6. BRÜKSEL ZĠRVESĠ’NDEN TARAMA SÜRECĠNE KADAR YAġANAN AB-
6.4. Müzakere Çerçevesi
3 Ekim 2005 tarihinde Lüksemburg‟da yapılan toplantıda, Türkiye‟nin AB Müzakerelerine baĢlamasına karar verilmiĢtir.274
Hükümetler arası konferansta alınan karar uyarınca 20 Ekim 2005 tarihinde baĢlatılmıĢtır. Katılım müzakereleri 33 fasıl üzerinden yürütülmektedir.275
270 Rıdvan Karluk, Avrupa Birliği ve Türkiye, 8. baskı, Ġstanbul 2005, s. 891. 271
AB Komisyonu Türkiye Raporu, Hükümet açıklaması, Tarihi bir adım, http://www.belgenet.com/arsiv/ab/ rapor2004-02.html. (14.03.2008)
272 AB Komisyonu Türkiye Raporu, Hükümet açıklaması, Tarihi bir adım, http://www.belgenet.com/arsiv/ab/
rapor2004-02.html (14.03.2008)
273 AB Komisyonu Türkiye raporu, etki raporu, http://www.belgenet.com/arsiv/ab/etki-2004.html
(18.03.2008)
274 EU-Turkey Relations, http://www.euractiv.com/en/enlargement/eu-turkey-relations/article-129678
(12.05.2008)
275 AB Katılım Müzakereleri, http://www.mfa.gov.tr/MFA_tr/DisPolitika/AnaKonular/Turkiye-AB/AB-
Müzakereler Türkiye‟nin kendi liyakatlerine dayalı olacak ve müzakerelerin hızı Türkiye‟nin üyelik Ģartlarını karĢılama konusundaki ilerlemesine bağlı olacaktır. BaĢkanlık veya Komisyon Konseyin tam bilgilendirilmesini ve böylece konseyin durumu düzenli olarak inceleme altında tutabilmesini sağlayacaktır. Birlik kendi tarafında, süreç içerisinde müzakereleri sonlandırma Ģartlarının karĢılanıp, karĢılanmadığına karar verecektir. Bu karar komisyonun, Türkiye‟nin 6. maddede sayılan Ģartları yerine getirdiğini teyit eden raporuna dayanacaktır.276
Katılım, müktesebat olarak bilinen, birlik sistemine bağlı haklar, yükümlülükler ve kurumsal çerçevenin kabul edildiği anlamına gelmektedir. Türkiye‟nin bu kurallar bütününü katılım anındaki haliyle uygulamaya geçirmesi gerekmektedir. Bunun da ötesinde katılım, mevzuat uyumuna ek olarak, müktesebatın zamanında ve etkin Ģekilde uygulanması anlamına gelmektedir. Müktesebat sürekli bir evrim içindedir ve Ģu Ģekilde oluĢmaktadır:
Birliğin dayalı olduğu antlaĢmaların içeriği ilkeleri ve siyasi hedefleri,
Bu antlaĢmalara göre kabul edilen mevzuat ve kararlar ile Avrupa Adalet Divanı‟nın içtihatı,
Birlik çerçevesi içinde alınmıĢ, yasal bağlayıcılığı olan ya da olmayan, kurumlararası anlaĢmalar, kararlar, beyanlar, tavsiye kararları ve yönlendirici ilkeler,
Ortak DıĢ ve Güvenlik Politikası çerçevesinde oluĢturulan ortak eylemler, ortak tutumlar, bildiriler, kararlar ve diğer tasarruflar, Adalet ve ĠçiĢleri Politikası çerçevesinde belirlenen ortak eylemler, ortak tutumlar, imzalanan sözleĢmeler beyanlar ve diğer tasarruflar,
Avrupa Toplulukları tarafından, Avrupa toplulukları ve üye ülkeler tarafından veya Birlik ve üye ülkeler arasında, birlik faaliyetleri ile ilgili imzalanan uluslararası anlaĢmalar Türkiye‟nin katılımından önce uygun zamanda müktesebatı Türkçe‟ye tercüme etmesi ve katılım sonrası AB kurumlarının düzgün iĢleyiĢi için gerekli olan tercüman ve çevirmen kadroyu yetiĢtirmesi gerekmektedir.277
276 AB Müzakereleri, http://www.turksam.org/tr/a544 (25.04.2008)
277 “Türkiye Ġçin Katılım Müzakereleri Çerçeve Belgesi”, http:/tobb.org.tr/abm/haberler/Muzakereler%20
Müzakerelerin ortak hedefi katılımdır. Bu müzakereler ucu açık bir süreç olup, sonucu önceden garanti edilemez. Kopenhag kriterlerinin tam değerlendirilmesi, AB‟nin hazmetme kapasitesi de göz önüne alınarak, eğer Türkiye‟nin tüm üyelik yükümlülüklerini tamamen üstlenecek konumda olmadığını ortaya koyarsa, Türkiye‟nin mümkün olan en güçlü bağ ile Avrupa yapılarına bağlanması sağlanmalıdır.278
6.5. 2005 Yılı Ġlerleme Raporu
2005 yılı ilerleme raporu, komisyon tarafından 1998-2004 yılları arasında yayımlanan raporların devamı niteliğindedir.279
3 Ekim 2005 tarihinde Türkiye ile Katılım Müzakereleri baĢlamıĢtır. Müzakerelerin açılıĢı sırasında AB tarafından aĢağıdaki ifadelere yer verilmiĢtir.
