Medyanın Sosyal İşlevi

Günümüzde, medya en büyük ağırlığını eğlendirici yayınlara vermektedir. Yapılan araştırmalar, seyirci ya da dinleyicilerin medyanın daha çok bu yönde program yapmasından yana olduğunu göstermiştir. Çeşitli yayın organlarının yaptıkları kamuoyu araştırmalarına göre, Türkiye’de TV izleyicileri daha çok eğlendirici programları takip etmektedir. Yazılı basın organlarının çoğu da “magazin” diye adlandırılan eğlendirmeyi amaçlayan yazı türlerin geniş ölçüde yer vermektedir. Yalnızca bu türe örgütlenmiş yayın organlarının sayısı hızla çoğalmaktadır. Kamuoyunun bu eğilimi, medya sahip ve yöneticilerini eğlendirme çabalarını yönlendirmeye itmiştir.123

Medyanın en önemli işlevlerinden biri olan eğlendirme işlevi, insanların rahatlamasını ve daha mutlu olmalarını sağlamaktadır. Gündelik hayatın rutin işleyişi içinde yorulan sıkılan insanlar, ciddi haberlerden çok, eğlendirici haber ya da programlarla “vakit geçirmeyi” yeğlemektedirler ve burada en önemli eğlence kaynağı da şüphe yok ki medyadır.

Televizyonda yer alan programlar kitlelere gündelik hayatın rutin ve sıkıcı ortamından kaçış olanağı sağlamaktadır. Eğlence ihtiyacı, kitlelerin televizyona olan bağımlılığını arttırmış ve bu durumda televizyon yöneticileri de durmaksızın eğlendirici programları halka arz etme yoluna gitme yolunu tercih etmişlerdir. Özellikle müzik, mizah, drama ve spor kitlelere verdiği rahatlama ve kaçış duygusuyla televizyon yöneticilerinin en çok önem verdiği alanların başında gelmektedir. Aynı şekilde internet de, önemli bir eğlence kaynağı görünümündedir. Medyanın özellikle TV’nin magazin ve eğlence programlarına yönelmesinin sebebi olarak gösterilen “halk bunu istiyor” ifadesi gerçeği ne kadar yansıttığı şüphelidir. Gerçekte medyanın baş döndürücü gelişimi nedeniyle halk neyi talep

ettiğini de tam olarak bilememekte ve kendisine hazır olarak sunulan tüm çıktıları, beğenme duygusu olsun veya olmasın izlemekte ve çabuk tüketmektedir.

İzleyici ve dinleyicilere rahatlama sağlamak, gevşetici türlere yer vermek bir yerde yaşamsal önem taşımaktadır. Ancak eğlendirici programların, medyanın bu toplumsal işlevini kötüye kullanması ya da popüler kültürün yaygınlaştırılması, bireylerin bakış açılarının genişletilmesi, imgeleme gücünün arttırılması gibi yolların kullanılmaması bu programlara yönelik eleştirilerin nedenini oluşturmaktadır. Magazin programları, iletişim araçlarının eğlendirme dışındaki işlevlerini tam olarak yerine getirmesine de engel olmaktadır.124

Medyada tartışma, açık oturum ve belgesel şeklinde yapılan programların azlığı sonucunda siyasal bilinçlenme ve bilgilenme azalmaktadır. Bunun sonucunda toplumda, özellikle genç kuşakta bir siyasal ilgisizlik ve siyasetten uzaklaşma gözlenmektedir. Bu ilgisizliği ortadan kaldırmak için medyanın toplumun yansız bir şekilde bilgilendirilmesine yönelik programlara daha fazla ağırlık vermesi gerekmektedir.

