Mahkeme’nin Teşkilat Yapısıyla İlgili Değişiklikler

a.Genel Olarak

AYM teşkilatı, Mahkemeyi oluşturan ve anayasa ve yasalarla Mahkemeye yüklenen görevlerin yerine getirilmesinde rol oynayan kurul, bölüm ve sekretarya olarak ifade edilebilir. Bu teşkilat yapısı içerisinde yer alan tüm birimler; 1982 anayasasının ilgili hükümleri, 6216 sayılı Kuruluş Kanunu ve Mahkeme İçtüzüğü hükümlerine göre ihdas edilmiş ve bu düzenlemelerde görevleri belirlenmiş yapılardır. AYM’nin hâlihazırdaki bu teşkilat yapısı, 82 anayasasında 5982 sayılı yasa ile 2010 yılında gerçekleşen değişikliklere göre düzenlenmiş ve faaliyetlerine başlamıştır429.

AYM teşkilat yapısı hakkındaki düzenlemelere 6216 sayılı Kuruluş Kanunu’nun üçüncü kısım ve Mahkeme İçtüzüğü’nün ikinci kısmında ayrıntılı olarak yer verilmiştir. Buna göre Mahkeme teşkilatı; Başkanlık, Genel Kurul, bölümler, komisyonlar, Genel Sekreterlik ve idari hizmet birimlerinden oluşmaktadır.( 6216 SY M. 20 – AYM İçT. M. 23)

428

Bu yolla, Yüce Divan yoluyla gerçekleşen yargılama yönteminde sağlanan güvencelerin geliştirilmesi hedeflenmiştir. Bkz. 5982 Sayılı yasa gerekçesi s,14 httpwww2.tbmm.gov.trd2322- 0656.pdf (01.10.2013)

429

114 b.Genel Kurul

Genel Kurul, Başkanın veya belirleyeceği başkanvekilinin başkanlığında toplanan, on yedi üyeden oluşan AYM temel karar organıdır. Kurul, kurula başkanlık

edecek üye hariç en az on iki (12) üye ile toplanıp görev yapabilmektedir430.

Kuruluş Kanunu’nun ve Mahkeme İçtüzüğü’nün ilgili maddelerinde Genel Kurul’un görev ve yetkileri şu şekilde ifade edilmiştir:

 İptal ve itiraz davaları ile yüce divan sıfatıyla yürütülecek yargılamalara bakmak,

 Siyasi partilere ilişkin dava ve başvuruları karara bağlamak, mali denetim yapmak,

 İçtüzüğü kabul etmek veya değiştirmek,

 Başkan ve başkanvekilleri ile Uyuşmazlık Mahkemesi Başkanı ve başkanvekilini seçmek,

 Bireysel başvurulara ilişkin bölümlerin verdiği kararlar arasındaki içtihat farklılıklarını karara bağlamak,

 Bölümler arasındaki iş bölümünü yapmak,

 Başkanın çağrısı üzerine bölümler arasında meydana gelen iş bölümü uyuşmazlıklarını kesin olarak karara bağlamak,

 Bölümlerden birinin yıl içinde gelen işlerinin normal çalışmayla karşılanamayacak şekilde artması, bölümler arasında iş bakımından dengesizlik meydana gelmesi ya da fiili veya hukuki imkânsızlıktan dolayı bir bölümün görevine giren işe bakamaması halinde diğer bölümü görevlendirmek,

 Üyeler hakkında disiplin ve ceza soruşturması açılmasına, soruşturma ve kovuşturma tedbirlerine ve gerektiğinde disiplin cezası verilmesine ya da üyeliğin sona erdirilmesine karar vermek,

 İtirazları incelemek. (KK m.21, AYM İçt. m.25)

430

115 Görüldüğü gibi 82 anayasası ve diğer yasalarla AYM’ne tevdi edilen görevlerin birçoğunda asıl yetki Genel Kurul’a aittir ve bu haliyle Genel Kurul AYM’nin omurgasını oluşturan temel bir organ olarak nitelendirilebilir.

c. Bölümler

AYM’nde bireysel başvuruları incelemek üzere, Başkan haricindeki

üyelerinden, iki bölüm oluşturulmuştur431. Bu bölümler bir başkanvekili ile yedi

üyeden oluşmaktadır, “Birinci Bölüm” ve “İkinci Bölüm” olarak

isimlendirilmektedir. ( AYM İçT. M. 27 ) Alman AYM’nde “Senato” adını almış olan daireler için Türk anayasa terminolojisinde “bölüm” kavramı tercih edilmiştir432.