“Müzakerelerin hızı, ekonomik ve sosyal yakınlaĢmaya iliĢkin bir çerçeve kapsamında Türkiye‟nin üyelik gereklerini yerine getirmede kaydettiği ilerlemeye bağlı olarak kendi performansına göre belirlenecektir. Kaydedilen ilerleme komisyon tarafından yakından izlenecektir. Komisyon Konsey‟i düzenli olarak bilgilendirmeyi sürdürmeye davet edilmektedir.280
278
Müzakere çerçevesi belgesi ne diyor?, http://www.ntvmsnbc.com/news/343855asp (11.04.2008)
279 “Avrupa Komisyonu 2005 yılı Türkiye ilerleme raporu güçlendirilmiĢ siyasi diyalog ve siyasi kriterlerin
ĠKV tarafından gerçekleĢtirilen resmi olmayan çevirisi”, http://www.ikv.org.tr/pdfs/ilerleme raporu- 2005-2.pdf (10.04.2008)
280
SONUÇ
Cumhuriyetin ilanından sonra tüm alanlarda yönünü batıya çeviren Türkiye, özellikle ekonomik alanda AB ülkelerinin önemli bir ticari ortağı olmuĢ ve bu ülkelerin oluĢturdukları organizasyonlarda yer almayı hedeflemiĢtir.GB ekonomik entegrasyonun dünyada en yaygın Ģeklidir.Bu nedenle Türkiye‟nin 1990‟lı yıllarda GB‟ne girmesi; planladığı ekonomik, sosyal, siyasal ve kültürel doyuma ulaĢma noktasında önemli bir adım olarak görülmüĢtür.Özellikle makro ekonomik dengesizliklerin, yeni bir pazarla son bulacağı fikriyle Türkiye GB‟ ni bir can simidi olarak görmüĢtür.Türk ekonomisinin büyük bir Pazar olan AB‟nin içinde yer alacağı fikri Türkiye‟yi bir adım daha GB‟ne yaklaĢtırmıĢtır.
O dönemlerde GB‟ne girme isteği, Türkiye‟ye kısa sürede, AB üyeliğini de beraberinde getirecek diye düĢünülmüĢtür.Ama maalesef ilerleyen yıllarda bu fikrin sadece Türkiye‟nin zararına olduğu anlaĢılmıĢtır.ġuan AB‟ye üye olan hiçbir ülke AB‟ye girmeden önce GB‟ne dahil edilmemiĢtir.Böyle olmasının sebebi özellikle ülkenin ekonomik yapısının tam olarak AB kriterlerine uymasının sağlanmasının gerektiğidir.Çünkü AB ekonomisine uyumun oluĢturulabilmesi için öncelikle hazırlık döneminin gerçekleĢmesi gerekmekteydi.Türkiye için aynı Ģartların oluĢturulmasına katkıda bulunulmadan GB kapısı açılmıĢtır.Türkiye AB üyesi olmadan GB üyesi olmuĢtur.Bu bağlamda daha önce de belirtildiği üzere AB fonlarından yararlanamamıĢtır. Gerekli iç ve dıĢ dengeyi sağlama konusunda ciddi sıkıntılar içine girmiĢti.