b. Toplumsallaştırma

Sanayi toplumlarında medya, bireyin toplumsallaşma sürecine önemli ölçüde katkıda bulunmaktadır. Toplumsallaşma, bireylerin ait oldukları toplumun kurallarını ve değerlerini özümsedikleri bir toplumsal süreci içermektedir. Aile, bu süreçte en etkin toplumsallaştırıcı rolü oynamaktadır. Okul ve iş çevresi bu süreç içersinde aileden sonra etkili olabilmektedir. Ancak medyanın bireylerin davranış tarzlarının ve tutumlarının belirlenmesinde her geçen gün daha çok belirleyici olduğu görülmektedir. Özellikle iletişim araçları bireylerin yaşamında uzun süreli ve çok önemli bir işlevi yerine getirmektedir.125

Bireyin sosyalleşmesinde kitle iletişim araçlarının tartışılmaz bir rolü vardır. Bu araçlar aynı zamanda insanların toplumla bağlarını sürdürebilmesinde rol

124 _{Şenyapılı; A.g.e., s. 61.} 

oynamaktadır. Bir toplumda kitle iletişim araçları, kendilerinden beklenilen görevleri yerine getirmeleri halinde siyasal ve sosyal dengenin kurulmasına yardımcı olacaktır. Medya bireye içinde yaşadığı toplumla bütünleşme olanağı sağlayacak, toplumsal birleşmeyi ve kamusal yaşama etkin bir biçimde katılma için zorunlu olan bilinçlenmeyi kolaylaştıracak ortak bir bilgi ve düşünce formu oluşturmaktadır. Özellikle kamusal yayıncılığı benimseyen medya kuruluşları, toplumsal yapının gelişmesine ve bireylerin bu yapı içinde sosyalleşmelerine olanak sağlar.

Ronneberger’e göre, sosyalleşme sürecinde medya şu açılardan önemli bir rol oynamaktadır:

• Düşünceyi yönlendiren norm ve değer sistemleri ile topluma örnek kimselerin tanıtılması,

• Karmaşık bir toplumda, yaşamı kolaylaştıran düşünce ve davranış şekillerinin aktarılması ve böylece sosyal sistemin sürekliliğinin korunması,

Ronneberger’e göre, ilk durum medya tarafından direkt olarak üstlenebilir ya da reddedilebilir. Ayrıca bu hususta diğer kurumların (aile, okul, vb.) büyük katkıları vardır. İkinci durum, medyanın programlarının içeriğinden öğrenilmektedir. Burada bireyler, açık oturumlar, filmler, eğlence programları ve bu gibi programlardan kendisi çıkartmak zorundadır.

Medyanın sosyalleşme sürecinde bir diğer etkisi de sosyal yönlendirmedir. Karmaşık toplumlarda, bireylerin çevrelerini bütünüyle anlamaları mümkün değildir. Bunun içinde bireyin kendisinden uzakta olan gerçekleri öğrenebilmesi için metotlar geliştirilmiştir. Dolayısıyla, medya, günlük yaşantıyı düzenlemede çevreyi algılamayı sağlamakta ve böylece çevreye ayak uydurmayı kolaylaştırmaktadır.126

Görüldüğü gibi medya, sahip olduğu fonksiyonlar ve yerine getirdiği işlevlerle toplumsal hayatımızın içinde önemli bir yer işgal etmektedir. Teknolojik

gelişme bireyleri yayın organları karşısında sadece okuyan ya da izleyen pasif bir birey olmaktan çıkarmış, kitle iletişim ortamına katılabilme imkanı vermiştir.

c. Kültürel Değerlerin Korunması

Medyanın bir diğer bir önemli işlevi de kültürel değerlerin korunmasıdır. Medya doğru kullanıldığı takdirde geçmiş mirasın savunucusu ve kültürel değerlerin geliştiricisi olarak rol oynayabilir. Toplumların hafızası olarak işlev görebilen medya, estetik ve kültürel değerlerin yaşatılmasında da öncü rol oynayarak tarihsel ve sanatsal bir görev yüklenir. İnsanlar resim, heykel, edebiyat, müzik, şiir, vb. gibi pek çok sanatsal faaliyeti medya aracılığı ile öğrenirler ve yine medya aracılığıyla katılırlar.