Medikal Turizmde Akreditasyon ve Önemi

Özellikle medikal turizm kapsamında seyahat eden turistler fiyatın uygun olmasının yanında hizmet kalitesine de daha çok dikkat etmektedirler. Medikal turistler gittikleri ülkelerde sağlık durumları ve hastane ortamında karşılaşabilecekleri sıkıntılar olabileceği için akredite olmuş kuruluşlardan hizmet almayı daha uygun bulmaktadırlar (Altın vd., 2012a: 158). Bu aşamada akreditasyon, sağlık kuruluşlarının medikal turizmden daha çok pay alması için gerekli bir yol olarak karşımıza çıkmaktadır.

Dünyada medikal turizm alanında hizmet sağlayan mükemmel sağlık tesisleri vardır. Uluslararası klinik ve hastanelerde yüksek kaliteli tedavi almak günümüzde daha kolay olduğu için, bütün taraflar yasal uygulamalara dikkat etmesi ve tedavileri yüksek standartlarda yapması gerekmektedir. Akreditasyon katı bir dış değerlendirme sağlamak için en iyi yoldur (Mestrovic, 2016).

Akreditasyon, birçok ülkede ve birçok sektörde, topluma sunulan program ve hizmetlerin niteliğinin sistematik bir yaklaşımla güvence altına alınması için geliştirilen bir yöntemdir. Hastanelerde akreditasyon, hizmet sunumu konusunda belirlenmiş standartlara uygunluğun, konularında uzman denetçiler tarafından değerlendirildiği bir sistemdir (Topuz, 2012: 27).

2.2.5.1. Dünyada Akreditasyon Çeşitleri

Sağlık turizmi alanında pazar payının yükselmesi ve her geçen yıl sağlık turizmi amacıyla yurtdışına çıkan insanların sayısının artması ile sağlık turizmi alanında hizmet veren kurumların kalitesi daha da önem kazanmaya başlamıştır. İnsanlar bilmedikleri bir ülkeye tedavi olmaya giderken bir takım riskleri de almaktadırlar. Bu riskleri ortadan kaldırmak ve verilecek sağlık hizmetlerinin belli bir

takım standartlara sahip olduğunu belgeyelen uluslararası sertifikalar önem kazanmaktadır (Hopkins vd., 2010: 190).

Sağlık kuruluşlarında hizmet sunumunda kaliteyi sağlamak amacıyla birçok ülkede akreditasyon sistemleri geliştirilmiştir. ABD, Avustralya ve Kanada akreditasyon sistemini ilk geliştiren ve yaygın olarak kullanan ülkelerdir. Brezilya, İngiltere, Çek Cumhuriyeti, Güney Afrika Cumhuriyeti, Güney Kore, Pakistan ve daha birçok ülke kendi akreditasyon sistemini kurmuş ya da kurma çalışmaları içindedirler (Kostak, 2007: 126). İnsanların başka yerde tedavi aramaya başlamasıyla hastanelerde yaşanacak bazı sıkıntıların önüne geçilmesi için ve dünya standartlarında tedavilerin sağlanması için böyle organizasyonlar kurulmuştur (Ongun, 2013: 44).

Akreditasyon yoluyla standardizasyon aynı zamanda bir risk azaltma ve kalite optimizasyonu stratejisi olarak görülebilir (Mestrovic, 2016). Akreditasyon alanında en çok bilinen uluslararası iki birlik bulunmaktadır. Bunlardan biri ABD merkezli Joint Commission International (JCI - Uluslararası Ortak Komisyon) ve diğeri ise Avrupa merkezli International Organization for Standardization (ISO-Uluslararası Standardizasyon Birliği)’dir (Erginbaş, 2014b; Akdu, 2009; Topuz, 2012: 27; Altın vd., 2012a: 158). JCI akreditasyonuna sahip olmak hastanelere uluslararası arenadan hasta akışının daha kolay sağlanması anlamını da taşımaktadır (Altın vd., 2012a: 158).