Aralık 1997 yılında yapılan Lüksemburg zirvesi‟nde alınan kararlar, Türkiye‟ yi hayal kırıklığına uğratmıĢtır.Aday ülkelerin belirlendiği zirvede, Türkiye‟nin adının bile geçmemesi, Türk Kamuoyunda ciddi tepkilerin oluĢmasına neden olmuĢtur.AB‟nin bu tavrı, Türkiye tarafından protesto edilmiĢ,AB ile belirli konulardaki siyasi kriterler askıya alınmasına karar verilmiĢtir. AB‟nin Cardiff, Viyana, Köln Zirveleri‟nde Türkiye- AB ĠliĢkilerine yönelik yaptığı bazı açıklamalara, olumlu adımlara karĢın, Türkiye‟nin AB
adaylığının resmen teyit edilmesi Aralık 1999‟daki Kopenhag Zirvesi‟nde belli olmuĢtur. 2000‟li yıllara gelindiğinde ise, Türkiye-AB iliĢkilerini karĢı karĢıya getiren problem, Müzakerelere baĢlama tarihinin belirsizliği olmuĢtur.
Türkiye çoğu zaman, gerek siyasi, gerek ekonomik uluslararası hukukla bağdaĢmayan durumlarla karĢı karĢıya kalmıĢtır. Son yaĢanan geliĢmeler, Türkiye‟yi zora sokan hadiseler, hak etmediğimiz Ģekildeki davranıĢlar, AB‟den uzaklaĢmamızı sağlamıĢtır.Özellikle Mayıs 2004‟te, on yeni ülkenin Avrupa Birliği‟ne katılması, yıllardır AB‟ye üye olmak için bekleyen Türkiye‟yi hayal kırıklığına uğratmıĢtır.Ekim 2005‟te baĢlayan tarama süreciyle AB Türkiye ĠliĢkileri yeni bir boyut kazanmıĢtır.
EK:
TÜRKĠYE –AVRUPA BĠRLĠĞĠ ĠLĠġKĠLERĠ KRONOLOJĠSĠ (1959 – 2005)
http://www.abgs.gov.tr/files/AB_Iliskileri/turkiye_-_ab_kronoloji.pdf 1959
31 Temmuz: Türkiye, AET‟ye ortaklık için basvurdu. .
1963
12 Eylül: Türkiye ile AET‟yi Gümrük Birliği‟ne götürecek ve tam üyeliği sağlayacak
olan Ortaklık Anlasmasını (Ankara Anlasması) imzalandı.
1964
1 Aralık: Türkiye-AET Ankara Anlasması yürürlüğe girdi
1970
23 Kasım:Gümrük Birliğine iliskin kuralları içeren Katma Protokol Brüksel‟de imzalandı.
1971
1 Eylül: Katma Protokol‟ün ticari hükümleri “Geçici Anlasma” ile yürürlüğe konuldu. AB-Türkiye‟den ithal sanayi ürünlerine uyguladığı gümrük vergilerini ve miktar kısıtlamalarını –tekstil ürünleri hariç- kaldırdı.
1973
1 Ocak: Katma Protokol yürürlüğe girdi. Türkiye birinci gümrük indirimini ve konsolide
liberasyon listesi (AB‟nin Ortak Gümrük Tarifesine uyum) uyumu yapıldı.
21 Mayıs: Türkiye ile AET arasında AET‟nin genislemesine iliskin görüsmeleri mutabakat ile sonuçlandı.
30 Haziran: I. Genisleme Anlasması
(Tamamlayıcı Protokol) Ankara‟da imzalandı.
1974
1 Ocak: Tamamlayıcı Protokol ile ilgili geçici anlasma yürürlüğe kondu.
1976
1 Ocak: Türkiye, Katma Protokol‟den kaynaklanan yükümlülüğünü yerine getirerek ikinci gümrük indirimi ve konsolide liberasyon listesi uyumunu gerçekleĢtirdi.
1978
11 Ekim: Türkiye, Dördüncü Bes Yıllık Plan süresince Gümrük Birliği yükümlülüklerinin dondurulması ve aynı dönem için yaklasık 8 milyar dolarlık yardım yapılması talebinde bulundu.
1982
22 Ocak: Avrupa Parlamentosu, Türkiye-AET Anlasması‟nın askıya alınmasını Konsey ve Komisyon‟dan istemis, iliskiler fiilen dondurulmustur.
1986
16 Eylül: Türkiye - AET Ortaklık Konseyi toplandı. Böylece 12 Eylül 1980 tarihinden itibaren dondurulmus bulunan Türkiye-AET iliksilerinin canlandırılması süreci basladı.
