Konya’ya DP Dönemi’nde iktidar ve muhalefet partilerinden milletvekilleri de gelmiştir. 1950’de DP Milletvekili A. Nihat Asya, Mevlâna’yı ziyaret etmiştir547.
1951’de DP milletvekilleri Abdullah Demirtaş, Ömer Bilen, Cemil Yardım, Hasan Remzi Kulu, Keşşaf Mehmet Kurkut, Rıza Topçuoğlu ve Gazi Yiğitbaşı, Konya İmam Hatip Okulu’nun açılış töreninde hazır bulunmuştur548. Başbakan Menderes,
1952’deki DP İl Kongresi’ne 100’e yakın milletvekili ile gelmiştir549. Aynı yıl Halil
Sezai Erkut ve Ziya Soylu CHP’nin Cihanbeyli, Karapınar, Ereğli, Kadınhanı, Ilgın, Akşehir, Seydişehir, Beyşehir ve Çumra’da tertiplenen toplantılarına katılmıştır550.
1953’te Şemsettin Günaltay, Hasan Reşit Tankut ve Halil Sezai Erkut CHP İl Kongresi’nde hazır bulunmak üzere gelmiştir551.
Konya’ya 1954’te CHP İl Kongresi için Şemsettin Günaltay ile Cahit Zamangil, miting için CMP Genel Başkanı Osman Bölükbaşı gelmiştir. Aynı yıl DP Milletvekili R. Salim Burçak müze ve eski eserleri gezmiştir552. 1955’te CHP
Milletvekili Kâmil Kırıkoğlu, parti il kongresine katılmıştır. Osman Bölükbaşı da CMP İl Kongresi’nde hazır bulunmuştur553. 1956’da HP’den Yusuf Azizoğlu, parti
merkezinde görüşmeler yapmıştır. Osman Bölükbaşı ile Milletvekili Tahir Taşer de
545 Yeni Konya, 7 Ağustos 1957, S: 2918, s. 1. 546 Yeni Konya, 31 Aralık 1958, S: 3392, s. 1. 547 Yeni Konya, 3 Ağustos 1950, S: 418, s. 1. 548 Yeni Meram, 7 Kasım 1951, S: 423, s. 1-4.
549 Yeni Meram, 16 Mayıs 1952, S: 644, s. 1; Zafer, 22 Mayıs 1952, S: 1115, s. 1. 550 Öğüt, 16 Nisan 1952, S: 222, s. 1; Öğüt, 21 Mayıs 1952, S: 227, s. 1.
551 Yeni Meram, 26 Ocak 1953, S: 879, s. 1-2; Yeni Meram, 27 Ocak 1953, S: 880, s. 1-2.
552 Yeni Konya, 14 Mart 1954, S: 1705, s. 1; Yeni Konya, 22 Nisan 1954, S: 1744, s. 1; Yeni Meram, 24 Ağustos 1954, S: 1438, s. 1.
CMP İl Kongresi ve miting için gelmiştir. Ayrıca CHP Cihanbeyli Kongresi’nde Osman Alişiroğlu ve Şerafettin Ayhan hazır bulunmuştur554.
DP’nin 1957’deki il kongresine Hüseyin Fırat, Hilmi Dura ve Murat Ali Ülgen katılmıştır555. Aynı yıl Fethi Çelikbaş HP İl Kongresi’nde hazır bulunmuştur556.
Osman Bölükbaşı; 1957’de CMP İl Kongresi’ne557, 1958’de Hayri Çopuroğlu ve
Osman Canatan ile birlikte açık hava toplantısına558, 1959’da ise CKMP İl
Kongresi’ne katılmıştır559.
Konya’ya CHP Genel Başkanı İsmet İnönü 1957’de miting için, milletvekilleri Kasım Gülek, Halil Sezai Erkut ve Turhan Feyzioğlu da kongre için gelmiştir560.
