Katılım Ortaklığı Belgesi 2001

Türkiye‟nin, Helsinki Zirvesi‟nde diğer aday ülkelerle eĢit Ģartlarda aday ülke ilan edilmesinin ardından, Avrupa Komisyonu tarafından oluĢturulan ve AB

169 _{Türkiye Avrupa Birliği ĠliĢkilerinde GeliĢmeler ve Gelecek, Sempozyum, Anadolu Üniversitesi Avrupa}

Birliği araĢtırma Uygulama ve Dökümantasyon Merkezi, Türkiye-Avrupa Vakfı, EskiĢehir, 2001, s. 18- 19.

170 _{“Avrupa Birliği Helsinki Zirvesi Ve Türkiye”, http://www.tcmb.gov.tr/yeni/banka/emu/helsinki}

zirvesi.html (13.10.2007)

171

Konseyince onaylanan Türkiye‟nin Kopenhag Kriterlerine uyum için yapması gerekenleri, ve bunun için gerekli mali yardımları ile üyelik için gerekli kısa ve orta vadeli öncelikleri içeren KOB, 24 Mart 2001 tarihinde Avrupa Toplulukları Resmi Gazetesinde yayımlanmıĢtır.172

Katılım Ortaklığı, geniĢletilmiĢ katılım öncesi stratejisinin temel unsurlarından biridir. Katılım ortaklıkları, Kopenhag ekonomik ve siyasi kriterlerinin yerine getirilmesi ve özellikle topluluk müktesebatının üstlenilmesine yönelik üyelik hazırlıkları kapsamında öncelikleri belirleyen ve topluluk yardım araçlarını her bir ülke için tek bir baĢlık altında ele almaktadır. PHARE programı baĢta olmak üzere bu amaç doğrultusunda kullanılabilecek mali kaynakları da değerlendirmektedir.173

Her ülkenin KOB‟nin kısa ve orta vadeli öncelikler bulunmaktadır. KOB, öncelikleri ayarlamak ve kullanılabilir tüm-ön- katılım yardımını kapsamak üzere düzenli olarak güncellenmektedir.174

Türkiye-AB Ortaklık Konseyi, üç yıl aradan sonra, 11 Nisan 2000‟de Lüksemburg‟da toplanmıĢtır. Toplantıda Ģu kararlar alınmıĢtır.

a) Müktesebata Uyumu Ġzlemekle Görevli Komitelerin Kurulması

Üyelik öncesi strateji çerçevesinde Türk mevzuatının AB müktesebatına uyumu ve bu uyumun izlenmesi gerekmekteydi. Bunu gerçekleĢtirmek amacıyla, Ortaklık Komitesi‟ne bağlı 8 alt komite oluĢturuldu. Bunlar Ģunlardır:

Tarım ve balıkçılık komitesi Tek Pazar ve rekabet komitesi,

Ticaret, sanayi ve AKÇT ürünleri komitesi,

Ekonomik ve parasal konular, sermaye hareketleri ve istatistikler komitesi,

Teknolojik yenilik, eğitim, iĢbirliği programlan komitesi, UlaĢtırma, çevre ve enerji komitesi,

Bölgesel geliĢme, istihdam ve sosyal politika komitesi,

172 _{“Türkiye Avrupa Birliği ĠliĢkileri Tarihçe”, http://www.dpt.gov.tr/abigm/tabi/tarihce/tabi.doc,}

(12.04.2008)

173 _{DıĢ ticaret MüsteĢarlığı, Avrupa Birliği ve Türkiye, s. 273.} 174

Gümrükler, vergilendirme, uyuĢturucu trafiği ve para aklama komitesi.

b) Hizmetlerin SerbestleĢtirilmesi

Hizmetlerin serbest dolaĢımı ve tedarik piyasaları konularında görüĢmelerin baĢlatılması kararlaĢtırıldı.

c) Tarım Ticareti Hakkında Karar DeğiĢikliği

Türkiye ile AB arasında tarım ticareti alanındaki 1972 tarihli Ortaklık Konseyi kararı lağvedilerek yerine 1998 tarihli karar yayımlanmıĢtır.175

Katılım Ortaklığı sözcüğü, herhangi bir belge olarak algılanması yanılgısını da beraberinde getirmiĢtir.Halbuki; Aday ülkeler için Katılım Ortaklığı, aday ülkenin katılım öncesi yolunu çizen, müktesebatın üstlenilmesine iliĢkin Ulusal Program ve Mali Muhtıra ile birlikte bütünlük kazanan bir sürecin adıdır.176

Türkiye‟nin Katılım Ortaklığı, 8 Mart 2001‟de AB tarafından resmen kabul edilmiĢtir, Aralık 1999 Helsinki Zirvesi‟nden itibaren Türkiye için uygulanmakta olan katılım öncesi strateji de böylece önemli bir aĢamaya girmiĢtir. Katılım Ortaklığı ile, Türkiye‟nin,AB‟ye tam üyelik kriterlerinin nasıl yerine getirileceğini gösteren bir “yol haritası” oluĢturulmuĢtur. Burada Türkiye‟nin yapması gereken siyasi ve ekonomik reformlarla diğer uyum etkinlikleri konusundaki çalıĢmalar gündeme getirilmektedir.177