1987
14 Nisan: Türkiye, AT‟ye, Roma Antlasması‟nın 237‟nci, AKÇT Antlasması‟nın 98‟inci ve EURATOM Antlasması‟nın 205‟inci maddelerine istinaden tam üye olmak üzere müracaat etti.
1989
18 Aralık: Avrupa Komisyonu, Türkiye‟nin tam üyelik basvurusu konusundaki “Görüs” ünde (Avis), Topluluğun, kendi iç pazarını tamamlayabilme sürecinden önce (1992) yeni
bir üyeyi kabul edemeyeceği ve Türkiye‟nin katılmadan önce, ekonomik, sosyal ve siyasal alanda geliĢmesine ihtiyaç duyulduğu hususlarına yer verdi.
1990
Subat : AT Bakanlar Konseyi Avrupa Komisyonunun “Görüs”ünü onayladı.
1994
Temmuz: AT Komisyonu, Gümrük Birliğinin, Türkiye-AT arasında 1963 yılında imzalanan Ankara Anlasmasında belirtildiği sekilde gerçeklesmesini sağlayıcı ilkeleri tespit etmistir.
1996
1 Ocak: Türkiye, AB ile entegrasyonunda 22 yıl süren “Geçis Dönemi”ni 31 Aralık 1995 tarihinde tamamlayarak, 1.1.1996 tarihi itibariyle, tam üyelik sürecinde “Son Dönem”e, sanayi ürünlerinde ve islenmis tarım ürünlerinde sağlanan Gümrük Birliği sürecini tamamlayarak ile girdi.
1997
12-13 Aralık: Avrupa Birliği‟nin Lüksemburg‟ta gerçeklestirdiği devlet ve hükümet baskanları zirvesi sonucunda Türkiye aday ülkeler arasında zikredilmedi, ancak genisleme kapsamına alındı.
1998
4 Kasım: AB Komisyonu tarafından hazırlanan ve AB‟ye üyelik için belirlenmis kriterler ısığında kaydedilen gelismelere iliskin Komisyon görüslerini içeren ilk “Đlerleme Raporu” yayımlandı, daha sonra her sene düzenli olarak yayımlanmaya devam etti.
1999
11-12 Aralık: Helsinki‟de gerçeklestirilen Avrupa Konseyi Zirve Toplantısı‟nda Türkiye‟ye adaylık statüsü tanındı.
2000
4 Temmuz: Avrupa Birliği Genel Sekreterliği, 4 Temmuz 2000 tarihli Resmi Gazete‟de yayımlanan 4587 sayılı Kanun‟la, Basbakanlığa bağlı olarak kuruldu.
2001
8 Mart: AB Bakanlar Konseyi, Türkiye için Katılım Ortaklığı Belgesi‟ni kabul etti.
19 Mart: TBMM “Topluluk Müktesebatının Üstlenilmesine Đliskin Türkiye Ulusal Programı”nı kabul etti.
2002
12-13 Aralık:Kopenhag Avrupa Konseyi Zirvesi‟nde Türkiye‟nin Kopenhag siyasi
kriterlerini karsıladığı kararını alması halinde müzakerelerin gecikmeden baslatılacağı belirtildi.
2003
19 Nisan: Türkiye Büyük Millet Meclisi‟nde AB Uyum Komisyonu kurulmustur.
12 Haziran: Türkiye için Gözden Geçirilmis Katılım Ortaklığı Belgesi yayımlandı
24 Temmuz: 2003 yılı Katılım Ortaklığı Belgesi ısığında güncellestirilmis olan Avrupa Birliği Müktesebatının Üstlenilmesine Đliskin Türkiye Ulusal Programı yürürlüğe girmistir.
2004
24 Nisan: Kıbrıs‟ta referandum yapılmıstır. Kıbrıs Türk halkının yüzde 64.9‟u Annan Planını onaylarken Kıbrıs Rum kesiminde ise halkın yüzde 75.83‟ü planı reddetti.
29 Nisan 2004: Avrupa Birliği Konseyi Kıbrıs Tüzüğü‟nü onaylamıstır. Tüzükle, Kıbrıs‟ta yapılan referandumun ardından sorunun çözüme ulasmaması üzerine mevcut duruma ve özellikle malların dolasımına iliskin önlemler alınmıstır.