AYM İçtüzüğü’nün 28. maddesinde bölümlerin görevleri, komisyonlar

tarafından kabul edilebilir bulunan başvuruların esas incelemesini yapmak433 ile

komisyonlarca kabul edilebilirliği karara bağlanmamış başvuruların gerekli görüldüğü takdirde kabul edilebilirlik ve esas incelemesini birlikte yapmak şeklinde

ifade edilmiştir434. Bunun yanı sıra bölümler kabul edilebilirliğe ilişkin bir engelin

varlığını tespit etmeleri ya da bu durumun sonradan ortaya çıkması halinde, incelemenin her aşamasında başvuru hakkında kabul edilemezlik kararı verebilirler435.

Bir başkanvekili ile yedi üyeden oluşan bölümler, başkanvekilinin başkanlığında dört üyenin katılımı ile toplanır. Başkanvekilinin bulunmadığı durumlarda, bölüme en kıdemli üye başkanlık eder.( AYM İçT. m. 29/1 )

Görüldüğü üzere bölümler, 2010 değişiklikleriyle AYM’ne tevdi edilen

bireysel başvuruları karara bağlama yetkisi ile donatılmıştır436. Bireysel başvuru

431

Bkz. 5982 Sayılı yasa gerekçesi s,14 httpwww2.tbmm.gov.trd2322-0656.pdf (01.10.2013)

432

Sır, s.311

433

Hüseyin Ekinci, “Anayasa Mahkemesi Kanunu Çerçevesinde Bireysel Başvuruların İncelenmesi Usulü”, Anayasa Şikayeti Sempozyumu-Bireysel Başvuru ‘Anayasa Şikayeti’, (Editör: Musa Sağlam), Hukuk Adamları Birliği (HUKAB) Yayınları, Ankara, 2011, s.152

434

Ergin Ergül, Anayasa Mahkemesi ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne Bireysel Başvuru

ve Uygulaması, Yargı Yayınevi, Ankara, 2012, s. 37 435

Özbey, ss. 304-305

436

Hasan Gerçeker, “Anayasa Mahkemesi’ne Bireysel Başvuru (Anayasa Şikayeti) Konulu Uluslararası Sempozyum Açılış Konuşması”, Anayasa Şikayeti Sempozyumu-Bireysel Başvuru ‘Anayasa Şikayeti’, (Editör: Musa Sağlam), Hukuk Adamları Birliği (HUKAB) Yayınları, Ankara, 2011, s.32

116 konusunda muhtemel başvuruların sayıları da değerlendirildiğinde bölümlerin hızlı ve etkin bir şekilde çalışması büyük önem taşımaktadır. Bu düşünceden hareketle Mahkeme İçtüzüğü’nün 31. maddesi uyarınca “bireysel başvuruların daha hızlı bir biçimde sonuçlandırılması amacıyla başraportör gözetiminde yeterli sayıda raportör, raportör yardımcısı ve personelden oluşan bölümler raportörlüğü birimi” oluşturulmuştur.

d.Komisyonlar

AYM bünyesinde, bireysel başvuruların kabul edilebilirlik incelemelerini yapmak üzere bölümlere bağlı olarak görev yapan üçer komisyon oluşturulmuştur. Buna göre Mahkeme bünyesinde iki bölüm ve bu bölümlere bağlı üçerli olmak üzere altı komisyon bulunmaktadır. ( AYM İçT. m. 32/1 )