2.2.5.1.1. Joint Commission International (JCI)

Uluslararası alanda akreditasyon belgesine sahip olan bir sağlık kuruluşu, tedavi amacıyla ülkesi dışına çıkacak bir hasta için büyük önem arz etmektedir. Medikal turizmden pay almayı hedefleyen bir sağlık kuruluşu için uluslararası alanda alınan bir akreditasyon belgesi, o sağlık kuruluşunun belirli bir standartta hizmet verdiğinin göstergesi olmaktadır (Kostak, 2007: 126; Hopkins vd., 2010: 186). Bu alanda en önemli kuruluş Joint Commission International/Uluslararası Birleşik Komisyonu (JCI) olarak kabul edilmektedir (Hopkins vd., 2010: 186; Binler, 2015: 31; Kostak, 2007: 126) ve dünya çapında uluslararası hastaneler için akreditasyonun birincil kaynağıdır (Med Travel Guide, 2016). 1994 yılında kurulan bu organizasyona üye olan hastaneler de dünya çapında imaj kazanmışlardır (Ongun, 2013: 44).

JCI, sağlık hizmetlerinin kalitesini ve güvenliğini artırmaya odaklanmış, kâr amacı gütmeyen Joint Commission on Accreditation of Healthcare Organizations (JCAHO) kurumunun, uluslararası akreditasyon hizmetleri için oluşturulmuş birimidir (Nöropsikiyatri Hastanesi, 2016a). JCI akreditasyonu, dünya çapında sağlık hizmetlerinde standartlara dayalı değerlendirme için giderek büyüyen talebe yanıt olarak tasarlanmış bir inisiyatiftir. Bu inisiyatifin amacı, uluslararası topluma sağlık hizmet kuruluşlarının değerlendirilmesi için standartlara dayalı objektif bir süreci sunmaktır. Bu programın hedefi, uluslararası konsensüs standart ve göstergeleri uygulayarak sağlık hizmet kuruluşlarında sürekli, kalıcı bir iyileştirmenin uygulanmasıdır. Akreditasyon hizmetleri, yerel ihtiyaçlara uyarlanabilir uluslararası bir standart çerçevesine dayanır (Karabulut, 2009: 30).

JCI, verilen sağlık hizmeti kalitesinin ve güvenliğinin yükseltilmesi ve oluşturulan standartların tüm ülkelerde üye olan hastanelerde uygulanmasının sağlanmasını hedeflemektedir (JCI, http://tr.jointcommissioninternational.org). Özellikle hasta güvenliği, enfeksiyon riskinin önlenmesi, hatalı tıbbi uygulamaların önlenmesi, bina fiziki koşullarının düzeltilmesi, kişisel bilgilerin gizliliği gibi pek çok konuda standartlar oluşturarak, uygulanmasını sağlamakta ve denetimini yapmaktadır (Nöropsikiyatri Hastanesi, 2016b).

JCI’nın akreditasyon kararları, sağlık hizmetleri uzmanlarından oluşan uluslararası bir komite tarafından verilmektedir (Nöropsikiyatri Hastanesi, 2016b). JCI, 15 alanda klinik bakım programları için sertifikasyonun yanı sıra hastaneler, ayakta tedavi tesisleri, klinik laboratuarlar, bakım sürekliliği hizmetleri, tıbbi nakil organizasyonları ve birinci basamak hekimliği hizmetlerine de akreditasyon vermektedir (JCI, http://tr.jointcommissioninternational.org). Sağlık kuruluşuna getirdiği efektiflik ve standartlaşmanın yanı sıra kurum dışında da saygınlığın ve prestijin bir ölçüsü olarak kullanılan JCI akreditasyon standardı (Lokman Hekim, www.lokmanhekim.com.tr), 1994 tarihinden bu yana 80 ülkede sağlık kuruluşları, sağlık bakanlıkları ve küresel organizasyonlarla çalışmaktadır (Nöropsikiyatri Hastanesi, 2016b).

JCI akreditasyon belgesine sahip olmak hastanelere çeşitli avantajlar sağlamaktadır. Bu avantajlar; tüm hastane ve polikliniklerde aynı kalitede ortak bir

