C. Millet Partisi, Cumhuriyetçi Millet Partisi, Türkiye Köylü Partisi ve
II. Seçimler
5. Milletvekili Seçimleri (27 Ekim 1957)
1954 genel seçimi DP iktidarının zirvede olduğunu açıkça göstermişti. Ancak ilerleyen süreçteki ekonomik ve siyasi sorunlar DP’nin, muhalefet karşısında güç kaybetmesine neden oldu. Bu sorunların artması üzerine iktidar, genel seçimleri öne almak istedi. Kendini çoğunluk olarak gören DP, muhalefete karşı sert tedbirler aldı ve ülkedeki siyasi kutuplaşma giderek arttı367. Meclis, 11 Eylül 1957’de seçimleri
yenileme kararı aldı368. Seçime katılacak CHP, CMP, HP ve DP aday listelerini ekim
ayında açıkladılar369.
Cumhurbaşkanı Bayar diğer seçimlerde olduğu gibi DP’yi desteklemek için yurt gezilerine çıktı. Gezilerde iktidarın ekonomi siyasetini övdü ve büyük işler başardığını söyledi. Menderes ise sürekli olarak İnönü’yü eleştirdi. Genel seçimlerde iktidara kaşı birlik oluşturmak isteyen muhalefetin çalışmalarından rahatsız olan DP, bu birleşmeyi önleyecek değişiklikler yaparak muhalefete karşı sertliğini arttırdı. Neticede iş birliğini gerçekleştiremeyen muhalefet sınırlı olanaklarla seçim kampanyasını yürütmeye çalıştı. Bu çalışmalar sırasında CHP, hükûmetin siyasi ve ekonomik politikalarını eleştirdi. İzlenen politikalar nedeniyle DP’den istifa eden ve HP’yi desteklemeye başlayan Fuat Köprülü de iktidara ağır eleştirilerde bulundu370.
27 Ekim 1957 milletvekili genel seçimi sert bir siyasi havada gerçekleşti ve yurdun çeşitli yerlerinde olaylar meydana geldi. Diyarbakır ve Bilecik’te il seçim kurulları, seçimin iptali için yapılan itirazları kabul etti. Ancak YSK sadece Diyarbakır’da yapılan seçimin yenilenmesine karar verdi371.
Genel seçimde ülkedeki 12.078.623 kayıtlı seçmenden 9.250.949’u oy kullanmış ve seçimlere katılım oranı %76,6 olmuştur. Bu seçimlerde DP 4.497.811, CHP 3.825.267, CMP 604.087, HP 321.471, VP 463 ve bağımsızlar 1.850 oy almıştır. Buna göre oyların %48,6’sını DP, %41,4’ünü CHP, %6,5’ini CMP, %3,5’ini HP, %0,005’ini VP ve %0,02’sini bağımsızlar almayı başarmıştır. Seçim sonuçlarına göre 44 ilde tamamen ve 3 ilde kısmen olmak üzere DP 424, 18 ilde
367 TÜSİAD Tarih, s. 294; Albayrak, Demokrat Parti, s. 294. 368 T.C. Resmî Gazete, 24 Eylül 1957, S: 9714, s. 17897.
369 Hürriyet, 6 Ekim 1957, S: 3388, s. 3; Hürriyet, 8 Ekim 1957, S: 3390, s. 1,3 ve 5. 370 Albayrak, Demokrat Parti, s. 295-298.
tamamen ve 3 ilde kısmen olmak üzere CHP 178, 1 ilde tamamen olmak üzere CMP 4 ve 1 ilde tamamen olmak üzere HP 4 milletvekili çıkarabilmiştir. Seçimleri kazanan DP’nin Meclis’teki milletvekili oranı %69,5 olmuştur372.
1954 seçimlerine göre seçmen sayısında 1.816.560 kişilik bir artış olmasına rağmen oy kullanan seçmen sayısında ancak 155.332 kişilik bir artış yaşanmıştır. Seçimlere katılım oranında ise bir önceki seçimlere göre %12’lik bir azalma görülmektedir. Bir önceki seçime göre DP 79 milletvekili kaybederken CHP 147 milletvekili kazanmıştır. Ayrıca 815.848 seçmenin oyunu kaybeden DP %9,8’lik bir oy kaybı yaşamıştır. Buna karşılık 631.796 seçmenin daha oyunu alan CHP’de %6,3’lük bir oy artışı meydana gelmiştir373.