KOB‟da yer alan hususları Ģu Ģekilde ele alabiliriz:

a. Kısa Vadede Hedefler Siyasi Kıstaslar

Kıbrıs konusunda BirleĢmiĢ Milletler (BM) Genel Sekreteri‟nin yaptığı çalıĢmaların baĢarıya ulaĢması için desteklenmesi,

Avrupa Ġnsan Hakları SözleĢmesi‟nin 10. maddesi gereği düĢünce özgürlüğü hakkının yasal ve anayasal garantileri güçlendirilmeli ve bu çerçevede Ģiddete dayanmayan düĢüncelerini açıkladıkları için hapiste olanların durumlarının ele alınması,

BarıĢçıl toplanma ve örgütlenme özgürlüğü yasal ve anayasal olarak güçlendirilmeli, sivil toplumun geliĢmesi teĢvik edilmesi,

175 _{Dura, Atik, Avrupa Birliği Gümrük Birliği ve Türkiye, s. 397.} 176 _{Aktar, Avrupa Yol Ayrımında Türkiye, s. 53.}

177 _{Ġbrahim S. Canbolat, , Avrupa Birliği ve Türkiye: Uluslarüstü Bir Sistemle Ortaklık, Ġstanbul,Alfa}

Avrupa SözleĢmesi uyarınca iĢkenceyle mücadele konusunda gerekli bütün önlemler alınmalı ve bu konudaki yasal düzenlemeler güçlendirilmesi,

Yargı öncesi gözaltı süresinin, Avrupa Ġnsan Hakları SözleĢmesi ve ĠĢkence Önleme Komitesi‟nin önerilen doğrultusunda yasalara tam uyumu sağlanması,

Ġnsan haklarının çiğnenmesine karĢı bütün yasa düzenlemeler güçlendirilmeli,

Diğer ülkelerle ve uluslar arası örgütlerle iĢbirliği içinde yasa uygulayıcılarının insan hakları eğitimleri yoğunlaĢtırılması, DGM‟lerin uluslar arası standartlara çıkarılması da dahil yargının iĢleyiĢi ve iĢlerliği geliĢtirilmesi, hakim ve savcıların özellikle insan hakları alanında AB yasal çerçevesine göre eğitimi güçlendirilmesi,

Ölüm cezasının uygulanması konusunda fiilen süren askıya alma durumu sürdürülmesi,

Türkiye vatandaĢlarının kendi anadillerinde radyo-TV yayını yapmalarını yasaklayan bütün yasal engellemeler kaldırılması, Bölgesel farklılıkların azaltılması için kapsamlı bir yaklaĢım geliĢtirilmeli ve özellikle Güneydoğu Anadolu‟daki koĢullar geliĢtirilerek bütün vatandaĢların ekonomik, sosyal ve kültürel imkanlardan yararlanabilir kılınması,

Ekonomik Kıstaslar:

Dünya Bankasıyla anlaĢması yapılan ve uygulama süreci devam eden yapısal reform ve enflasyonla mücadele programının devamı sağlanmalı ve kamu harcamaları kontrol altına alınması,

ġeffaflık ve gözetimi garanti altına almayı amaçlayan mali reform bir an önce uygulanmaya koyulması,

Katılım öncesinde mali durumla ilgili olarak AB usullerine uygun bir yıllık bildirimi de kapsayan mali gözetim yöntemi ve ekonomik program sunuĢu hazırlanması,

Tarım alanında reformlar uygulanması,

Sosyal etkilerini de göz önüne alarak devletin sahip olduğu mülkler özelleĢtirilmesi,

Ġç Piyasa :

Telif hakları: Entellektüel mülkiyete dair yasal çerçeve oluĢturulmalı ve korsan giriĢimlerle mücadele güçlendirilmesi, Malların serbest dolaĢımı sağlanması,

Bölgesel yardımları da kapsayacak biçimde devlet yardımları AB müktesebatına uygun kılınması ile özel haklardan yararlanan firmalarla tekellerin Avrupa‟ya uygunluğu sağlanması,

AB müktesebatına uygunluğu sağlanmalı ve kamu alımları sistemi Ģeffaf hale getirilmesi,

Vergilendirme :

Var olan vergi sistemi etkin kılınmalı ve ayırımcı uygulamalar engellenmesi,

ĠĢgücü ve Sosyal ĠĢler :

AB müktesebatına uyum için detaylı bir program ve strateji benimsenmesi,

Çocuk iĢgücü sorunu ile mücadele etmek için daha yoğun çaba harcanması,

Aktif ve bağımsız sosyal diyalogun geliĢtirilmesi sağlanmalı, sendikal haklar garanti altına alınmalı ve sendikaların aktivitelerini engelleyen uygulamalar kaldırılması,