İnönü 1958’de milletvekilleri Faik Ahmet Barutçu, Turhan Feyzioğlu, Halil Sezai Erkut, Nihat Sargınalp, Kemal Güven, Naci Yıldırım, Kasım Gülek, Turgut Göle ve Necati İlter’le CHP İl Kongresi’ne katılmıştır561. Bu dönemde İnönü Konya’ya son
kez milletvekilleri Ahmet Üstün, Hamza Eroğlu, Turhan Feyzioğlu ve Kemal Satır’la 1960’taki il kongresine katılmak için gelmiştir562.
Özetle DP iktidarında Konya’ya önemli devlet adamı ve siyasi şahsiyetler gelmiştir. Bu süreçte devletin zirvesinde bulunan Cumhurbaşkanı Bayar 7 kez, TBMM Başkanı Koraltan 5 kez ve Başbakan Menderes de 3 kez Konya’ya gelmiştir. Devletin zirvesi geleceğinde şehirde bir bayram havası hâkim olup şehir bayraklarla donatılmakta ve akşam ışıklandırılmaktaydı. Özellikle cumhurbaşkanının gezileri filme alınmakta ve sinemalarda oynatılmaktaydı. Ayrıca bu dönemde Konya’ya muhalefet parti liderlerinden Osman Bölükbaşı sıklıkla gelirken İsmet İnönü ise 3 kez gelmiştir. Diğer illerin milletvekilleri ise genellikle parti kongreleri ve mitingler dolayısıyla uğramıştır.
554 Yeni Konya, 2 Nisan 1956, S: 2447, s. 1; Yeni Konya, 10 Temmuz 1956, S: 2543, s. 1; Yeni Konya, 1 Ekim 1956, S: 2620, s. 1; Hükûmet Meydanı’nda düzenlenen CMP mitingde Bölükbaşı, 157 dakika aralıksız konuşmuş ve iktidarı sert bir şekilde eleştirmeye devam etmiştir. Yeni Konya, 21 Mayıs 1956, S: 2493, s. 1.
555 Yeni Konya, 30 Haziran 1957, S: 2884, s. 1; Yeni Konya, 1 Temmuz 1957, S: 2885, s. 1-2; Yeni
Meram, 1 Temmuz 1957, S: 2461, s. 1-2.
556 Yeni Konya, 9 Eylül 1957, S: 2949, s. 1. 557 Yeni Konya, 19 Haziran 1957, S: 2873, s. 1. 558 Yeni Konya, 19 Ocak 1958, S: 3058, s.1.
559 Öz Demokrat Konya, 19 Ekim 1959, S: 637, s. 1; Yeni Konya, 19 Ekim 1959, S: 3645, s. 1. 560 Yeni Konya, 12 Ağustos 1957, S: 2923, s. 1-2; Yeni Konya, 17 Ekim 1957, S: 2987, s. 1. 561 Öz Demokrat Konya, 22 Kasım1958, S: 328, s. 1; Yeni Konya, 22 Kasım1958, S: 3353, s. 1. 562 Yeni Konya, 8 Şubat 1960, S: 3758, s. 1.
İKİNCİ BÖLÜM
DP DÖNEMİ’NDE KONYA’DA EKONOMİK HAYAT
CHP iktidarının 1947’de Üçüncü Beş Yıllık Sanayi Planı hazırlıklarından vazgeçerek özel sektör ve tarım kesimine daha fazla ağırlık vermesiyle Türkiye ekonomisinde yön değişikliği başladı. Bu doğrultuda devletçiliğin yeni bir tanımını yapan CHP; altyapı yatırımları, ağır sanayi, madencilik ve enerji alanları dışındaki işletmeleri özel sektöre devretmeyi önerdi. 1948’den itibaren Marshall Planı’nın uygulanmasıyla tarıma verilen ağırlık ve sağlanan destek de arttı. Böylece CHP yönetimi iktisadi konularda ilk kez muhalefetin ve dış çevrelerin benimsediği görüşlerin önemli bir kısmını genel seçimler öncesinde benimsemiş görünüyordu. Ekonomideki bu yön değişikliği, DP iktidarında çok daha büyük bir istekle aynı istikamette ilerleyecekti563.