DP 1957 genel seçimlerini çoğunluk sistemi sayesinde kazanmayı başarmış ancak halkın desteğini önemli ölçüde kaybetmiştir374. Seçimler sonrasında siyasi
ortam, Türk siyasi hayatına büyük bir hareketlilik kazandırmıştır. Bunda güç kaybeden iktidarın hırçınlaşması ile milletvekili sayısını arttıran muhalefetin güçlenmesi etkili olmuştur. Bu seçimler aynı zamanda halkın DP iktidarına verdiği bir demokratik bir uyarı niteliği de taşımaktadır375.
Konya’da genel seçimlere hazırlık kapsamında valilik tarafından yayınlanan tebliğde seçmen kütüklerinde gerekli kontrollerin yapılması istendi376. Seçimleri
yenileme kararının alındığı eylül ayından itibaren siyasi partiler de seçim hazırlıklarına başladı. Kamuoyunda seçimlerin erkene alınması yerinde bir karar olarak değerlendiriliyordu. Eylül ayında İçişleri Bakanlığının emri ile seçmen kütükleri gözden geçirildi ve il genelinde seçim kurulları oluşturuldu377.
Seçimlerde takip edilecek siyaset için Başbakan Menderes’le görüşerek gerekli direktifleri alan DP İl Başkanı ve Belediye Başkanı Nafiz Tahralı, 16 Eylül 1957’de Konya’da seçim kampanyasını başlattı. İl ve ilçe yönetimleri ocak ve bucak başkanları ile sık sık toplantılar düzenlendi. Konya milletvekilleri köylerde halkla
372 BCA, f.030.01., y.52.312.4. 373 BCA, f.030.01., y.52.312.4.
374 Karpat, Türk Siyasi Tarihi Siyasal Sistemin Evrimi, Timaş Yay., İstanbul 2013, s. 188. 375 Albayrak, Demokrat Parti, s. 301-302.
376 Yeni Konya, 16 Mayıs 1957, S: 2840, s. 1.
377 Yeni Meram, 10 Eylül 1957, S: 2528, s. 1; Yeni Konya, 11 Eylül 1957, S: 2951, s. 1; Yeni Meram, 17 Eylül 1957, S: 2535, s. 1; Yeni Meram, 25 Eylül 1957, S: 2543, s. 1.
buluştu378. Muhalefet partileri de seçim hazırlıkları kapsamında parti il binalarında
toplantılar düzenledi. Muhalefetin bu seçimlerde iş birliğine gidip gitmeyeceği kamuoyunu en çok meşgul eden konulardan biri oldu. Kamuoyunda muhalif partiler arasında iş birliği gerçekleşmesi durumunda DP’nin kesinlikle kaybedeceği vurgulandı. Ancak bu iş birliğinin gerçekleşmemesi muhalif seçmenlerin tepkisini çekti. Hatta bu seçmenler için oylarını parti gözetmeksizin güçlü olan tarafa verecekleri iddia edildi379.
27 Ekim 1957 genel seçiminde nüfus artışına bağlı olarak milletvekili sayısı da artış göstermiş ve Konya’nın 19 olan milletvekili sayısı 21’e yükselmiştir380. Siyasi
partiler için önemli çalışmalardan biri şüphesiz milletvekili aday listelerinin hazırlanması olmuştur. Parti teşkilatları bu işi gizli yürütmek istedikleri için kamuoyu tarafından merakla takip edilmiştir. Bu süreçte muhalefet partileri adaylarını büyük bir titizlikle seçeceklerini ve bir önceki seçimde yaptıkları hataları tekrar etmeyeceklerini belirtmiştir381.
CHP ve CMP il teşkilatları, milletvekili aday yoklamalarını 29 Eylül 1957’de yaptı. CHP’den Suat Abanazır, Nevzat Akın, M. Hulusi Bolay, Sami Celepli, Sadettin Çakıroğlu, Sedat Çumralı, Mustafa Dinekli, Oğuz Kart, Muhittin Kılıç, Samet Kuzucu, Hasan Küçükalpelli, Ahmet Onar, Fakih Özfakih, Fakih Özlen, Mehmet Sönmez, Enis Şanlıoğlu, Tacettin Yaltırak ve İsmet Yaylacı 18 kişilik listeye girmeyi başardı382.