6 Ekim: Đlerleme Raporu ve rapora bağlı tavsiye belgesini yayımladı. Söz konusu belgelerde Türkiye‟nin siyasi kriterleri gerekli ölçüde karsıladığı belirtilerek, birliğe katılım müzakerelerinin baslatılması tavsiyesinde bulunuldu.
17 Aralık: AB devlet ve hükümet baskanları Zirve toplantısında Türkiye‟nin siyasi kriterleri yeterli ölçüde yerine getirdiği belirtilmis ve katılım müzakerelerine 3 Ekim 2005 tarihinde baĢlanması kararlaĢtırılmıstır.
2005
30 Temmuz: Türkiye, AB ile iliĢkilerinin hukuki temelini oluĢturan 1963 tarihli Ankara Antlasması‟nı, 1 Mayıs 2004 tarihinde AB üyesi olan 10 ülkeyi kapsayacak Ģekilde genisleten “Ek Protokol”ü imzaladı.
3 Ekim: Lüksemburg‟da alınan kararla AB, Türkiye ile tam üyelik müzakerelerini baslattı.
20 Ekim: Üyelik müzakerelerinin ilk aĢamasını oluĢturan tarama süreci, bilim ve arastırma alanında düzenlenen “tanıtıcı tarama” toplantısı ile baĢladı ve tüm fasıllardaki tarama toplantıları 13 Ekim 2006 tarihinde tamamlandı.
BĠBLĠOGRAFYA KĠTAPLAR
AB ve Türkiye-AB ĠliĢkileri Temel Kavramlar Rehberi,Ġstanbul,Ġktisadi Kalkınma Vakfı Yayınları, No:172, 2003
AKTAR, Cengiz, Avrupa Birliği‟nin GeniĢleme Süreci, Ġstanbul, ĠletiĢim Yayınları, 2002
ARSLAN, Mehmet ve diğerleri, Gümrük Birliği‟nin Türk Ekonomisi ve Bütçesine Etkilerinin Analizi, Ankara Avrasya Stratejik AraĢtırmalar Merkezi, 2002.
ATABEY, YaĢar AyĢegül, KüreselleĢme Sürecinde Gümrük Birliği‟nin Türkiye Ekonomisinin Yapısal DeğiĢimi Açısından Muhtemel Etkileri,Konya, YayınlanmamıĢ Doktora Tezi, 2000
Avrupa Topluluğu‟nda Gümrük Birliği, Ankara, AB Topluluğu Basın ve Enformasyon Bürosu, 1978.
AY Sema Çınar, Gümrük Birliği Sürecinde Türkiye‟nin DıĢ Ticaretinde Meydana Gelen Yapısal DeğiĢmeler, Ġstanbul, Ünal Aysal Tez Değerlendirme YarıĢma Dizisi,2005
AYDOĞAN, Metin, Avrupa Birliği‟nin Neresindeyiz? Tanzimattan Gümrük Birliği‟ne, Ġzmir, Kumsaati Yayınları, 2002, s. 149
BAÇ, Müftüler, Türkiye ve Avrupa: Soğuk SavaĢ Sonrası ĠliĢkiler, Çev: Simten CoĢar, Ġstanbul, Alfa Basım Yayın, 2001.
BAYAR, Ali, „Gümrük Birliği‟nin Türkiye Ekonomisine Etkileri “Ġlk Dört Yılın Ekonometrik Analizi‟ Ġstanbul, Ġktisadi Kalkınma Vakfı,No:159.
BĠRAND, Mehmet Ali, Türkiye‟nin Avrupa Macerası1959-1999, Ġstanbul, Milliyet Yayınları, 10. baskı, 2000.
BOZKURT, Enver ve diğerleri, AB Hukuku, 2. bs , Ankara, Özgür ĠletiĢim, 2004.
BOZKURT, Veysel, Avrupa Birliği ve Türkiye, Bursa, Uludağ Üniversitesi Güçlendirme Vakfı Yayınları, 2001.
BULAÇ, Ali, Avrupa Birliği ve Türkiye, Ġstanbul Zaman Feza Gazetecilik Aġ, 2001.
CANBOLAT, Ġbrahim S. , Avrupa Birliği ve Türkiye: Uluslarüstü Bir Sistemle Ortaklık, Ġstanbul,Alfa Yayınevi, 2006,s.209
ÇALIġ, ġaban H., Türkiye Avrupa Birliği ĠliĢkileri Kimlik ArayıĢı, Politik Aktörler ve DeğiĢim, Ankara, Nobel Yayın Dağıtım, 3. baskı, 2006.