Demokratların parti programına göre ekonomide özel girişim ile sermayenin faaliyeti esas alınarak özel teşebbüse serbestlik sağlanmalı ve güvenli çalışma ortamı oluşturulmalıdır. Faaliyet alanlarının sınırları belirlenmek şartıyla özel sektör ile devlet girişimleri birbirlerini tamamlayıcı bir ahenk içinde çalışmalıdır. Devletin doğrudan doğruya girişeceği iktisadi girişimler, özel sermayenin yetişemediği veya yeterli kâr görmediği için girişmediği alanlara yönelik olmalıdır. Devlet tarafından kurulup özel sektörde daha verimli işletilebileceği anlaşılan işletmeler özelleştirilmelidir564.
Parti programı doğrultusunda hazırlanan hükûmet programlarında da iktisadi bünyenin feraha kavuşması için özel sektörün kendisini güvende hissetmesini sağlayacak tüm tedbirlerin alınacağı, özel sermayenin gelişmesine hızla yardım edileceği, ülkedeki mevcut sermayenin üretime aktarılmasının kolaylaştırılacağı, yabancı sermayeden faydalanılacağı belirtilmiştir. Hükûmet programının özünde, iktisadi alanda devlet sektörünün mümkün olduğu kadar daraltılması ve özel sektörün mümkün olduğu kadar genişletilmesi vurgulanmıştır. Bunun yanında devletin ancak zaruri hallerde iktisadi girişimlerde bulunması gerektiği ifade
563 Şevket Pamuk, Türkiye’nin 200 Yıllık İktisadi Tarihi Büyüme Kurumlar ve Bölüşüm, Türkiye İş Bankası Kültür Yay., İstanbul 2017, s. 226-227.
edilmiştir565. Neticede gerek parti gerekse hükûmet programlarında özel girişime
vurgu yapılmış ancak devlet teşebbüsünden de tümüyle vazgeçilmemiştir. Dolayısıyla bu dönemde devletçilik ilkesinin tamamen terkedildiği söylenemez.
Sonuç olarak DP Dönemi’nde öngörüldüğü ölçüde liberal ekonomik sistem uygulanamamıştır. Bu dönemde 6224 Sayılı Yabancı Sermayeyi Teşvik Yasası yürürlüğe konmuş ancak yabancı sermayeden de istenilen düzeyde gelişme sağlanamamıştır. Bunun sonunda devlet, ekonomik alanda yatırım yapmaya devam etmiştir. DP iktidarında devletin sanayi alanındaki ağırlığı artmış, özel girişime kredi ve vergi kolaylıkları sağlanarak bu kesimin geliştirilmesine de çaba sarf edilmiştir566.
I. Sanayi Politikası
DP iktidarının ilk yıllarında gerek Kore Savaşı nedeniyle ihraç edilen tarım ürünlerinden elde edilen gelirler ve gerekse yeni kurulan Türkiye Sınai Bankası’nın özel sektöre sağladığı dış kaynaklı kredilerle iç kredi hacminin enflasyonist bir para politikasıyla desteklenmesi ülkedeki sanayi yatırımlarının finansmanında etkili olmuştur. Parti programında özel girişim, ülke ekonomisinin itici gücü olarak kabul edilmiş567 ve kamu iktisadi kuruluşlarının özel sektöre satışı öngörülmüştür. Ancak
özel sektörün bu işletmelerle ilgilenmemesi nedeniyle bir süre sonra bu hedeften vazgeçilmiştir568. İlerleyen süreçte iktidar, ekonomik sıkıntıları aşabilmek için bu
kuruluşlardan yararlanmış ve bu nedenle kamu iktisadi teşebbüslerinin sayısı azaltılacağı yerde giderek artış göstermiştir. Nitekim bu dönemde Makine Kimya Endüstrisi Kurumu, Et ve Balık Kurumu, Türkiye Çimento Sanayi, Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı gibi önemli devlet girişimleri kurulmuştur569.
565 İrfan Neziroğlu-Tuncer Yılmaz, Hükümetler, Programları ve Genel Kurul Görüşmeleri (22 Mayıs
1950-20 Kasım 1961), C. 2, TBMM Başkanlığı Yay., TBMM Basımevi 2013, s. 753-754, 1018, 1090
ve 1203.