CMP’de 15 kişilik listeyi Mehmet Arıcan, Asaf Koryak, Sadullah Selçuk, Cavit Ovalı, Mustafa Özaydın, Latif Mutlu, F. Kamil Cebecioğlu, Hüsnü Göncü, İrfan Baran, Halil Erdem, Nusret Çiftçi, Galip Bilge, Necati Taşbaş, H. Hüseyin Başaralı ve Üzeyir Köylüoğlu oluşturdu. HP adayları ise genel merkez tarafından belirlenecekti383.
378 Yeni Meram, 16 Eylül 1957, S: 2534, s. 1; Yeni Meram, 17 Eylül 1957, S: 2535, s. 1; Yeni Meram, 21 Eylül 1957, S: 2539, s. 1; Yeni Meram, 25 Eylül 1957, S: 2543, s. 1.
379 Yeni Konya, 20 Eylül 1957, S: 2960, s. 1; Yeni Konya, 21 Eylül 1957, S: 2961, s. 1; Yeni Konya, 23 Eylül 1957, S: 2963, s. 1; Yeni Konya, 1 Ekim 1957, S: 2971, s. 1.
380 BCA, f.030.01., y.52.312.1.
381 Yeni Konya, 18 Eylül 1957, S: 2958, s. 1; Yeni Konya, 29 Eylül 1957, S: 2969, s. 1. 382 Yeni Konya, 30 Eylül 1957, S: 2970, s. 1.
DP’den milletvekili adayı olmak için il teşkilatına başvuran aday sayısı 100’e yakındı384. DP aday yoklaması 2 Ekim 1957’de mevcut 13 milletvekili ile 18 yeni
aday arasında yapıldı. Yoklamada Muhiddin Güzelkılınç 1.317, H. Ragıp Atademir 1.305, Reyhan Gökmenoğlu 1.298, S. Salim Burçak 1.294, Remzi Birand 1.292, A. Fahri Ağaoğlu 1.246, Ahmet Koyuncu 1.219, Himmet Ölçmen 1.214, Mustafa Bağrıaçık 1.204, Nafiz Tahralı 1.187, Mustafa Runyun 1.122, Ömer Şeker 976, Osman Bibioğlu 957, Ali Saim Kaymak 899, Sabahaddin Sayın 876, Sami Soylu 829 ve H. Amil Keymen 756 oyla listeye girebildi385. Aday listesinde, önceden istifa eden milletvekilleri de dikkate alındığında, 8 yeni isim yer almıştır. Adaylıklarını koyan milletvekillerinden Mekki Keskin, Hidayet Aydıner ve Tevfik Baran ise yoklamayı kaybetmiştir386.
Siyasi partilerin aday listeleri kesinleşmeden önce kamuoyunda milletvekilleriyle ilgili tahminler yapılmıştır387. Nihayet 7 Ekim 1957’de milletvekili
aday listeleri kesinleşmiştir. DP genel merkezi tarafından mevcut listeye Tarık Kozbek, Halil Özyörük, Sıtkı Koraltan ve İshak Avni Akdağ isimleri eklenmiştir. CHP’de Fazıl Nalbantoğlu, Remzi Tüzünkan ve E. Ziya Arıca yoklama listesine eklenen yeni isimler olmuştur. CMP’de ise yoklamada seçilen Halil Erdem, H. Hüseyin Başaralı ve Üzeyir Köylüoğlu genel merkez tarafından aday gösterilmemiş; Ahmet Bilgin, Orhan Hayırlıoğlu, Nuri Pişkin, C. Kadri Arıkan, Kazım Karsan, Celâleddin Atlıhan, Nuri Çolak, Kazım Kuyucak ve Kenan Esenkurt yoklama listesine eklenen yeni isimler olmuştur388.