ÇALIġ, ġaban H., Türkiye Avrupa Birliği ĠliĢkileri Kimlik ArayıĢı, Politik Aktörler ve DeğiĢim, Ankara, Nobel Yayın Dağıtım, 4. baskı, 2008.
ÇAPAN, Gülüm, Gürbüz Sarı, Avrupa Birliği‟nin GeniĢleme Süreci, “Avrupa Birliği Kurumları ve GeniĢleme”, Cengiz Aktar(ed), Ġstanbul, ĠletiĢim Yayınları, 2002.
ÇEMREK, Murat, AB Yolunda Türkiye:Müzakere Sürecinin Ekonomi Politiği, „ „Demokrasi Ve Ekonomik GeliĢme:Türkiye-AB Müzakere Sürecinin Ekonomi Politik Analizi‟‟ ,Mehmet Dikkaya(ed),Ġstanbul, Alfa Aktüel Yayınları, 2006.
ÇERÇĠ, Tamer, Avrupa Yalanı - Avrupa Birliği Virajında Türkiye, Ġstanbul, Tez Yayınları, 2002.
DEMĠREL, Ataer, Avrupa Basınında Türkiye-Avrupa Birliği ĠliĢkileri, Ankara, YayınlanmamıĢ Yüksek Lisans Tezi, 2002.
DıĢ Ticaret MüsteĢarlığı Avrupa Birliği ve Türkiye, Ankara, Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği, 2002.
DOTTO, Steffano , ed:Hürrem Cansevdi, Türkiye‟nin Avrupa Birliği‟ne Katılım Süreci, Ġstanbul, 2002, Ġktisadi Kalkınma Vakfı Yayınları.
DURA Cihan,ATĠK Hayriye,Avrupa Birliği Gümrük Birliği ve Türkiye, Ankara, Nobel Yayın Dağıtım,2000
EKĠN, Nusret, KüreselleĢme ve Gümrük Birliği, Ġstanbul, Ġstanbul Ticaret Odası,1999.
EMEK, Burcu, Avrupa Birliği‟nin AnayasallaĢma Süreci ve Türkiye, Ankara, YayınlanmamıĢ Yüksek Lisans Tezi, 2005.
ERALP Atilla, Türkiye ve Avrupa BatılılaĢma Kalkınma Demokrasi,Ankara, Ġmge Kitabevi,1997
ERALP, Atila, Türkiye ve Avrupa BatılılaĢma Kalkınma Demokrasi, „„Soğuk SavaĢtan Günümüze Türkiye-Avrupa Birliği ĠliĢkileri‟‟(der)Atilla Eralp,Ankara, Ġmge Kitabevi, 1997.
ERDOĞAN, Hakan Yavuz, Avrupa Birliği GeniĢleme Siyaseti ve Türkiye, Ġstanbul, YayınlanmamıĢ Yüksek Lisans Tezi, 2003.
ERĠġ, Meral Gezgin, 7 Yıl Önce 7 Yıl Sonra Gümrük Birliği, T.C. Gümrük MüsteĢarlığı, Ankara Paneli, Ankara, 2002.
ERKMAN, Ġ. Kaan, Avrupa Birliği Üyeliği‟nin Mali Mekanizması ve Türkiye-AB Mali ĠliĢkileri, T.C. BaĢbakanlık DıĢ Ticaret MüsteĢarlığı, Ankara, 1995.
GÜLEN Elmas, Gümrük Birliği Üyeliği‟nin Türkiye‟de yaratacağı Fiyat Hareketleri, Ankara, YayınlanmamıĢ Doktora Tezi, 1998.
Gümrük Birliği Nedir, Ne Değildir?, Konya Sanayi Odası Avrupa Birliği Merkezi, Konya, 2005, Aylık Bülten, s. 1.
Gümrük Birliği, Ankara, Avrupa Topluluğu Komisyonu Enformasyon Temsilciliği, 1980.
GÜMRÜKÇÜ, Harun, KüreselleĢme ve Türkiye, Hamburg/Ġstanbul, Beta Basım, 2003.
GÜNUĞUR, Haluk, Türkiye-AB ĠliĢkileri Son GeliĢmeler, Ġzmir, Ġzmir Ekonomi Üniversitesi, 2002.