566 Yabancı sermayenin petrol arama ilgisi nedeniyle Türkiye’de 7 Mart 1954’te Petrol Yasası kabul edilmiş ve hükûmet bu yasayla özel girişimle yabancı sermayeyi petrol alanına çekmeyi hedeflemiştir. Bu yasayla artık MTA Enstitüsü petrol aramayacaktır. Bu doğrultuda Konya bölgesinde de Turkish Gulf Oil Company ile Mobil Exploration Mediterranean şirketlerine petrol arama izni verilmiştir. Albayrak, Demokrat Parti, s. 304-305, 324-325; Eroğul, Demokrat Parti, s. 135; T.C. Resmî Gazete, 17 Haziran 1958, S: 9934, s.19561; T.C. Resmî Gazete, 23 Ekim 1958, S: 10040, s. 20420; Türkiye’de
Toplumsal ve Ekonomik Gelişmenin 50 Yılı, Yayın No: 683, DİE, Ankara 1973, s. 382.
567 Türk Sanayii ve Ticaretinde Gelişmeler 1950-1985, T.C. Sanayi ve Ticaret Bakanlığı Araştırma Planlama Koordinasyon Kurulu Başkanlığı, 1987, s. 5-6.
568 Pamuk, Türkiye’nin 200 Yıllık İktisadi Tarihi, s. 227.
Sanayi alanında önemli yatırımlar gerçekleştiren DP iktidarında Türkiye’de azot sanayi, petrol rafineleri ve et kombinaları kurulmuş; tekstil, çimento ve şeker sanayi ülke ihtiyaçlarını karşılar duruma getirilmiştir. Bunun yanında kamu iktisadi kuruluşlarının üretim faaliyetleri artmış ve özel sektörün sanayi alanındaki gelişme hızı da nispeten artış göstermiştir. Hatta özel sektör bu dönemde dokuma sanayinde devlet ile boy ölçüşür hâle gelmiştir570.
DP Dönemi’nde Konya’da sanayi alanında yaşanan gelişmeler iktidarın ekonomik politikalarıyla örtüşmektedir. Bu dönemde devlet ve özel sektör tarafından gerçekleştirilen yatırımlar sonucunda il genelinde pek çok yeni fabrika kurulmuştur.
A. DP’nin Yatırımları
DP iktidara geldikten sonra Konya’da şeker fabrikası, et kombinası, çimento fabrikası ve yem fabrikası gibi önemli yatırımlar gerçekleştirildi. Yapılan bu yatırımlar Konya sanayisinin gelişmesinde önemli rol oynamış ve şehrin ekonomisine katkı sağlamıştır.
1. Şeker Fabrikası
DP iktidarında Konya’da bir şeker fabrikası açılması düşüncesi ilk olarak 1951’de gündeme geldi. Bunda şehrin fabrika için her türlü imkâna sahip olduğu görüşü etkili oldu. Nitekim yapılan araştırmalar sonucunda Konya’da yetişen pancarların %17-18 oranında şeker ihtiva ettiği ortaya konmuş ve bunun da iyi bir sonuç olduğu belirtilmiştir571. Kamuoyunda şeker fabrikası tartışmaları sürerken bu
düşünce Bayar’a sunulmuştur. Cumhurbaşkanı’nın bu teklife olumlu yaklaşması ile konu farklı bir boyut kazanmıştır572. Böylece Konya Şeker Fabrikası çalışmalarına
hızlı bir şekilde başlanarak Ticaret Odası’nda ilk toplantı yapılmıştır. Bu toplantıda fabrika müteşebbis heyet seçimine büyük ilgi gösteren tüccarlardan bazıları 2.000.000 TL vermeyi taahhüt etmiştir573. Yine Ticaret Odası’nda yapılan ikinci
570 Türk Sanayii, s. 7-8.
571 Yeni Konya, 14 Haziran 1951, S: 726, s. 1. 572 Yeni Meram, 6 Ocak 1952, S: 483, s. 1. 573 Yeni Meram, 8 Ocak 1952, S: 486, s. 1.
toplantıda Türkiye Şeker Fabrikaları Şirketi Genel Müdürü Esat Tekand da hazır bulunmuştur574.
