Üniversitelerin Karara li kin lk Tepkiler

147 ö retim üyesinin üniversitelerden tasfiyesinin Resmi Gazetede yay mlanmas n ard ndan üniversitelerin karara ili kin ilk tepkisi sert olmu tur. Zira

stanbul Üniversitesi Rektörü S dd k Sami Onar, stanbul Teknik Üniversitesi Rektörü Fikret Narter, Ankara Üniversitesi Rektörü Suut Kemal Yetkin, Ege Üniversitesi Rektörü Mustafa Uluöz ve Ankara Ortado u Üniversitesi Rektörü Turhan Feyzio lu karar n ard ndan tepki olarak görevlerinden istifa etmi lerdir.

stanbul Üniversitesi Rektörü S k Sami Onar tasfiye karar na tepkisini u sözlerle dile getirmi tir: “147 arkada mdan ayr ld ktan sonra art k burada oturamam, onlar n itimatlar , onlar n oylar ile bu göreve getirildim ve onlarla beraber mücadele ettim. Onlar ayr ld ktan sonra benim ödevimin manas kalmad ”. Onar, haberi gazetelerden ö rendi ini söyleyerek, üniversite te kilat kanunun isimler üzerinden yap lmas ele tirmi tir. Onar:

“Üniversite te kilat kanununun de mesini isterken isim üzerinde de il, say üzerinde durmu tuk. Say n da azalt lmas de il, ço alt lmas teklif etmi tik. Biz müteaddit defalar ö renci say ile ö retim üyesi say aras nda nispetin düzenlenmesi için kadronun geni letilmesi lüzumunu belirttik. Biz baz laboratuarlarda ihtisas kollar nda ö retim üyesi s nt çekiyorduk. Yeni aç lan baz kollarda da bu ihtiyaç hissediliyordu. Bütün fakültelerden ö retim üyesi kadrolar ndaki noksanlar bildirmelerini istemi tik. Henüz bunlar bize gelmemi ti. Benim vazifem burada bitmi tir” (Milliyet, 29 Ekim 1960) demi tir.

stanbul Üniversitesi Rektörü S k Sami Onar tasfiyeye ili kin aç klamalar ileriki günlerde daha da sertle tirmi ve tasfiyeyle üniversitelerin çöktü ünü belirtmi tir. Onar; “Üniversite denen bir müessese kalmam r; çökmü tür. Üniversite tamamen çökmü tür. Art k hayr görsünler” diyerek, görevini Hukuk Fakültesi Dekan Prof. Naci ensoy’a devretti ini aç klam r. Tasfiye hareketini tasvip etmesine asla imkan bulunmad söyleyen Onar, istifas n da bunun bir göstergesi oldu unu belirtmi tir. Onar, yeni anayasay müesseselere dayanan bir sistem içerisinde haz rlad klar ancak, müesseselerde ahsiyet b rak lmad vurgulam r. Onar, “Üniversite de

gençle tirme olmaz. Bu sakat bir dü üncedir. Üniversite muhtelif nesillerin elele vererek çal klar bir müessesedir. lmin timsali de, maatteessüf beyaz sakall bir ihtiyard r” demi tir (Vatan 29 Ekim 1960).

Onar, tasfiyenin nedeninin aç klanmas ve durumun bir aç kl a kavu mas isteyerek, MBK’den tasfiyeyi gerektiren durumlar n tek tek aç klanmas istemi tir. Onar, “Demek ki onlar n müdafaalar ndan korkuyorlar. Bana sert konu uyorsun diyorlar. Haks z m m? 30 y ll k hizmetin geçen bir müessese de bu kadar çatlakl klar olursa bu tahammül edilebilir bir ey midir? Ben ah slar hakk nda konu muyorum. Üniversite meleklerle doludur demek de istemiyorum. yisi de olur, kötüsü de olabilir.” (Vatan, 2 Kas m 1960) demi ve stanbul Üniversitesi Senatosundaki 20 ki iden 7 ki inin tasfiye edildi ini belirterek istifas kesinlikle geri almayaca bildirmi tir.

147 ö retim üyesinin üniversitelerden tasfiyesi karar aç klan r aç klanmaz bir di er istifa da Ankara Üniversitesi Rektörü Suud Kemal Yetkin’den gelmi tir. Yetkin istifas nedenini u ekilde aç klam r; “Rektörlü ümüzün bilgisi d nda 114 numaral kanunla baz ö retim üyesinin vazifelerinin affedilmesi kar nda yerime hukuk fakültesi Dekan Dr.Necip Bilge’ye b rakarak devam na art k imkân görmedi im Rektörlük görevinden çekiliyorum” (Milliyet, 29 Ekim 1960). Yetkin, ta nl n asil bir hareket oldu unu ancak kar lar nda “iktidar n despotlar ”n n de il, memleketi kurtaran, yan yana yürüdükleri MBK oldu unu söyleyerek, bütün üniversite üyelerine itidal tavsiye etmi ve yetkili mercilerin karar beklemelerini istemi tir (Vatan, 30 Ekim 1960).

Ege Üniversitesi Rektörü Mustafa Uluöz de üniversitelerin ö retim kadrolar n azl sebebiyle kontenjanlar n hep k tl oldu unu ifade etmi ve tasfiyeye tepkisini u sözlerle dile getirmi tir: “Lise mezunlar n üniversite tahsili baltalanm r. Yap lan bu tasfiye hareketi ise üniversiteyi i lemez hale getirecektir. Üniversite ö retim üyeleri aras nda yap lan yüzde 20 tasfiye sonunda doldurulmas uzun y llar isteyen baz büyük bo luklar açm r” eklindeki sözleriyle ifade etmi tir (Tercüman, 29 Ekim 1960).