Sosyal ortaklık kapasitelerinin geliĢtirilmesi desteklenmeli ve AB müktesebatı uygulanması,

b. Orta Vadede Hedefler Siyasi Kıstaslar:

Dil, ırk, renk, cinsiyet, siyasi görüĢ, felsefesi inanç ya da din farkı gözetmeksizin tüm bireylerin tüm insan haklan ve temel özgürlüklerden tam olarak yararlanabilmesinin güvence altına alınması sağlanması,

Türkiye Anayasası ve ilgili yasaları, Avrupa Ġnsan Hakları Korunması SözleĢmesi‟nde öngörüldüğü gibi, tüm Türk VatandaĢlarının hak ve özgürlüklerini gözetecek biçimde gözden geçirilmeli, ilgili yasaların uygulanmasını ve AB üyesi ülkelerdeki uygulamalarla uyumları temin edilmesi,

Ölüm cezası kaldırılması ile Avrupa Ġnsan Haklan SözleĢmesi‟nin 6 no‟lu Protokolü imzalanıp yürürlüğe sokulması,

Uluslararası VatandaĢlık ve Siyasi Haklar SözleĢmesi ile opsiyonel protokolü ve „Uluslararası Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar SözleĢmesi‟ yürürlüğe konulması,

Cezaevlerinde gözaltı koĢulları düzeltilip, Mahkumlara Muamelede Asgari Standart Kurallarına ve diğer uluslar arası normlara uyumlu hale getirilmesi,

MGK‟nin anayasal rolü, AB üyesi ülkelerde olduğu gibi hükümetin danıĢma organı olacak Ģekilde düzenlenmesi,

Güneydoğu‟daki Olağanüstü Halin kaldırılması,

Kültürel çoğulculuk temin edilip ve kökenlerine bakmaksızın tüm vatandaĢların kültürel hakları güvence altına alınarak, eğitim alanı dahil bu hakların kullanımını engelleyen tüm yasal düzenlemeler kaldırılması,

ÖzelleĢtirme süreci tamamlanması,

Tarım ve mali sektör reformu tamamlanması,

Emeklilik ve sosyal sigorta sisteminin sürdürülebilirliği temin edilmesi,

Genel eğitim ve sağlık, dezavantajlı bölgelere özel dikkat göstererek temin edilmesi,

Ġç Piyasa:

Mevzuatla uyumu tamamlanması, Mevzuata uydurulması,

Uyumu tamamlanması ve yasalar uygulanması,

Özel haklardan kar sağlayan Ģirketler ve monopollerle ilgili yasal düzenlemeler yapılarak bölgesel yardımlar da dahil olmak üzere devlet yardımlarıyla ilgili AB müktesebatına uyum tamamlanması, AB müktesebatıyla ilgili uyum süreci tamamlanması,

Vergilendirme:

Verimli uygulama ve güçlendirme için müktesebatı tam uyum sağlanması,

ĠĢgücü ve Sosyal Konular:

Cinsiyet, ırk, etnik ve dinsel inanıĢ, sakatlık, yaĢ ve cinsel tercihler temelindeki bütün ayrımcılık biçimleri kaldırılması,

ĠĢ hukuku, kadın-erkek eĢitliği, mesleki sağlık, kamu sağlığı ve güvenliği alanındaki AB yasaları benimsenip, benzer uygulamalar güçlendirilmesi,

Sosyal, siyaset ve iĢ müktesebatına iliĢkin etkili uygulamalar hayata geçirilmesi,

Ulusal iĢ stratejileri hazırlanması,

Sosyal güvenlik sistemini reforme ederek sosyal koruma geliĢtirilmesi,

Çevre :

AB çevre müktesebatının uygulanmasıyla birlikte, çevre korumasının sağlanması için kurumsal, yönetimsel ve izleme kapasiteleri güçlendirilmesi,

Çevre yasaları, doğa koruması, su kalitesi, atık yöntemi stratejisi çerçevesinde uygulanması,

Ġzleme ağları kurulmasına, çevresel denetçilere veri toplanmasına dahil izin verilmesi,

Bütün diğer sektörel politikalarda sürdürülebilir kalkınma ilkeleri uygulanması,

Çevresel Etki Yönetmeliği uygulanması,

Serbest bölgeler, malların ve teknolojilerin karĢılıklı kullanımı, korsan satıĢ ve taklit mal konusunda tam uyum sağlanması,178

Böylece AB ve Türkiye, mevcut forumlarda ilgili uzmanlarca incelenecek olan sektörel konular üzerinde odaklanarak, müktesebatın aktarılması, uygulanması ve icrasıyla ilgili gereklilikler üzerinde daha ayrıntılı bir diyalog içine gireceklerdir. Türk yetkililer müktesebatın spesifik kısımları hakkında ilave ve daha ayrıntılı bilgi alırken, AB uzmanları, Türkiye‟de hazırlanmakta olan mevzuat tasarılarını gözden geçirecekti.179