Fabrikayla ilgili 1952 Temmuz’unda önemli gelişmeler yaşandı. İlk olarak Başbakan Menderes, Konya Şeker Fabrikası’nın bir an önce tesis edilmesi için Konya DP Milletvekili Himmet Ölçmen ve Şeker Fabrikaları Genel Müdürü Tekand ile görüştü. Görüşme sonucunda Başbakan, yeterli sermaye toplanıncaya kadar gerek devletin gerekse millî banka ve kurumların bütün imkânlarını Konya Şeker Fabrikası’na tahsis etmeleri için ilgili bakanlıklara talimat verdi575. Ardından
fabrikanın yerini tespit etmek için Ankara’dan bir heyet geldi ve aynı zamanda Konya ve Civarı Pancar Ekicileri Kooperatifi kuruldu. Kooperatifin kuruluşunda milletvekilleri Himmet Ölçmen ve Saffet Gürol ile birlikte Vali Kemal Hadımlı ve Genel Müdür Esat Tekand da hazır bulunmuştur. Burada bir konuşma yapan Tekand:
“Tamamen ilmi ve iktisadi bir görüşle fabrikanın Konya merkezinde kurulmasına karar verildi.” demiştir. Fabrikanın sermayesi çiftçinin oluşturacağı kooperatiften,
sanayi teşekkülleri anonim şirketinden ve şeker şirketi ile millî bankalardan oluşturulacaktır576.
Şeker fabrikası sayesinde Konya çiftçisi çok geniş bir sahaya pancar ekerek büyük bir kazanç sağlayacaktı. Ayrıca Konya’nın ülke hayvancılığında söz sahibi olması nedeniyle fabrikaya küspe kurutma tesisleri de ilave edilecekti. Bu nedenle şehirde bir bayram havası yaşanıyor, tüccar ve esnaf adına Konya Ticaret Odası, Cumhurbaşkanı ve Başbakan’a teşekkür telgrafları çekiyordu577.
17 Temmuz 1952’de fabrikanın yeri İsmail Paşa Değirmeni çevresi olarak tespit edildi ve Başbakan, istimlak hazırlıklarının en kısa zamanda tamamlanmasını istedi. 560 dekar araziye kurulacak olan fabrikanın istimlak sahası; İsmail Paşa Değirmeni bitişiğinde, Veteriner Aşı Serum İstasyonu arkasında ve üst tarafındaki Beyşehir şosesine bitişik alanı kapsıyordu. İstimlak sahasında 25 tarla ile irili ufaklı 90 bağ bulunmaktaydı578. Hazırlıklar kapsamında Ankara’dan gelen iki yüksek
574 Yeni Meram, 19 Ocak 1952, S: 486, s. 1; Yeni Meram, 26 Ocak 1952, S: 503, s. 1-3. 575 Yeni Meram, 3 Temmuz 1952, S: 682, s. 1; Yeni Meram, 4 Temmuz 1952, S: 683, s. 1. 576 Yeni Meram, 12 Temmuz 1952, S: 688, s. 1-2.
577 Yeni Meram, 13 Temmuz 1952, S: 689, s. 1; Yeni Meram, 16 Temmuz 1952, S: 692, s. 1. 578 Yeni Meram, 18 Temmuz 1952, S: 694, s. 1; Yeni Meram, 24 Temmuz 1952, S: 700, s. 1.
mühendis istimlak sahasıyla sondaj yerlerini incelemiş ve sondajların yapılacağı yerleri tespit etmişti579. Fabrika için gerekli suyu sağlayacak olan sondaj çalışmaları
sonucunda 15 m derinlikten 4 dakika 40 saniyede 639 lt su elde edilmişti. İnşaat sahası içinde 5 sondaj çalışması daha yapılacaktı. Bunun yanında Beyşehir’den gelen sulama kanallarından borular vasıtasıyla fabrikaya su getirilmesi de planlanmıştı580.
Nihayet 5 Eylül 1952 tarihinde Konya Şeker Fabrikası inşaatı ihale edildi581.
