1.2. Kaza Yönetimi
2.1.1. Müslüman Nüfus
Osmanlı’nın modern anlamda ilk nüfus sayımı olan 1831 sayımında, halkı ürkütmemek için Müslümanlar genelde, matluba muvafık ve matluba gayri-muvafık olarak ya da askerliğe uygun olan kişiler için sadece mim ( ) harfi ile sınıflandırılmıştır.606
Elmalı nüfus sayımında
601 A.g.e., s.67; Karal, a.g.e., s.17. 602
Fazıla Akbal, “1831 Tarihinde Osmanlı İmparatorluğu’nda İdari Taksimat ve Nüfus”, Belleten, c.XV, s.60, TTK, Ankara, Ekim 1951, s.620.
603 Karal, a.g.e., s.122.
604 Kütükoğlu, “Osmanlı Sosyal ve İktisadi Tarihi Kaynaklarından Temettü Defterleri”, s.395. 605
Karpat, a.g.e., s.37.
da askere yarar kişileri tayin etmek için matluba muvafık ibaresinin yerine sadece mim ( ) harfinin konulmuş olduğu görülmektedir.607
Erkek nüfusun sayımı sırasında kişilerin fiziksel özellikleri, meslekleri, yaşları, öğrencilik ve askerlik durumları kayıt altına alınmıştır.608
Bu göre Elmalı Kazası’nın 25 mahallesi içinde 23 Müslüman mahallesinin toplam nüfusu 1852; tamamı Müslümanlardan müteşekkil 36 köyünün toplam nüfusu ise 3035’tir ve bu tarihte Elmalı’nın yaş ortalamasının 25 olduğu görülmektedir.609
1831 sayımında başka kazalardan gelip Elmalı Kazası’nın merkezi ile Kışla, Tavıllar, Eymir, Düden, Tekke, Salur, Karaköy, Pirhasanlar, Subaşı, Karamık, Mursal, Mümür, Yalnızdam, Beyler Çiftliği, Salih Ağa Çiftliği köylerinde birkaç seneden beri sakin olan ahalinin de sayılıp ayrı bir deftere kaydedildiği ve bunların toplam nüfuslarının 104 olduğu anlaşılmaktadır.610
Söz konusu Müslüman ahalinin de eklenmesiyle 1831 yılında Elmalı Kazası’nın toplam 5140 olan nüfusunun 4991’ini Müslümanların oluşturduğu anlaşılmaktadır (bkz. Tablo 2.1).
Elmalı’da bir ailenin ortalama 5 kişiden oluştuğu göz önünde bulundurulduğunda Elmalı’da yaşayan Müslüman ahalinin toplam nüfusunun 24.955 civarında olduğunu söylemek mümkündür. Teke Sancağı’nın bu dönemdeki erkek genel nüfusu 37.574 olup Elmalı erkek nüfusunun genel nüfusa oranı %13 olarak tespit edilmektedir. En yoğun nüfus Antalya Kazası’nda görülmekle birlikte kaza bazında ikinci sırayı Elmalı Kazası almaktadır.611
1831 sayımına göre Elmalı Kazası’nın nüfus bakımından en büyük mahalleleri Cami-i Atik ve Cami-i Cedit iken, en büyük köyleri Yuva ve Semayük’tür. Buna karşılık en küçük mahalle Abdallar, en küçük köy Kuzköy’dür.
607 BOA., NFS.d.,3193, s.1-23.
608 Defterde fiziksel farklılıklar “zenci, topal, yekçeşm”, fiziksel özellikler “sarı, kumral, kara, köse sakallı”,
genç olanlar “şabb-ı emred, ter bıyıklı”, durumları da “yetim, imam” gibi terimlerle anlatılırken meslekler “tüccar, debbağ, bahçıvan, rençber, deveci, dikici, helvacı, leblebici, kaltakçı” gibi zanaatlarla açıklanmıştır, bkz. BOA., NFS.d., 3193; BOA., NFS.d., 3194, s.237-467.
609 Nüfus katibinin deftere yazdığı nüfus rakamları ile tarafımızdan yapılan hesaplamalar arasında fark
görülmektedir. Katibin hesabına göre mahallelerin nüfusu 1812, kuraların nüfusu 2923 ve toplam nüfus 4735’tir. Ancak tarafımızdan yapılan hesaplamalarda toplam rakam 4887 olarak çıkmaktadır, krş. BOA.,
NFS.d.,3193; BOA., NFS.d.,3194,; Buradan hareketle Karal ve çalışması sırasında O’nun eserinden
yararlanan Karpat da defterin sonunda bulunan 4735 toplam rakamını kullanmışlardır, bkz. Karpat, a.g.e., s.236; Karal, a.g.e., s.205; Sayımda mahallelerden 66, köylerden 42 olmak üzere toplam 108 kişi eğitim için şehir dışında bulunmaktadır ve bu kişiler “muallimde” ibaresiyle belirtilmiştir. Sayım sırasında ayrıca belirtilen diğer bir sınıf, atlı asker olan “sipahiler”dir. Buna göre “Savrıklar (İshak Dede)” mahallesinin 69 kişilik nüfusunun 5’i sipahidir, bkz. BOA., NFS.d., 3193, s.9.
610
Adı geçen defterde Tahtacı ve Abdallar olarak adlandırılan Taife-i Kıbtiyanlar ile üç-beş seneden beri Burdur, Tefenni, Gölhisar, Beşkaza, Sazak gibi kazalardan gelip Elmalı’da iskan olunan ahalinin nüfusları tutulmuştur. Elmalı Kazası dahilinde iskan olunan bu kişilerden bir kişi demircidir. Bunun dışında bir de “teveman” adıyla ikiz kaydına rastlanmaktadır, bkz. BOA., NFS.d., 3201, s.4-19.
