A. Tarımsal Üretim
1. Hububat, Bakliyat ve Sınai Bitkiler
Türkiye’de 1950 yılında ülke genelinde ekilen arazi 9.868.000 hektar iken 1960’ta %55’lik bir oranla 15.305.000 hektara yükselmiştir. Çayır ve meralık alanlar 1950’de 37.806.000 hektar iken tarlaya dönüştürülmeleri yüzünden 1960’ta
667 Tüzük ve Program, s. 31-34; Neziroğlu-Tuncer, Hükümetler, Programları, s. 755, 925, 1023, 1025. 668 Oktay Yenal, Cumhuriyet’in İktisat Tarihi, Türkiye İş Bankası Kültür Yay., İstanbul 2017, s. 99. 669 Pamuk, Türkiye’nin 200 Yıllık İktisadi Tarihi, s. 229.
28.658.000 hektara düşmüştür. 1950’de 561.000 hektar genişliğinde olan bağlık alanlar ise 1960’ta 782.000 hektara ulaşmıştır670. Tablo 19’da da görüldüğü gibi DP
Dönemi’nde hububat, bakliyat ve sınai bitkilerinin ekildikleri alan arttırılmıştır671.
Tablo 19: 1950 ve 1960 Yıllarında Hububat, Bakliyat ve Sınai Bitkiler (Türkiye)
Ürünler Ekilen Alan- Hektar Alınan Ürün-Ton
1950 1960 Artış Oranı 1950 1960 Artış Oranı
Hububat 8.244.182 12.945.000 %57 7.763.833 15.215.500 %96
Bakliyat 426.761 572.470 %34 381.506 639.620 %68
Sınai Bitkiler 848.031 1.343.914 %58 - - -
Tarımsal üretimde bu durumun yaşanmasında makineleşmenin yanında kaliteli tohumluk, suni gübre, kredi kullanımı, ulaşım sorunlarının çözülmesi ve sulama işlerine önem verilmesi etkili olmuştur672.
Yüz ölçümü olarak ülkenin en büyük ili olan Konya; tarla, bağ, çayır ve meralık alanlarda ilk sırada gelmektedir. Dolayısıyla Türkiye’de tarımsal kalkınmayı sağlayacak illerin başında yer almaktadır. 1952’de 1.149.131 hektar ekili araziye sahip olan Konya’da nadasa bırakılan tarlalar ise 742.297 hektarı buluyordu. Aynı dönemde çayır ve meralar 2.218.411, bağlık alanlar ise 70.990 hektarı kaplıyordu673.
1960’ta ekili arazi 595.612 hektar artarak 1.744.743 hektara ulaştı674.
DP Dönemi’nde Konya’da hububat olarak buğday, arpa, çavdar, yulaf, mısır ve mahlut ekimi sürekli olup arada kaplıca ve darı ekimi de yapılmıştır. Bu dönemde baklagil olarak nohut, fasulye, mercimek, fiğ, burçak ve bakla; sınai bitkilerden ise patates, pancar, kenevir, afyon, keten, soğan, sarımsak ve susam ekilmiştir. Tablo
670 1963 Türkiye İstatistik, No: 490, DİE, s. 197.
2018 yılında Türkiye’de ekilen arazi 15.436.000 hektar, çayır ve meralık alanlar ise 14.617.000 hektardır. http://www.tuik.gov.tr/PreTablo.do?alt_id=1001, (Erişim tarihi: 07.04.2019.).
671 Ekimi yapılan hububat; buğday, arpa, çavdar, yulaf, kaplıca, mısır, darı, pirinç, kuşyemi ve mahlûttur. Bakliyat ürünleri bakla, bezelye, nohut, fasulye, mercimek, börülce, fiğ ve burçaktır. Sınai bitkiler ise tütün, patates, şeker pancarı, kenevir lifi, afyon sakızı, anason, pamuk, keten lifi, soğan ve sarımsaktır. 1959 İstatistik Yıllığı, Yayın No: 380, İGM, Ankara 1961, s. 211-213; 1963 Türkiye
İstatistik, s. 198-199. Türkiye’de 2018 yılı hububat ekim alanı 10.899.178 hektardır. Üretim ise
34.408.699 tondur. Türkiye’de 2018 yılı baklagil ekim alanı 887.922 hektardır. Üretim ise 1.225.220 tondur. http://www.tuik.gov.tr/PreTablo.do?alt_id=1001, (Erişim tarihi: 07.04.2019.).