HP Konya milletvekili adaylarının tamamı genel merkez tarafından belirlenmiştir. Buna göre Ziyad Ebüzziya, Suphi Ergene, Abdulkadir Seven, Neşet Akmanlar, Ali Rıza Ercan, V. Raşit Sevig, Osman Ocak, Sedat Dikmen, Nihat Demirağ, Ziya Göktürk, Necmettin Bilgi, Kemal Özbucak, Mehmet Gencer,
384 Yeni Konya, 21 Eylül 1957, S: 2961, s. 1.
385 Yeni Meram, 2 Ekim 1957, S: 2550, s. 1; Yeni Konya, 2 Ekim 1957, S: 2972, s. 1; Yeni Meram, 4 Ekim 1957, S: 2552, s. 2.
386 Yeni Konya gazetesinde adayların aldıkları oy sayısı farklılık göstermektedir. Ancak adayların isimlerinde herhangi bir farklılık bulunmamaktadır. Yeni Konya, 3 Ekim 1957, S: 2973, s. 1.
387 Tarık Kozbek, Muzaffer Sinangil, Osman Kapani ve Rauf Onursal’ın DP milletvekili adayı olarak gösterileceği iddia edilmiştir. CHP il teşkilatı, Şemsettin Günaltay’a Konya milletvekilliği adaylığı teklif etmiştir. CMP’de ise Osman Bölükbaşı’nın Konya’dan aday olacağı söylentileri çıkmıştır. Yeni
Konya, 4 Ekim 1957, S: 2974, s. 1; Yeni Konya, 5 Ekim 1957, S: 2975, s. 1.
Cemalettin Gürlek, Mehmet Saka, Mehmet Arıkan, Hulusi Güven, Selçuk Aytan, Mehmet Ünal, Halit Özalp ve Yusuf Ertürk HP’nin milletvekili adayları olmuştur389.
Milletvekili aday listeleri kesinleştikten sonra siyasi partiler seçim hazırlıklarına hız vermiştir. Bu seçimlerde Konya’daki siyasi partilerin seçime iyi hazırlandığı görülmektedir. İlçe, bucak ve köylere giden adaylar propaganda faaliyetlerine girişmiştir. DP adayları hazırladıkları program sonucunda 20 günlük bir sürede bütün köyleri gezecektir390.
Seçim kampanyasında DP, 7 yıllık iktidar dönemlerindeki icraatlarından bahsetmiştir. CHP iktidarında bir köy görünümünde olan Konya’nın DP iktidarında köylere su götürülmesi, okulların inşa edilmesi, yol yapımı ve asfaltlama çalışmaları, şeker fabrikası, kombina, silo ve baraj inşaatları ile şehir kimliğine kavuştuğu vurgulanmıştır. Somut icraatlar sayesinde DP teşkilatı, Konya’da seçimleri kazanacağından emindir391.
CHP yürüttüğü kampanyada dış borcun fazlalığından, ABD yardımlarının heder edildiğinden, CHP Dönemi’ndeki altın stokunun bu dönemde harcandığından, hayat pahalılığının gün geçtikçe arttığından, Türk parasının kıymet kaybettiğinden, devlet memurlarına baskı yapıldığından, dinin siyasete alet edildiğinden ve DP yönetiminin mason olduğundan şikâyetçi oldu. Bunun yanında Millî Korunma Kanunu’nun kaldırılacağı, mal darlıklarının sona ereceği, antidemokratik kanunların değiştirileceği, anayasa mahkemesinin kurulacağı, nispi seçim usulünün kabul edileceği, radyonun tarafsız olacağı, milletvekili sayısının azaltılacağı, üniversitelere özerklik verileceği, Kıbrıs’ın Türkiye’ye ilhak edileceği, zirai teşvik kanununun çıkarılacağı ve hayvan vergisinin kaldırılacağı gibi önemli vaatlerde bulundu392.
CHP il teşkilatına göre DP, Konya’da icraat yerine israf yapmıştır. Baraj inşaatları uzadığı için devlete külfet olmuştur. Göksu santrali, et kombinası, Ankara- Konya yolunun asfaltlanması işlerinin plan ve projeleri de aslında CHP’ye aittir.
389 Yeni Konya, 8 Ekim 1957, S: 2978, s. 1; Yeni Meram, 8 Ekim 1957, S: 2556, s. 1.
390 Yeni Konya, 4 Ekim 1957, S: 2974, s. 1; Yeni Konya, 6 Ekim 1957, S: 2976, s. 2; Yeni Meram, 9 Ekim 1957, S: 2557, s. 1.