ĠLYASOĞLU, Eyüp, Türk Bilgi ve Teknolojisi ve Gümrük Birliği, Ġstanbul, Türkiye ĠĢ Bankası Kültür Yayınları, 1997.
ĠNAN, Kamran, Ġnce-Uzun Yol, Ankara, BaĢkent Üniversitesi Stratejik AraĢtırmalar Merkezi.
KAÇAR Bayram , DıĢ Ticaret ĠĢlemleri (Türkiye-AB Gümrük Birliği ve Diğer Bölgesel OluĢumların DıĢ Ticaretimiz Üzerine Etkileri), Konya Ticaret Odası Yönetici Merkezi Yayın No: 14, 1998
KAPLAN, Özlem, DıĢ ticarette MenĢe Kuralları ve Gümrük Uygulamaları, Gümrük Uzmanları Derneği, 2005, Ankara.
KARABACAK, Hakan, Türkiye-Avrupa Birliği Katılım Öncesi Mali ĠĢbirliği ve Proje Yönetimi YaklaĢımı, Ankara, Ayrıntı Basımevi, 2004.
KARLUK Rıdvan, Avrupa Toplulukları Ve Türkiye, Ankara, Bilim Teknik Yayınevi,1990
KOÇ, Taylan, KüreselleĢme ve Türkiye Basınında Avrupa Birliği‟ne Adaylık Süreci, Ankara, Naturel Kitap Yayın Dağıtım, 2004.
MANĠSALI, Erol, Gümrük Birliği‟nin Siyasal ve Ekonomik Bedeli, Bağlam Yayıncılık, Ġstanbul, 2. Baskı, 1996.
MANĠSALI, Erol, Ġç Yüzü ve Perde arkasıyla Avrupa Çıkmazı, Türkiye-Avrupa Birliği ĠliĢkileri, Ġstanbul, Otopsi Yayınları, 3. basım, s. 67.
OĞUZ, Binhan, Uluslararası Ticarette Korumacılığın Kaldırılmasının Ġç ve DıĢ Piyasalarda Türkiye Ekonomisine Muhtemel Etkileri, Ġstanbul, Ġstanbul Ticaret Odası Yayınları , 2004, s. 158.
OKTAY, Müjde, AB‟nin 12-13 Aralık 1997 Lüksemburg Zirvesi‟nde Aldığı GeniĢleme Kararının Türkiye‟deki Toplumsal Akıl Tarafından Değerlendirilmesi, Ġstanbul, Ġstanbul Sanayi Odası Gümrük Birliği DanıĢma Ofisi, Yayın No: 1998/7, 1998.
OKTAY, Müjde, Avrupa Birliği‟nin Lüksemburg, Cardiff, Viyana ve Köln Zirvelerinin Türkiye‟deki Toplumsal Akıl Tarafından Değerlendirilmesi, Ġstanbul Sanayi odası, Gümrük Birliği DanıĢma Ofisi, Yayın No: 1999/9, Ġstanbul, 1999, s. 23.
OKUR, Mehmet Akif, Siyaset, „ „Küresel Siyaset‟‟Mümtazer Türköne(der) Siyaset, Ankara, Lotus Kitabevi, 2003.
ORAN, Baskın, Türk DıĢ Politikası II, “AT‟yle ĠliĢkiler” Baskın Oran(ed) , Ġstanbul, ĠletiĢim Yayınları, 7. Baskı, 2004.
SANDIKLI, Atilla, Türkiye‟nin DıĢ Politikasında Avrupa Birliği ve Alternatifleri, Ġstanbul, Harp Akademileri Basımevi, 2001.
SERDAR, A. Seda, “Avrupa‟nın Cesur Adımı: Nice Zirvesi Kararları”, Stratejik Analiz, Sayı: 9, Ocak 2001.
SEYĠDOĞLU Halil , Uluslararası Ġktisat, Ġstanbul, Gizem Yayınları, 14. Baskı, 2001
SOĞUK Handan ,UYANUSTA Esra , Gümrük Birliği‟nin Türkiye Ekonomisine Etkileri, Ġstanbul, 2004, Ġktisadi Kalkınma Vakfı Yayın No: 179
SOMUNCUOĞLU, Sadi, Avrupa Birliği Bitmeyen Yol, Ġstanbul, Ötüken Yayınları, 2002.
ġAHĠN Mustafa, Avrupa Birliği‟nin Self-Determinasyon Politikası, Ankara, Nobel Yayın Dağıtım, 2000.