hizmet sunulması, hasta mahremiyetinin en üst düzeyde korunması, istenen tıbbi sonuçların alınma olasılığının artırılması ve istenmeyen sonuçların meydana gelme riskinin azaltılması, hasta ve çalışan güvenliği açısından ortaya çıkabilecek risklerin yönetimi sağlanıp tehlikelerin azaltılması, periyodik olarak klinik ve yönetsel risk ölçümleri ile meydana gelmesi muhtemel hataların tespit edilmesi, önlenmesi ve sürecin iyileştirilmesi, tüm sağlık çalışanları ile hasta ve yakınları arasında etkin iletişim ve koordinasyonun sağlanması, hasta ve yakınlarının değişen şartlara uyum sağlaması, beklentilerinin karşılanması ve memnuniyet düzeylerinin artırılması, fiziksel ortamın güvenliği ve çalışanların acil durumlarda etkin koordinasyonu sağlanması ve en yüksek kalite ve teknolojik ekipman ile doğru zamanlarda etkin hizmet verilmesi olarak sıralanabilir (Nöropsikiyatri Hastanesi, 2016b). Dünya genelinde 823 kurum JCI belgesine sahiptir. Ülkemizde ise JCI tarafından onaylanmış 39 hastane, 3 akademik tıp merkezi, 4 klinik laboratuvar ve 3 ambulatuar bakım servisi olmak üzere 49 adet sağlık kuruluşu medikal turizm alanında faaliyet göstermektedir (JCI, http://tr.jointcommissioninternational.org). Bu hastaneler ve akreditasyon türleri Ek 2’de gösterilmiştir.

Medikal turizm kapsamında hizmet veren bir sağlık kuruluşunun JCI akreditasyon belgesine sahip olması, hem hastanelere dünya çapında imaj kazandırmaktadır (Ongun, 2013: 44) hem de uluslararası alanda sağlık amacıyla seyahat eden bir hastanın ağırlanmasını ve akışını da kolaylaştırmaktadır (Kostak, 2007: 126).

2.2.5.1.2. ISO (International Organization for Standardization)

Birliğin Türkçe adı Uluslararası Standardizasyon Birliği’dir. Birlik 1946 yılında faaliyete başlamış olup 75 farklı ulusal standardizasyon birliğinin bir araya gelmesinden oluşmaktadır (Annette B, 2007: 194). Tanım olarak ISO (International Organization for Standardization), uluslararası standardizasyon kuruluşunun oluşturduğu bir kalite yönetim standardıdır (Nöropsikiyatri Hastanesi, 2016a).

ISO, hastaneleri, uluslararası kabul görmüş kalite standartlarına uyup uymadığına göre belgelendirmektedir. Uluslararası Sağlıkta Kalite Örgütü (International Society for Quality in Healthcare) sağlık kurumlarına standartlar

belirleyerek danışmanlık vermekte aynı zamanda sağlık alanında akreditasyon belgesi verecek kurumlarını akredite etmektedir (Binler, 2015: 32).

ISO kapsamında hastanelerin tercih ettiği en önemli kalite belgesi ISO 9001- 2008 Kalite Yönetim Sistemi olmaktadır. Bu belgeyi alan hastaneler, kurumlarındaki işleyişin gerekli standartlara uygun olduğunu ispatlamış olmaktadırlar (Erginbaş, 2014b: 5). Tanım olarak ISO 9001:2008 Kalite Yönetim Sistemi Belgesi, ilgili kuruluşun ürün veya hizmetlerinin uluslararası kabul görmüş bir yönetim sistemine uygun olarak sevk ve idare edilen bir yönetim anlayışının sonucunda ortaya konduğu ve dolayısı ile kuruluşun hizmet kalitesinin sürekliliğinin sağlanabileceğinin bir güvencesini belirlemektedir (Nöropsikiyatri Hastanesi, 2016a).

Hastanenin verdiği tedavi hizmetini kapsamayan ISO belgesi, daha çok kurumun işleyişine bakmaktadır. Bu noktada hastanenin gelişimi, yönetimi, satın alma ve malzeme gibi kriterlerini sorgulamaktadır (Akdu, 2009: 29; Topuz, 2012: 28). ISO 9001:2008 Kalite Yönetim Sistemi Belgesi, kuruluşun sağlık hizmetlerini uluslararası kabul görmüş bir standarda ve yasal şartlara uygun olarak verdiğini kanıtlanmış olduğunun da bir göstergesidir (Nöropsikiyatri Hastanesi, 2016a). Bu belgeyi alan hastaneler, kurumlarındaki işleyişin gerekli standartlara uygun olduğunu da ispatlamış olmaktadırlar. Türk Akreditasyon Kurumu (TÜRKAK) tarafından sağlanan bu belgeyi, bağımsız ve aracı denetim firmaları vermektedirler. Bu bağımsız denetim firmasına ait denetçiler, hastanelere giderek, hastanenin büyüklüğü ve personel sayısına göre değişen sürelerde denetimlerini gerçekleştirmektedirler. Hastanenin gerekli standartları taşıması halinde, ISO 9001 kalite uygunluk belgesi verilmektedir (Erginbaş, 2014b: 5).