672 Albayrak, Demokrat Parti, s. 337; Yeni Meram, 22 Ekim 1952, S: 784, s. 1-2. 673 Zirai Bünye 1946-1953, Yayın No: 531, İUM, Ankara 1954, s. 4.
674 Zirai Bünye ve İstihsal 1958-1960, Yayın No: 421, İGM, Ankara 1962, s. 59.
2018 yılında Konya’da ekili arazi 1.423.737 hektar, nadasa bırakılan arazi ise 383.501 hektardır. http://www.tuik.gov.tr/PreTablo.do?alt_id=1001, (Erişim tarihi: 07.04.2019.).
20’de görüldüğü üzere DP iktidarında özellikle sınai bitkilerle hububatın ekildiği alanlar arttırılmıştır. Sınai bitkilerdeki bu artış şeker pancarı ekimi ile ilgilidir675.
Tablo 20: 1950 ve 1960 Yıllarında Hububat, Bakliyat ve Sınai Bitkiler (Konya)
Ürünler Ekilen Alan- Hektar Alınan Ürün-Ton
1950 1960 Artış Oranı 1950 1960 Artış Oranı
Hububat 888.310 1.684.203 %90 646.437 2.104.448 %225
Bakliyat 21.142 38.349 %80 22.061 26.038 %18
Sınai Bitkiler 16.822 215.726 %1.182 38.479 490.518 %1.175
DP Dönemi boyunca Konya hububat ekiminde ve üretiminde Türkiye’de ilk sırayı almıştır. Hububat içerisinde ise buğday, arpa, yulaf ve mahlutun hem ekiminde hem de üretiminde başta gelmiştir676. Tablo 21’de görüldüğü üzere bu süreçte il
genelinde hem hububat ekim alanı genişlemiş hem de üretimi artmıştır677.
Tablo 21: DP Dönemi’nde Konya’da Hububat Ekimi ve Üretimi
Tarla Mahsulleri
Ekilen Alan-Hektar Alınan Ürün-Ton
1950 1952 1958 1960 1950 1952 1958 1960 Buğday 546.895 636.430 1.040.000 1.072.000 350.445 789.497 1.268.000 1.310.000 Arpa 219.810 280.101 327.000 377.592 177.248 358.801 419.000 499.673 Çavdar 63.426 75.250 71.693 73.514 53.360 81.045 75.373 81.977 Yulaf 38.200 61.295 80.978 113.577 42.000 71.328 103.266 160.000 Mısır 2.422 1.828 1.501 1.520 6.952 3.670 2.184 2.789 Mahlut 17.257 44.980 50.300 46.000 15.982 57.085 46.464 50.000
Konya’nın iktisadi ve ticari varlığı büyük ölçüde hububat tarımına bağlıydı. Bu nedenle kuraklıktan endişe edilmekte ve bu tehlike ortadan kalktığında büyük sevinç yaşanmaktaydı678. Sonbahar yağışlarının geç başlaması demek, ekim işlerinin
yavaşlaması anlamına gelmekteydi. Çünkü yetersiz yağışlarda topraklar zor işleniyordu679. Ekimin yapıldığı sonbahar ile ekinlerin geliştiği ilkbaharda düşen
675 Zirai Bünye 1946-1953, s. 112; Zirai Bünye 1958-1960, s. 59. 2013 yılında Konya’da hububat ekim alanı 1.005.995 hektar, bakliyat ekim alanı ise 50.701 hektardır. Seçilmiş Göstergelerle Konya
2013, Yayın No: 4228, TÜİK, Ankara 2014, s. 153
676 1959 İstatistik, s. 215.
677 Zirai Bünye 1946-1953, gös. yer; Zirai Bünye 1958-1960, gös. yer. Konya’da 2013 yılında buğday üretimi 2.291.930 ton, arpa üretimi ise 838.491 tondur. Seçilmiş Göstergelerle Konya, s. 163.
678 Yeni Meram, 11 Aralık 1954, S: 1538, s. 1; Yeni Meram, 28 Nisan 1955, S: 1679, s. 1; 1927-1933 seneleri arasında yaşanan büyük kuraklık, Konya'yı çok kötü etkilemiş ve il genelinde pek çok köyün dağılmasına sebep olmuştur. TBMMZC, 9. Dönem, C. 5, 25 Şubat 1951, s. 845-846.
yağışlar ise çiftçinin yüzünü güldürüyordu. Yağışların istenilen seviyede olması üretim rekorunu da beraberinde getiriyordu680.