Komisyonların temel işlevi, kendi bünyelerinde çalışan raportörlerce hazırlanan kabul edilebilirlik karar taslakları ile kabul edilemezlik karar taslak ya da

listelerini karara bağlamaktır437. Komisyonlar bu husustaki kararlarını oybirliği ile

alırlar. Ancak oybirliğinin sağlanamadığı durumlarda mesele, oybirliği

sağlanamadığı hususu belirtilmek suretiyle, bölüme havale edilir. Yine bu bağlamda komisyonlar, önlerindeki bir başvurunun anayasanın uygulanması ve yorumlanması veya temel hakların kapsam ve sınırlarının belirlenmesi açısından önem taşıyıp taşımadığının, başvurucunun önemli bir zarara uğrayıp uğramadığının tespiti ve başvurunun çözümünün bir ilke kararını gerektirmesi veya alınacak kararın Mahkeme tarafından verilmiş başka bir karar ile çelişebilecek nitelikte olması hallerinde kabul edilebilirlik hususunu karara bağlamadan başvuruyu ilgili bölüme

göndeririler438.(AYM İçT. m. 33)

Bireysel başvuru konusunda muhtemel başvuruların sayıları da

değerlendirildiğinde bölümlerin ve komisyonların hızlı ve etkin bir şekilde çalışması büyük önem taşımaktadır. Bu düşünceden hareketle mahkeme içtüzüğünün 34. maddesi uyarınca “bireysel başvuruların daha hızlı bir biçimde sonuçlandırılması amacıyla başraportör gözetiminde yeterli sayıda raportör, raportör yardımcısı ve personelden oluşan komisyonlar raportörlüğü birimi” oluşturulmuştur.

437

Ekinci, s.150

438

117 e.Genel Sekreterlik

6216 sayılı Kuruluş Kanunu’nun 23 vd. maddeleri ile AYM İçtüzüğü’nün 35 vd. maddeleri uyarınca, AYM yardımcı örgütü olarak Genel Sekreterlik birimi ihdas edilmiştir.

Genel Sekreterlik birimi AYM Başkanlığı’na bağlı olarak faaliyet yürütür. Genel Sekreter ve üç Genel Sekreter yardımcısı, AYM Başkanı tarafından raportörler arasından görevlendirilir. Genel Sekreter, isteği üzerine Genel Sekreterlik görevinden

ayrılabileceği gibi gerek görüldüğünde Başkan tarafından da gerekçe

gösterilmeksizin değiştirilebilir. (AYM İçT. m. 35/2)

Genel Sekreter, Başkanın gözetim ve denetimi altında;  Başvuruların kayıt ve sevk edilmesi,

 Genel Kurul ve bölüm toplantılarıyla ilgili idari işlerin yürütülmesi,  Kararların ve raporların otomasyonunun sağlanması ve arşivlenmesi,  Mahkemenin yazışmalarının yapılması,

 Mahkeme kararlarının uygulanmasının takip edilmesi ve bu konuda Genel Kurula bilgi verilmesi,

 Bütçenin harcanması ve bu konuda Başkana bilgi verilmesi

 Mahkemenin kurumsal, bilimsel, idari, mali ve teknik işlerinin yürütülmesi,

 Protokol işlerinin düzenlenmesi,

 Personelin sevk ve idaresinin sağlanması,

 Kanun, içtüzük ve yönetmelik hükümleri çerçevesinde Başkan tarafından verilen diğer işlerin yapılması,

 TBMM komisyonları ve Genel Kurulunda Anayasa Mahkemesinin temsil edilmesi,

118 f. Diğer İdari Hizmet Birimleri

AYM bünyesinde çeşitli hizmetlerin yürütülmesi amacıyla aşağıda sayılan idari hizmet birimleri oluşturulmuştur. İhtiyaç halinde Başkan’ın önerisi, Genel Kurul’un kararı ile yeni birimler oluşturulabilir.(6216 SY. M. 29/2)

6216 sayılı Kuruluş Kanunu’nun 29. maddesi uyarınca Mahkeme’nin hizmet birimleri şunlardır:

 Yazı İşleri Müdürlüğü,

 İdari ve Mali İşler Müdürlüğü,  Personel Müdürlüğü,

 Yayın ve Halkla İlişkiler Müdürlüğü,  Dış İlişkiler Müdürlüğü,

 Strateji Geliştirme Müdürlüğü,  Teknik Hizmetler Müdürlüğü,  Özel Kalem Müdürlüğü,  Basın Müşavirliği.