Tekand yaptığı açıklamada Pancar Ekicileri İstihsal Kooperatifi ile Konya Sınai Kalkınma AŞ’nin, şeker fabrikasını tahakkuk ettirecek olan Konya Şeker Şirketi’nin kurucu üyeleri olacağını belirtti. Beyşehir, Seydişehir, Bozkır, Çumra, Karaman ve Ereğli ilçelerinde de teşkilatlar kurulacağını ve buralarda da pancar ekimi yapılabileceğini belirten Tekand: “Konya ilinde bir şeker fabrikası kurulmasının bir
zirai kalkınma faktörü olarak yüksek derecede müessir olacağı şüphesizdir. Bu büyük davanın tahakkukunda çiftçinin fabrikalara mal sahibi olarak gelmesi gibi memleketimiz için iftihar edilecek bir gayenin tahakkukunu sağlama yolunda çiftçiyi kooperatiflere yazılmaya teşvik etmeyi en başta vazifelerimizden biri olarak saymaktayız.” demiştir. Konyalıların gerek çiftçi olarak gerekse sermayedar olarak
üstüne düşeni yapacağına inandıklarını söyleyen Tekand, fabrikanın 2 yıl içinde faaliyete geçeceğini söylemiştir582.
Fabrikanın bir kısım sermayesine ortak olmak üzere 50 yıl süre ve 2.750.000 TL sermaye ile Konya Sınai Kalkınma AŞ kurulmuştur583. İlk etapta bu ortaklığa talip olanların taahhütleri 1952 eylül sonu itibariyle 1.250.000 TL’yi bulmuştur. Ekim sonunda Hükûmet Alanı’ndaki Konak Oteli, Şeker Fabrikaları Genel Müdürlüğü tarafından 3 seneliğine kiralanmış ve Konya Şeker Şirketi ile Pancar Ekicileri Kooperatifi buraya yerleşmiştir584. Gün geçtikçe çalışmalarına hız veren
şirket, pancar yetiştiricileri için Beyşehir, Çumra, Karaman, Ereğli ve Konya merkezde beş bölge şefliği oluşturarak buralara fen memurları tahsis etmiştir585.
579 Yeni Meram, 4 Ağustos 1952, S: 711, s. 1; Yeni Meram, 25 Ağustos 1952, S: 731, s. 1. 580 Yeni Meram, 25 Eylül 1952, S: 758, s. 1; Yeni Meram, 9 Ekim 1952, S: 772, s. 1. 581 Yeni Meram, 6 Eylül 1952, S: 739, s. 1.
582 Yeni Meram, 25 Eylül 1952, S: 758, s. 1-2. 583 BCA, f.030.18.01., y.132.34.1.
584 Yeni Meram, 25 Eylül 1952, S: 758, s. 1; Yeni Meram, 22 Ekim 1952, S: 784, s. 1. 585 Yeni Meram, 11 Kasım 1952, S: 703, s. 1.
Konya Şeker Fabrikası’nın makine aksamı ise 15 Aralık 1952’de ihale edildi. Bir Fransız, bir Belçika ve iki Alman grubunun katıldığı ihale, 6 yılda taksitle ödenmek üzere 4.000.000 dolara yani yaklaşık 11.000.000 TL’ye Alman Arge Grubu’nda kaldı586. İhalelerin yapılmasından sonra hemen fabrikanın inşa edileceği
alanın satın alınması işlemleri başlatıldı. Arazisini satmak isteyen vatandaşlar Şeker Şirketi’ne müracaat ederek satış işlemini gerçekleştiriyordu. Buna karşın arazisini satmak istemeyenler de bulunuyordu. Bu kişilerin arazileri ise istimlak yoluyla ve takdir edilen bedel üzerinden satın alındı587. Bedellere yapılan itirazlar reddedilerek
fabrika sahasının istimlak işi 1953 martında tamamlandı588.