391 Yeni Konya, 3 Ekim 1957, S: 2973, s. 1; Yeni Konya, 4 Ekim 1957, S: 2974, s. 1; Yeni Konya, 9 Ekim 1957, 2979, s. 2.
Ayrıca Akşehir, Karaman ve Ereğli gibi büyük ilçelerin il yapılmaması nedeniyle buralardaki halk DP’ye küsmüştür. Bu nedenlerle Konya’da seçimleri CHP kazanacaktır393.
CMP’nin seçim kampanyasında DP’nin özellikle 1954 seçimlerinden sonraki iktidar dönemine eski CHP zihniyeti ile başladığı vurgulandı. DP’nin icraatları kabul edilmekle birlikte ihraç edilen malların üretiminde değerlendirilecek fabrikaların kurulmaması eleştirildi. İl teşkilatına göre 1954 seçimlerinde yeni teşkilatlanmaya çalışan CMP, bu seçimlerde sürpriz yapacaktır. HP ise iktidarın antidemokratik uygulamalarını eleştirmiştir. Konya’daki teşkilatlanmasını henüz tamamlayamayan il teşkilatına göre seçimleri muhtemelen DP kazanacaktır. HP il yönetimine göre DP’nin Konya’daki icraatları gerekli olup yerinde yapılmıştır394.
Cumhuriyet gazetesi, Konya’daki seçimi kunduracılar ile Nakşibendilerin etkileyeceğini iddia etmiştir. Gazeteye göre Merkez ilçe teşkilatının 96 bucak başkanı ile 586 delegesinden 211’i kunduracıdır. Konya’da 500 tezgâhta hizmet veren 1.500 kunduracının yaklaşık 1.000’i DP il teşkilatlarında görev almaktadır. 1950 ve 1954 seçimlerinde DP’yi destekleyen Konya Kunduracılar Esnaf Derneği’ne göre CHP, Konya’yı ihmal etmiştir. Ancak bu seçimlerde hayat pahalılığı nedeniyle kunduracılar esnafında CHP lehinde bazı çözülmeler olduğu da söylenmektedir. Nakşilerin de Konya’da güçlü olduğu ve 30.000 ile 35.000 arasında bir oyu temsil ettikleri iddia edilmektedir395.
Seçimlerin yaklaşmasıyla siyasi partiler il merkezindeki faaliyetlerini arttırmıştır. Siyasi partilerin 3-24 Ekim 1957 tarihleri arasında yapacakları miting programları da belirlenmiştir. Buna göre mitingler sabah ve öğleden sonra olmak üzere Hükûmet ve Cumhuriyet meydanlarında yapılacaktır. Bunun yanında siyasi partilerin seçim afişlerini asmaları için şehrin sekiz yerine ilan panoları konmuştur396.
DP afişleri şu şekildedir: “Dağlar yol, viraneler bağ oldu.”, “Rey çalanı, mazbata
sahtekarlığı yapanı, dayak atanı unutma! Oyunu DP’ye ver.”, “Onların ucuzluk
393 Yeni Konya, 3 Ekim 1957, S: 2973, s. 1; Yeni Konya, 9 Ekim 1957, S: 2979, s. 2.
394 Yeni Konya, 1 Ekim 1957, S: 2971, s. 1; Yeni Konya, 3 Ekim 1957, S: 2973, s. 1; Yeni Konya, 4 Ekim 1957, S: 2974, s. 1; Yeni Konya, 9 Ekim 1957, S: 2979, s. 2.
395 Cumhuriyet, 3 Ekim 1957, S: 11920, s. 4; Yeni Konya, 3 Ekim 1957, S: 2973, s. 1. 396 Yeni Konya, gös. yer; Yeni Konya, 16 Ekim 1957, S: 2986, s. 1.
dedikleri şey, senin mahsulünü ucuza almaktır.”, “Mademki reyini istediğine verebiliyorsun işte demokrasi budur! Oyunu DP’ye ver!”, “Her köye su! Her köye
yol! Her köye mektep! DP.”, “Az laf, çok iş! DP.”397.
1957 seçimlerinde siyasi partilerin büyük mitinglerinin ilki 16 Ekim’de CHP Genel Başkanı İnönü tarafından Cumhuriyet Meydanı’nda yapılmıştır. Yaklaşık 15.000 kişinin hazır bulunduğu mitingde İnönü, iktidarı mutedil bir dille eleştirmiştir398.