Konya, 1952’de zirai üretimde rekor kırarak Türkiye hububatının %11’ini üretmiş ve bundan 327.000 TL’lik gelir sağlamıştır681. 1954 yılında yaşanan
kuraklığa rağmen hububat üretimi 841.962 ton olmuş ve Türkiye’deki hububat ekim sahasının %11,2’si, üretiminin ise %13’ü Konya’dan elde edilmiştir682. 1958 yılında
hububattan sağlanan gelir ise 720.000 TL’dir683.
1952 yılında bakliyat ekiminde Afyon ve Balıkesir’den sonra Türkiye’de üçüncü sırada yer alan Konya hem ekilen saha hem de elde edilen ürün olarak nohutta başı çekiyordu. 1952’de 12.155 hektarlık alana ekilen nohuttan 13.344 ton ürün elde edilmiştir684. 1960’ta ise 7.285 hektardan 10.128 ton nohut üretimiyle
Konya, Türkiye’de ilk sırayı almıştır685.
Sınai bitkilerden olan haşhaşın ekiminde Türkiye’de dördüncü sırada yer alan Konya’da, şeker fabrikasının kurulmasından sonra pancar ekimine önem verilmiştir686. Pancar; 1952’de 2.870 hektara, 1954’te 8.700 hektara, 1956’da 11.500
hektara, 1958’de 13.133 hektara ve 1960’ta 21.358 hektara ekilmiştir. Pancar üretimi 1952’de 83.125 ton iken 1960’ta 422.847 tona yükseldi ve Konya pancar üretiminde de birinci sırayı aldı. Çiftçiye ödenen para ise 1954’te 6.250.000 TL’den 1956’da 15.000.000 TL’ye ulaştı687.
Pancar ekimine elverişli bölgeler olarak ilk etapta Ilgın, Beyşehir ve Seydişehir ilçeleri belirlendi688. İlde pancar tarımını teşvik etmek ve üretimi arttırmak için Şeker
Genel Müdürlüğü ve valilik tarafından çeşitli faaliyetler de düzenlenmiştir. Buna
680 Yağışlar için köylüler ya yağmur duasına ya da şükür duasına çıkıyordu. Yeni Meram, 30 Mayıs 1953, S: 1012, s. 1; Yeni Konya, 4 Mayıs 1956, S: 2479, s. 1; Yeni Konya, 7 Kasım 1957, S: 3006, s. 1; Yeni Meram, 22 Kasım 1954, S: 1525, s. 1.
681 Yeni Meram, 25 Aralık 1952, S: 847, s. 1.
682 Yeni Meram, 26 Ekim 1954, S: 1498, s. 1; Yeni Meram, 16 Aralık 1954, 1548, s. 1. 683 Yeni Konya, 18 Ocak 1958, S: 3057, s. 1.
684 Zirai Bünye 1946-1953, s. 112. 685 Zirai Bünye 1958-1960, s. 96.
686 Yeni Konya, 9 Temmuz 1951, S: 748, s. 1; Yeni Konya, 2 Temmuz 1957, S: 2886, s. 1; Zirai Bünye
1946-1953, s. 112.
687 Zirai Bünye 1946-1953, s. 112; Zirai Bünye 1958-1960, s. 96; Yeni Meram, 20 Ekim 1957, S: 2568, s. 1. Konya’da 2013 yılında 4.773.791 ton pancar üretilmiştir. Seçilmiş Göstergelerle Konya, s. 163.
göre çiftçiye 1954’te erken söküm primi verilirken 1955’te 6.000 ton parasız küspe dağıtıldı689. 1956’da ise pancar alım fiyatlarına 1,5 kuruş zam yapıldı ve ürünlerini
uzak mesafeden getiren üreticiler için taşıma tazminatı ödendi. Bunlara ilaveten kampanya dönemlerinde iyi kalitede pancar yetiştirenlere de çeşitli hediyeler verildi690. Neticede tüm bu çabalar sonuç vermiş, 1954’ten 1959’a kadar pancar tarımı yapan çiftçi sayısında %88, ekim sahasında %73, pancar rekoltesinde %129, üretilen şekerde %119 ve çiftçiye ödenen parada ise %367’lik bir artış kaydedilmiştir691.
DP Dönemi’nde ürün çeşitliliğini arttırmak amacıyla Konya’da tütün ekimi denemeleri de yapılmış ve Tekel Bakanı Sıtkı Yırcalı il genelinde tütün ekimine izin verileceğini söylemiştir. Bu kapsamda 1952’den itibaren Ermenek, Hadim, Bozkır, Seydişehir, Beyşehir, Merkez, Karaman, Ereğli ve Akşehir ilçelerinde tütün ekimi hazırlıklarına başlanmıştır692.