Ege Üniversitesi Rektörü Mustafa Uluöz istifa etmi , ancak istifas Profesörler Kurulu taraf ndan kabul edilmemi tir. Kurulun ricas üzerine rektör istifas geri alm ve Milli Birlik Komitesini y pratmamak ad na istifas geri ald söylemi tir. Uluöz,

“Biz profesörler olarak ba lang çtan bugüne kadar Milli Birlik Komitesini destekledik ve desteklemeye devam edece iz. Üniversite kanununun tadili ve ö retim üyelerinin görevlerinden uzakla lmas ancak senatolar ilgilendiren bir meseledir. Milli Birlik Komitesinin bu hususta aç klama yapmas artt r” (Cumhuriyet, 31 Ekim 1960) diyerek Milli Birlik Komitesinin tasfiyenin nedenleri aç klamas istemi tir.

Uluöz, istifas geri çekmesinin, sebep gösterilmeden üniversitelerden uzakla lan 147 ö retim üyesinin geri dönü lerinin sa lanmas mücadelesinden vazgeçti i anlam na gelmeyece ini u sözleriyle aç klam r: “Hakl oldu umuz mücadelemize devam edece iz. Yaln z MBK’nin te kil etti i yeni hükümeti

pratmamak gerekir. Üniversiteler MBK hareketlerini destekleyen müesseselerdir” (Milliyet, 31 Ekim 1960).

Prof. Uluöz, ya anan geli meler sonras 3 Kas m’da Cemal Gürsel ile bir görü me gerçekle tirmi tir. Yar m saatten fazla süren görü mesi sonras Uluöz, Ba kan Gürsel’e tasfiye kanunun hatal yanlar anlatt söylemi tir. Cemal Gürsel’in büyük bir anlay gösterdi ini belirten Uluöz, 114 numaral tasfiye kanunun 5. maddesi de tirilece ini aç klam r. 5. madde kald ld ktan sonra affedilen ö retim üyelerinin, tekrar vazife almak istemeleri halinde bir ay içinde fakültelere müracaat edebileklerini söyleyen Uluöz “Fakülteler bu müracat münasip görürse Senatolara, Senatolar uygun bulursa Bakanlar Kurulu’na intikal ettireceklerdir. Bakanlar Kurulunun karar ile Üniversite ö retim üyelerinin tekrar tayinleri yap labilecektir” demi tir (Milliyet, 4 Kas m 1960). Ancak Cemal Gürsel ne kadar Uluöz’e 5. maddenin de tirilerek ö retim üyelerinin tekrar üniversitelere dönü ünün sa lanaca da söylese bu i in gerçekle mesi uzun zaman alm r.

Ortado u Teknik Üniversitesi Rektörü Turhan Feyzio lu da rektörlük görevinden istifa ederek mütevelli heyetini toplant ya ça rm r. Feyzio lu yapt aç klamada “ stifam bir protesto de ildir. Her türlü ahsi endi eden uzak olarak tam bir objektiflik ile görü lerimi söyleyebilmek için resmi görevimden ayr lmay zaruri gördüm” diyerek u aç klamalar yapm r:

“Yap lan tasfiye usul bak ndan hatal r. Listedeki tan klar m aras nda çok de erli ilim adamlar vard r. Yap lan prensip hatas na mukabil ayn derecede aç k olan bir gerçe i belirtmeyi vicdan borcu bilirim. Milli Birlik Komitesinin bu hareketi iyi

niyetle yapt nda, karar usul ve muhteva bak ndan en ac ekilde tenkid edenler bile müttefiktir. Karar n saiki, iyi niyet ve memleket sevgisidir. Kabul etmek laz md r ki; Milli Birlik Komitesi kendilerini tenkid eden ilim adamlar susturmak gibi ahsi duygularla hareket etmemi tir. Bu tedbir olsa olsa üniversite iç organlar n kendi kendini denetleme görevini gere i gibi yap p yapmamas , yani iç kontrolün gere i gibi kurulamamas kar nda al nm bir tedbirdir. Ancak gönül isterdi ki, bu hareket böyle bir usulle yap lmas n ve omuz omuza mücadele etmi ülkücü kuvvetleri ay rmak isteyenler sevinmesin. At lan ad mdaki hatay kabil oldu u kadar tamir edecek bir tedbire cesaretle ve aç k yürekle gidilmelidir. Hata yap lm olabildi ini kabul etmek nefse güven i aretidir” demi tir (Cumhuriyet, 1 Kas m 1960).

stanbul Teknik Üniversitesi Rektörü Fikret Narter de istifa eden rektörlerin aras na kat larak tasfiyeye tepkisini: “Bu kanun, üniversitelerimizin ilmi hüviyetini zedeledi i gibi fonksiyonlar da ehemmiyetli surette aksatacak ve memleketin bugünkü ilim ve teknik personel ihtiyac kar lamada üniversitemizi mü kül durumda

rakacak mahiyet arz etmektedir” diyerek, görevine devam etmenin çok zor oldu unu ve Rektörlük görevini vekâleten Mimarl k Fakültesi Dekan Prof. Dr. Sait Kuran’a vermek suretiyle görevinden ayr ld beyan etmi tir (Milliyet, 29 Ekim 1961).