DP büyük mitingi 19 Ekim’de Hükûmet Meydanı’nda Cumhurbaşkanı Celal Bayar’ın katılımıyla düzenlendi. Sevgi gösterileri içinde kürsüye gelen Cumhurbaşkanı, konuşmasında eski Konya ile yeni Konya’yı kıyasladı ve DP icraatlarını övdü. Bayar: “Konya yalnızca buğday ambarı değil döviz ambarı da
olacak.” dedi399.
HP büyük mitingi 21 Ekim’de Hükûmet Meydanı’nda gerçekleşti. Şiddetli yağmura rağmen 4 saat süren mitingdeki dövizler ilgi çekiciydi. Dövizlerde: “İlaç
yok, naylon var.”, “Vâdedilen hürriyet, adalet, müsavat nerede?”, “Köye oy için değil millet için gideceğiz.” eleştirileri yer almaktaydı. Mitingde DP’nin rakamlarla
insanların başını döndürdüğü oysaki köylünün borç içinde olduğu ve yüzlerdeki gülümsemenin sona erdiği belirtildi400.
CMP büyük mitingi ise 22 Ekim’de Cumhuriyet Meydanı’nda gerçekleşti. 2,5 saat süren mitingde iktidarın ekonomik politikaları ile antidemokratik uygulamaları şiddetle eleştirilmiş ve Osman Bölükbaşı’nın hapisten af kanunuyla çıkarılmasının etik olmayacağı vurgulanmıştır. Ayrıca DP’nin dini siyasete alet ettiği söylenmiştir401.
1957 genel seçimlerinde Konya halkı hayat pahalılığından ve mal darlığından şikâyetçidir. Ancak iktidar partisinin Konya’da yaptığı hizmetler de unutulmamakta
397 Yeni Meram, 10 Ekim 1957, S: 2558, s. 1. 398 Yeni Konya, 17 Ekim 1957, S: 2987, s. 1. 399 Yeni Meram, 20 Ekim 1957, S: 2568, s. 1. 400 Yeni Konya, 22 Ekim 1957, S: 2992, s. 1. 401 Yeni Konya, 23 Ekim 1957, S: 2993, s. 1.
ve her fırsatta dile getirilmektedir. Bu seçimlerde DP’nin Konya’da işi zor görünüyor ve sonuçların CHP ile başa baş çıkacağı iddia ediliyordu402.
27 Ekim 1957’de yapılan genel seçimde Konya’da 1.464 sandıkta oy kullanılmış ve şehirde herhangi bir olay meydana gelmemiştir403. İl genelinde toplam
416.013 kayıtlı seçmenden 212.605’inin oyunu kullandığı seçime katılım %75,1 olmuştur. Tablo 16’da da görüldüğü gibi Konya’da en fazla oyu DP almış ancak muhalefet oylarında ciddi bir artış yaşanmıştır404.
Tablo 16: 27 Ekim 1957 Milletvekili Seçim Sonuçları (Konya)
Partiler Aldıkları Oy Oy Oranları Milletvekili Sayısı
DP 137.709 %44,3 21
CHP 127.132 %40,9 -
CMP 32.501 %10,4 -
HP 13.727 %4,4 -
1954 seçimlerine göre seçmen sayısında 60.918 kişilik bir artış olmasına karşın oy kullanan seçmen sayısında 95.781 kişilik bir azalma görülmektedir. Seçimlere katılım oranında da bir önceki seçimlere göre %11,8’lik bir azalma söz konusudur. 1954 seçimlerine göre 26.293 seçmenin oyunu kaybeden DP %9,5’lik bir oy kaybı yaşamıştır. Buna karşılık 20.635 seçmenin daha oyunu alan CHP’de %6’lık bir oy artışı meydana gelmiştir405. CHP kütük ve cetvellerin sandık başına gönderilmemesi,
listelerin nüfus dairesinde kilitli bırakılması gibi nedenlerden seçimlere itiraz etmiştir. CHP’nin itirazını değerlendiren İl Seçim Kurulu, sandık başında ve zamanında yapılmadığı gerekçesiyle itirazı reddetmiş ve böylece Konya seçimleri kesinlik kazanmıştır406.