Konya Şeker Fabrikası’nın en büyük hissedarı, üye sayısı sürekli artış gösteren Pancar Ekicileri Kooperatifi’ydi. Kooperatife en fazla katılım sırasıyla Çumra, Ereğli, Merkez ve Beyşehir ilçelerinden olup pancar ekmek isteyen çiftçiler bu kooperatife üye olmak zorundaydı. 1952’de 1.200 üye tarafından 600.000 TL’lik hisse taahhüdü gerçekleşen kooperatif hisselerine 1953’ün ilk iki ayında 1.000.000 TL’lik taahhütte bulunuldu589. 26 Nisan 1953’te yapılan toplantıda kooperatif
başkanlığına Hasan Ulupınar seçildi ve kooperatifin Şeker Şirketi ile birlikte Kooperatif Bankası’na hissedar olması kararlaştırıldı590. Ardından Konya Sınai
Kalkınma Şirketi, 2.750.000 TL ile Konya Şeker Fabrikası’na ortak olmaya karar verdi. Genel Müdür Tekand’ın açıklamaları doğrultusunda şeker pancarı ekimine başlandı591. Şirket ayrıca Merkez, Ereğli, Karaman, Çumra ve Beyşehir’de; tohum
ambarları, gübre ve ziraat aletleri hangarları ile memur lojmanları gibi 750.000 TL’lik yeni tesis ve binalar da inşa edecekti592.
13 Eylül 1953’te Cumhurbaşkanı Bayar ile Başbakan Menderes, Konya Şeker Fabrikası’nın temelini törenle atmış ve tüm şehir bayram havasına bürünmüştür593.
Temel atma töreninden sonra da fabrika inşasına tüm hızıyla devam edilmiş ve 1954
586 Ayın Tarihi, Aralık 1952, s. 29; Yeni Meram, 17 Aralık 1952, S: 839, s. 1.
587 Yeni Meram, 9 Ocak 1953, S: 862, s. 1; İstimlâk bedelleri için bk. Yeni Meram, 4 Şubat 1953, S: 888, s. 1.
588 Yeni Meram, 4 Mart 1953, S: 916, s. 1.
589 Yeni Meram, 21 Ocak 1953, S: 874, s. 1; Yeni Meram, 1 Mart 1953, S: 913, s. 1. 590 Yeni Meram, 26 Nisan 1953, S: 969, s. 1; Yeni Meram, 27 Nisan 1953, S: 970, s. 1. 591 Yeni Meram, 18 Ağustos 1953, S: 1092, s. 1; Yeni Meram, 13 Eylül 1953, S: 1114, s. 1. 592 Yeni Meram, 27 Mayıs 1953, S: 1009, s. 1.
nisanında montaj işlerinin %90’ı bitirilmiştir594. Bu arada fabrika imtiyaz sahası 25
yıl süreyle; Konya ilinin tamamı ile Isparta’nın Şarkikaraağaç, Gelendost ve Yalvaç ilçeleri olarak belirlenmiştir595.
Nihayet beklenen gün gelmiş ve 28 Ağustos 1954’te bayraklarla donatılan Konya Şeker Fabrikası, ilk pancar alımını törenle gerçekleştirmiştir. Büyük sevinç yaşayan vatandaşlar, kısa sürede tamamlanan fabrikaya sürekli ring yapan belediye otobüsleriyle akın etmiştir. Pancar arabaları davul ve zurnalarla karşılanmış, ilk dört pancar arabası sahiplerine birer saat hediye edilmiştir. Törende vali, belediye başkanı ve milletvekilleri de hazır bulunmuştur596. Akabinde ilçelerde de pancar alım işlemi
başlamış, Ilgın ve Karaman’da kantara ilk gelen pancar ekicilerine de birer saat hediye edilmiştir. İlçelerdeki törenlere köylüler de katılmışlardır. 6 Eylül 1954 tarihinde faaliyete geçen fabrika, ilk Konya şekerini 9 Eylül 1954’te üretmiştir597.