TEKELĠ, Ġlhan, Selim Ġlkin, Avrupa Topluluğu “ Ankara, Ümit Yayıncılık, 1. baskı, 2000.
TĠSK, Gümrük Birliği‟nin Sosyo-Ekonomik Etkileri ve Türk ÇalıĢma Hayatı, Ankara, Tisk Ġnceleme Yayınları: 13, 1995
Turkab AB-Türkiye ĠĢbirliği Derneği Yayını, 2006, Ġstanbul, Sümer Ender Matbaacılık
Türkiye Avrupa Birliği ĠliĢkilerinde GeliĢmeler ve Gelecek, Sempozyum, Anadolu Üniversitesi Avrupa Birliği araĢtırma Uygulama ve Dökümantasyon Merkezi, Türkiye-Avrupa Vakfı, EskiĢehir, 2001.
Türkiye Ġçin Katılım Ortaklığı Belgesi, Avrupa Birliği Ġle ĠliĢkiler Genel Müdürlüğü, 2003, Ankara, Dpt,
Türkiye ĠĢveren Sendikaları Konfederasyonu Gümrük Birliği‟nin Sosyo-Ekonomik Etkileri ve Türk ÇalıĢma Hayatı, Ankara, TĠSK Ġnceleme Yayınları 1995
USUL, Ali Resul, “AB‟nin 2002 Ġlerleme Raporu‟nun Siyasi Kriterler Kısmı: Ġlk DüĢünceler”, Stratejik Analiz, C: 3, No: 31, Kasım 2002, S: 64, Aktaran: Yavuz Erdoğan.
UYSAL, Yusuf, Egemenlik Kavramı Temelinde 1999 Helsinki Zirvesi‟nden sonra Avrupa
Birliği Konusunda Türkiye Kamuoyunda YaĢanan Siyasi
TartıĢmalar,YayınlanmamıĢ Yüksek Lisans Tezi,Kütahya, 2006
YĠĞĠT, Devrim, Avrupa Birliği GeniĢleme Sürecinde Avrupa Birliği-Türkiye ĠliĢkileri , Diyarbakır,YayınlanmamıĢ Yüksek Lisans Tezi, 2006.
YĠĞĠT, Dilek, Avrupa Birliği Anayasası ve Kurumsal Yapı Reformu, Ankara, Hazine MüsteĢarlığı Matbaası, 2004.
YÜCEL, Öznur, Tam Üyelik Sürecinde Türkiye-Avrupa Birliği ĠliĢkileri, Edirne, YayınlanmamıĢ Yüksek Lisans tezi, 2003.
ĠNTERNET KAYNAKLARI
AKTAN CoĢkun Can, “Amsterdam AnlaĢması, Gündem 2000 ve GeniĢleme Kararı” http://www.canaktan.org/ekonomi/avrupa-birligi/amsterdam.htm
Aralık 2004 Brüksel Zirvesi sonuç bildirisinde yer alan ve Türkiye‟yi de kapsayan “GeniĢleme” bölümü. http://www.antimai.org/ab/ab17
BaĢbakan Yardımcısı Ve Anap Genel BaĢkanı Sayın Mesut Yılmaz‟ın AB Ġlerleme Raporu hakkında Yaptığı Açıklama Ve Sorulara Verdiği Cevaplar, (13 Kasım 2001) http://www.mesutyilmaz.gen.tr/ YILMAZ/basin/2001-11-13_ab.htm,
BAYDAROL, Can, Türkiye Avrupa Vakfı Yönetim Kurulu Üyesi Kopenhag Zirvesi‟nin ardından Türkiye-AB ĠliĢkileri‟‟, http://www.tisk.org.tr/isveren_sayfa.asp? yazi_id=651&id=39
Brüksel Zirve Sonuç Bildirgesi Genel Değerlendirme. http://www.usak.org.uk/ junction.asp?mod=article&st=PrintArticleDetail&id=67&lm=58649JLFDO932& ln=TR
Copenhagen European Council 12 and 13 December 2002” Brussels, 29 Jaunary 2003, http://ue.eu.int/ueDocs/cms_Data/docs/pressData/en/ec/73842.pdf,
DÖNMEZ, Mustafa, Avrupa Birliği Genel Sekreter Yardımcısı „ „Kopenhag Zirvesi sonrasında Türkiye-AB ĠliĢkileri‟‟, http://www.tisk.org.tr/isveren_sayfa.asp?