DP’nin bu seçimlerden çıkarması gereken dersler olduğu muhakkaktı. Çünkü muhalefetin büyüyen kuvveti ortadaydı. DP politikalarını yeniden gözden geçirmeli ve gelecek dönem için partizan hareketlerden kaçınmalıydı. Aksi takdirde Konya’yı
402 Yeni Konya, 28 Eylül 1957, S: 2968, s. 1; Yeni Konya, 1 Ekim 1957, S: 2971, s. 1; Yeni Konya, 6 Ekim 1957, S: 2976, s. 2.
403 Yeni Meram, 27 Ekim 1957, S: 2575, s. 1; Yeni Meram, 29 Ekim 1957, S: 2577, s. 1; Yeni Konya, 2 Kasım 1957, S: 3002, s. 1.
404 Milletvekili Genel Seçimleri, s. 67. 405 Milletvekili Genel Seçimleri, gös. yer.
kaybedecekti. Zira bu dönemde ilk kez muhalefetin aldığı oylar DP’nin oylarını geçmişti407.
27 Ekim 1957 genel seçim sonuçlarına göre 10. Dönem’de milletvekili olarak görev yapan 11 isim Tablo 17’de görüldüğü üzere Meclis’e yeniden girmeyi başarmıştır408.
Tablo 17: 11. Dönem Milletvekilleri (Bir Önceki Dönemde Milletvekili Olanlar)
Milletvekili Aldığı Oy Görev Aldığı Komisyon409
Ahmet Koyuncu410 137.823 Sağlık ve Sosyal Yardım
A. Fahri Ağaoğlu411 137.905 Dilekçe, Anayasa
Halil Özyörük412 137.816 Anayasa
H. Ragıp Atademir413 137.918 Dışişleri
Himmet Ölçmen414 137.850 İmar-İskân, Bütçe
M. Güzelkılınç415 137.858 Ticaret
Mustafa Bağrıaçık416 137.852 Bütçe
Remzi Birand417 137.897 Meclis Hesaplarını İnceleme, Bayındırlık
S. Salim Burçak418 137.858 Sağlık ve Sosyal Yardım
Tarık Kozbek419 137.812 Anayasa
Reyhan Gökmenoğlu420 137.844 TBMM Başkanlık Divanı İdare Amiri
Tablo 18’de görüldüğü gibi 11. Dönem TBMM’ye Konya’dan 10 yeni isim girmiştir421.
407 Namık Ayas, “Seçimlerden Sonra”, Yeni Konya, 30 Ekim 1957, S: 3000, s. 1. 408 TBMMZC, 11. Dönem, C. 1, 1 Kasım 1957, s. 4.
409 TBMMZC, 11. Dönem, C. 1, 1 Kasım 1957, s. 9; TBMMZC, 11. Dönem, C. 1, 22 Kasım 1957, s. 30-33, 35-38; TBMMZC, 11. Dönem, C. 5, 14 Kasım 1958, s. 44; TBMMZC, 11. Dönem, C. 10, 16 Kasım 1959, s. 37.
410 Tercüme-i Hâl, Devre: XI, Sicil No: 2101. 411 Tercüme-i Hâl, Devre: XI, Sicil No: 1771 412 Tercüme-i Hâl, Devre: XI, Sicil No: 1729 413 Tercüme-i Hâl, Devre: XI, Sicil No: 2095. 414 Tercüme-i Hâl, Devre: XI, Sicil No: 1785. 415 Tercüme-i Hâl, Devre: XI, Sicil No: 2099. 416 Tercüme-i Hâl, Devre: XI, Sicil No: 2096. 417 Tercüme-i Hâl, Devre: XI, Sicil No: 1776. 418 Tercüme-i Hâl, Devre: XI, Sicil No: 1775. 419 Tercüme-i Hâl, Devre: XI, Sicil No: 1783. 420 Tercüme-i Hâl, Devre: XI, Sicil No: 2101. 421 BCA, f.030.10., y.78.516.18.