Konya Şeker Fabrikası, “tatlı, mutlu ve kutlu bir gün” olarak 19 Eylül 1954’te binlerce vatandaşın katıldığı törenle açıldı598. Törende Başbakan Menderes, Dışişleri
Bakanı Köprülü, Maliye Bakanı Polatkan, Bayındırlık Bakanı Zeytinoğlu ve Devlet Bakanı Sarol da hazır bulundu. Başbakan konuşmasında: “Konya’da yalnız, sanayi
sahasında çalışmakla iktifa etmiyoruz, Konya’nın dertlerinden birisi de az yağmur olan bölgelerden olmasıdır. Bu itibarla, su işleri büyük bir ehemmiyet arz eder. Bir taraftan Konya’nın sanayileşme, bu suretle ileri ve medeni kalkınmasına çalışırken, diğer taraftan ezeli ve ebedi derdi olan susuzluğuna çare bulacağız.” diyerek
Konya’nın su sorununa da değinmiştir599.
Himmet Ölçmen ise fabrikanın Konya halkı ve çiftçileri tarafından kurulan 10.000.000 TL sermayeli bir şirketin600 eseri olduğunu belirtmiştir. Sermayenin
594 Yeni Meram, 11 Nisan 1954, S: 1322, s. 1; Yeni Meram, 14 Nisan 1954, S: 1324, s. 1. 595 BCA, f.030.18.01., y.02.135.42.18; Yeni Meram, 11 Temmuz 1954, S: 1398, s. 1.
596 Yeni Meram, 29 Ağustos 1954, S: 1443, s. 1; Konya, Adapazarı, Amasya ve Kütahya şeker fabrikalarının maliyeti, 49.450.000 TL’si dış finansman olmak üzere toplam 103.000.000 TL’dir.
TBMMZC, 10. Dönem, C. 5, 18 Aralık 1955, s. 16.
597 Yeni Meram, 1 Eylül 1954, S: 1446, s. 1; Yeni Meram, 6 Eylül 1954, S: 1451, s. 1; Yeni Meram, 7 Eylül 1954, S: 1451, s. 1.
598 BCA, f.030.01., y.1.8.8.1; M. Nedim Güntel, “Şeker Fabrikamız”, Yeni Meram, 19 Eylül 1954, S: 1462, s. 1; M. Emin Bolay, “Bugün Konya’nın Mutlu ve Kutlu Günüdür”, Yeni Meram, 19 Eylül 1954, S: 1462, s. 2.
599 Yeni Meram, 19 Eylül 1954, S: 1462, s. 1-2; Yeni Meram, 20 Eylül 1954, S: 1462, s. 1.
600 Konya Şeker Fabrikası AŞ’nin 99 yıl süre ve 10.000.000 TL sermayeyle kurulmasına 15 Şubat 1954’te Bakanlar Kurulu tarafından izin verilmiştir. BCA, f.030.18.01.02., y.135.17.6.
1.000.000 TL’sinin Eskişehir Pancar Kooperatifi, 1.000.000 TL’sinin Türkiye Şeker Fabrikaları Şirketi, 5.000.000 TL’sinin Konya Pancar Ekicileri Kooperatifine ait olduğunu ifade eden Ölçmen, geriye kalan 3.000.000 TL’sinin de Konya tüccarları tarafından kurulan Konya Sınai Kalkınma AŞ tarafından temin edildiğini söylemiştir. Sonuçta Ölçmen, toplam sermayenin 3.000.000 TL’sinin Konyalı girişimcilere ait olduğunu, hükûmetin nakit ve kredi yoluyla büyük yardımlarda bulunduğunu ortaya koyuyordu601. Konya Şeker Fabrikası’nın maliyeti ise 30.285.684,77 TL’yi bulmuştur602.
Fabrika, ilk kampanya dönemi olan 1954’te 98.000 ton pancar işlemiş ve 16.000 ton şeker üretmiştir603. Şeker pancarının yaklaşık 150.000 dönüm araziye
ekildiği 1958 yılı beşinci kampanya dönemine 25.000 çiftçi katılmıştır604. Bu
dönemde işlenen 216.240 ton pancardan 35.272 ton şeker elde edilmiştir. İşlenemeyen 25.000 ton şeker pancarı da ülkedeki diğer fabrikalara sevk edilmiştir. 1959 yılı kampanya döneminde ise 268.300 ton pancardan 43.408 ton şeker üretimi