimi stanbul gurubuna b rak lmak üzere kuvvet dengesini sa lamak için Havac lar (3), Denizciler (2) ve Jandarmalar için (1) kontenjan ayr lm r. Arkas nda bir y n küskün b rakan bu seçimden sonra Milli Birlik komitesi 38 ki iden olu mu tur (Akyaz, 2006:136).

MBK’nin olu umundan sonra 28 May s 1960 tarihinde yeni hükümeti kurarak MBK Ba kan ve Devlet Ba kan Cemal Gürsel, Ba bakanl a getirilmi tir. Gürsel’den ba ka 37 ki iden olu an komite, 12 Haziran 1960 günü 1. say kanunla halka duyurulmu tur. Komitede yer alan isimler öyledir:

Ba kan Cemal Gürsel, üyeler ise Ekrem Acuner, Fazl Akkoyunlu, Refet Aksoyo lu, Mucip Atakl , rfan Ba tu , R fat Baykal, Emanullah Çelebi, Ahmet Er, Orhan Erkanl , Vehbi Ersü, Numan Esin, Suphi Gürsoytrak, Orhan Kabibay, Kadri Kaplan, Mustafa Kaplan, Suphi Karaman, Muzaffer Karan, Kamil Karavelio lu, Osman Köksal, Münir Köseo lu, Fikret Kuytak, Sami Küçük, Cemal Madano lu, Sezai Okan, Muzaffer Özda , Fahri Özdilek, Mehmet Özgüne , ükran Özkaya, Selahattin Özgür, rfan Solmazer, efik Soyuyüce, Dündar Ta er, Haydar Tunçkanat, Alparslan Türke ,

tk Ulay, Ahmet Y ld z, Muzaffer Yurdakuler.

Ancak Milli Birlik Komitesi içerisinde de i ler istendi i ekilde gitmemi , çok farkl görü lere sahip askerlerden olu an komite de ilk çatlaklar darbenin hemen ba lar nda belirmi tir. Ve görü ayr klar Milli Birlik Komitesinin yönetimde oldu u süreç boyunca kendini hep göstermi tir.

Milli Birlik Komitesi içindeki amaçlar ve yöntemler konusunda üyeler aras nda örgütlenme a amas nda var olan farkl la may komite aynen devralm r. Ba lang çtan itibaren MBK baz endi e ve karga al klar n gölgesi alt nda kalm , bunun en ba ta gelen nedenini liderlik sorunu ve müdahale sonras na ili kin dü ünceler olu turmu tur. Gürsel gibi üst rütbeli komutanlar için esas amaç ordunun siyasi rolünü en aza indirmek ve iktidar olabildi ince çabuk, seçilmi bir hükümete devretmek olsa da alt rütbedeki subaylar n ço unlu u için; toplumsal, ekonomik ve siyasal reformlar ba latmak gibi radikal amaçlar için uzun say labilecek bir süre askeri yönetimin devam gerekmektedir. Üstelik radikal fikirleri ta yan genç subaylar n dü üncelerindeki belirsizlik bu çat may daha keskin ve karma k hale getirmi tir (Akyaz, 2006:134).

ki grup aras ndaki fikir ayr klar gün geçtikçe derinle erek Milli Birlik Komitesi kurulduktan k sa bir süre sonra Il ml lar ve Radikaller olmak üzere iki gruba ayr lm , bu grupta Gürsel’in ba nda bulundu u generaller gurubu ml lar , albay dâhil daha küçük rütbeli subaylar ise radikalleri olu turmu tur (Akyaz, 2006:140).

Milli Birlik Komitesinin 1960 yaz nda ald iki karar büyük yank lar uyand rm r. Bu kararlardan ilki orduda yap lan geni bir tasfiye hareketi olmu tur. Emekliye ayr lan 235 Generalin isimleri 3 A ustos’ta aç klanm , di er kademelerde ise, albaylar n yüzde 80’i, yarbaylar n yüzde 50’si, binba lar n yüzde 10’u emekliye ayr lm r. Emekli Kanunu’nda yap lan bir de iklikle tasfiye edilenlerin i lemleri hemen tamamlanarak, ikramiyeleri ödenmeye ba lam r. Emekliye ayr lanlar n adlar 25 A ustos’ta aç klanarak, bir ay içerisinde 4 bini a n subay emekliye sevk edilmi tir. Bu tasfiye ba ar bir ekilde sonuçland lsa da ne var ki olay uzun y llar tart lm ve Emekliler “Eminsu” ad yla bir dernek kurarak sava mlar sürdürmü , fakat hiçbir olumlu sonuca ula amam r. Di er yandan 28 Ekim sabah Resmi Gazete’de 147 retim üyesinin üniversitelerden uzakla ld karar yay mlanmas kamuoyunda bir bomba etkisi yaratm r. Üniversite ö retim üyelerinden ö rencilere herkes infial içerisine girmi , böyle bir tepkiyi beklemeyen komite, üyelerinden baz lar , bas ve üniversiteyi teskin etmek için stanbul’a göndermi tir. Fakat bir kere ok yaydan ç km , geriye dönü ü ise pek mümkün olmayan bir yola girilmi tir. Böylece Komite’de reformcular diye bilinen radikal grup ilk yaras alm r (Çavdar, 2008:92).

Bu arada ordu ve üniversite de tasfiyeler yap lmas ndaki sorumluluk MBK’nin bütününe de il radikallere yüklenmi , özellikle bas n MBK’daki görü farkl klar sürekli gündemde tutarak ele tiri oklar radikallerle yöneltmi tir (Akyaz, 2006:143).

147’lerin üniversitelerden tasfiyesinin ard ndan MBK içerisindeki ayr k derinle mi , kamuoyunda yürütülen tart malar neticesinde komitenin radikal kanad na mensup üyelerden Orhan Erkanl 11 Kas m’da istifa ederek ard ndan stanbul’a gitmi tir. Erkanl ’n n istifa ederek stanbul’a gitmesi generalleri harekete geçirmi , bunun bir darbenin ba lang oldu unu zanneden generaller, 13 Kas m’da ald klar kararla 14 üyeyi komiteden uzakla rm lard r. Devlet Ba kan Gürsel’in imzas yla 14’lere gönderilen mektuplarda, MBK’nin fesh edildi i, kendilerinin silahl kuvvetlerden emekli edildikleri ve ba arm olduklar yüksek hizmete lay k bir ekilde verilecek d görevi beklemeleri istenerek bu süre içerisinde d ar ç kmalar , ziyaretçi kabul etmeleri yasaklanm r. Bir süre sonra da Milli Birlik Komitesi 23 üye ile yeniden olu turulmu ve di er 14’ler dünyan n çe itli yerlerindeki büyükelçiliklere mü avir olarak gönderilmi tir (Akyaz, 2006:145).