Tablo 18: 11. Dönemde Seçilen Yeni Milletvekilleri
Milletvekili Doğum Yeri-Yılı Mesleği Aldığı
Oy
Meclis’te Görev Aldığı Komisyonlar422
Ali Saim Kaymak423 Konya-1329 Mühendis 137.875 Çalışma, Sanayi
Hulki Amil Keymen424 Konya-1899 Doktor 137.839 Millî Eğitim, Maliye
İshak Avni Akdağ425 Harput-1888 Orgeneral 137.803 Millî Savunma
Mustafa Runyun426 Konya-1333 DİB Üye 137.998 Millî Eğitim
Nafiz Tahralı427 Konya-1324 Bankacı, Tüccar 137.679 Bütçe, Ticaret
Osman Bibioğlu428 Artvin-1328 Mühendis 137.832 Bayındırlık, İmar ve İskân
Ömer Şeker429 Akşehir-1923 Tüccar 137.883 Ticaret, İçişleri
Sabahattin Sayın430 Ereğli-1339 Avukat 137.852 Dilekçe, İçişleri
Sami Soylu431 Ermenek-1334 Hukuk Müşaviri 137.886 Sağlık ve Sosyal Yardım
Sıtkı Koraltan432 Divriği-1909 Hâkim 137.815 Adalet
11. Dönem Konya milletvekillerinden 7’si il sınırları dışında doğmuş 14’ü il sınırları içinde dünyaya gelmiştir. Yaş ortalaması 47 olan Konya milletvekillerinin çoğunluğu önceki dönemlerde olduğu gibi hukuk eğitimi görmüştür. 19 milletvekili üniversite mezunu olup diğerleri ise ilkokul ve lise mezunudur. Ayrıca seçimden önce devlet memurluğu yapan 19 milletvekiline karşın 2’si serbest çalışmaktadır. Milletvekili seçilmeden önce Nafiz Tahralı, Konya; Ömer Şeker, Akşehir ve Sabahattin Sayın da Ereğli belediye başkanlığı görevinde bulunmuştur.
Özetle Konya’da 1950-1957 yılları arasında yapılan genel ve yerel seçimlerde DP, başta CHP olmak üzere diğer muhalif partilere karşı üstünlük sağlamış ve tüm seçimlerden galip çıkmıştır. Oy oranları şehirden kırsala gidildikçe artış göstermektedir. Bunda DP iktidarının Konya’da gerçekleştirdiği somut icraatlar etkili olmuştur. Siyasi partiler seçimleri kazanmak için il genelinde var güçleriyle çalışmıştır. Seçim kampanyalarında icraatlarını anlatan Demokratlar, CHP iktidarının
422 TBMMZC, 11. Dönem, C. 1, 22 Kasım 1957, s. 29-31, 34-37; TBMMZC, 11. Dönem, C. 5, 14 Kasım 1958, s. 36, 41, 45; TBMMZC, 11. Dönem, C. 10, 16 Kasım 1959, s. 32, 34, 37.
423 Tercüme-i Hâl, Devre: XI, Sicil No: 2389; Zühtü Arslan, Türk Parlamento Tarihi, TBMM–11.
Dönem 1957-1960, C. III, TBMM Vakfı Yay., Ankara 1995, s. 663-664.
424 Tercüme-i Hâl, Devre: XI, Sicil No: 2390. 425 Tercüme-i Hâl, Devre: XI, Sicil No: 2013. 426 Tercüme-i Hâl, Devre: XI, Sicil No: 2391. 427 Tercüme-i Hâl, Devre: XI, Sicil No: 2395. 428 Tercüme-i Hâl, Devre: XI, Sicil No: 2395. 429 Tercüme-i Hâl, Devre: XI, Sicil No: 2394. 430 Tercüme-i Hâl, Devre: XI, Sicil No: 2392. 431 Tercüme-i Hâl, Devre: XI, Sicil No: 2393. 432 Tercüme-i Hâl, Devre: XI, Sicil No: 1941.
Konya’da neredeyse hiçbir yatırım yapmadığını vurgulamıştır. Buna karşın muhalefet DP’nin Konya’da icraat yerine israf yaptığını ve plansız yatırımların bir türlü tamamlanamadığını sert bir biçimde eleştirmiştir. Nitekim 1954’ten sonra ekonomide yaşanan sıkıntılar DP’nin oylarında azalmaya neden olurken muhalefetin oylarında artış yaşanmasını sağlamıştır. Hatta 1957 seçiminde muhalefet partilerinin aldıkları oy toplamı DP’nin oyunu geçmiştir. Ancak bu dönemdeki seçim kanunu