611
Mehmet Ak, “Teke Sancağı’nda 1831 Sayımına Göre Nüfus ve Yerleşme”, Journal of History Studies, Volume 6, Issue 3, April 2014, s. 36.
Modern anlamda ilk nüfus sayımının ardından Elmalı’da yeni bir nüfus sayımına 1840 yılında rastlanmaktadır. 5 Mart 1840 olarak tarihlendirilen bu nüfus defterinde kayıtlı 25 mahallenin 23’ü Müslüman mahallesidir. Mahallelerin hane sayısı 955, nüfusu 1921; tümü Müslüman olan 40 köyün hane sayısı 1327, nüfusu 3475’tir. Bu verilere göre Elmalı Kazası’nın toplam 2353 hanesinin 2282’si ve toplam 5572 olan nüfusunun 5396’sı Müslüman ahaliden oluşmaktadır.612
Bu verilere göre hane başına ortalama 4,7 yani 5 kişinin düştüğü söylenebilir. Öte yandan bir önceki nüfus sayımına göre aradan geçen 9 yıl içerisinde Müslüman nüfusunda 405 kişilik bir artış gözlenmektedir.
1840 yılına ait bu defterde, bir önceki nüfus kayıtlarına göre yazım usulünde pek bir fark görülmezken –fiziksel özelliklerin yazımı, meslekleri, yaşları, baba adı vb.- gayrimüslim mahallelerinin ayrı bir deftere kaydedilmeyip aynı defter içinde yer aldığı ve fiziksel özellikleri, meslekleri, yaşları ile cizye mükelleflerinin not düşüldüğü görülmektedir.613 Ancak 1831 yılından farklı olarak hane ve sıra numaraları kaydedilmiştir. Sayım sırasında timar olarak geçen köyler özellikle belirtilmiştir.614
1840 yılında tutulan nüfus defterine göre Elmalı’nın nüfus ve hane bakımından en gelişmiş mahalleleri Cami-i Atik ve Cami-i Cedit mahalleleri iken en az nüfusa sahip mahallesi 5 hanesi ve 9 nüfusuyla Abdallar Mahallesi’dir. Bununla birlikte üç mahallenin bir diğeriyle birleştirilerek sayıldığı görülmektedir. Bu mahallelerden İshak Dede Mahallesi, Savrıklar Mahallesi ile birleştirilirken Pınarbaşı Mahallesi, Karapınar Mahallesi ile Kazgancılar Mahallesi de Nacaklar Mahallesi ile birleştirilmiştir. Birleştirilen bu mahallelerden Pınarbaşı ve Karapınar mahallelerinin hane sayısının 20, nüfus sayısının 36 olduğu düşünüldüğünde bu iki mahallenin de tek başlarına küçük yerleşimler olduğu dikkat çekmektedir.
Elmalı Kazası’nın köylerine gelince; 1840 yılında nüfus ve hane bakımından diğerleriyle kıyaslanamayacak derecede gelişmiş olduğu anlaşılan Yuva Köyü, 150 haneye ve 394 nüfusa sahiptir. Ardından 110 hane ve 278 nüfusa sahip olan Semayük Köyü’nün de gelişmiş köyler
612 BOA., NFS.d., 3215, s.1-111.
613 Defterde askerî vazifeler “redif, mansurede, timarlı süvari, redif kola ağası, binbaşı, timarlı tekaüd vb.”,
fiziksel engeller “yek-çeşm, topal vb.”, fiziksel özellikler “uzun-orta-kısa boylu, kara-kumral-ak sakallı, kara- kumral bıyıklı, şabb-ı emred, ter bıyıklı vb.”, durumları “masum, yetim, sabi vb.”, unvanlar “şeyh, molla, Hacı, Gök, Arnavutoğlu, Konyalı, Tataroğlu, ekmekçi, dikici, demirci, değirmenci, pabuççu, debbağ, berber, tüccar, natır, dülger, helvacı, çilingir vb.” kişilerin yaşlarıyla birlikte kayıt altına alınmıştır. Bununla birlikte Elmalı mahalleleri içinde “3 muhtedi” (İmamlar mah. Hane.21/Sıra 42, Tahtamescid mah. Hane.50/Sıra.111, Hane.58/Sıra.123,) ve “2 gulam”a (Kabmescid mah. Hane.5/Sıra17, Hane.5/Sıra 18) rastlanmaktadır, BOA.,
NFS.d., 3215, s.1-111; Genellikle muhtediler arasında ve kölelerde olduğu gibi baba adı konusunda bir
belirsizlik yaşandığı durumlarda şahıslar kayıtlara “Abdullah oğlu” şeklinde geçirilmiştir.
614 BOA., NFS.d., 3215, s.1-111, Timar ve vakıf olarak geçen köylerin isimleri şöyledir: Yazı, Söğle,
Eskihisar, Tekke, Geçmen, Ayvasıl, Karamık, Bucak, Yuva, Yalnızdam, Çiftlik-i Cedit, Dire, Çoban, Subaşı, Serkiz, Kortan, Çuğun, Kuz, Bayındır, İlyağı, Gilevgi ve Semayük.
arasında olduğu anlaşılmaktadır. Buna karşılık en küçük köy 8 hane ve 13 nüfusa sahip Kuz Köyü’dür.615
1840 yılı nüfus verilerini temettuât defterlerinden de takip etmek mümkündür. Tapu tahrir defterlerinin bir devamı olarak tutulan temettuât defterleri aynı zamanda birer nüfus defteri gibi de düşünülmüştür.616
Nitekim 1840 yılında tebaanın mal varlıklarını ve vergilerini tespit etmek amacıyla tutulmuş olan temettuât defterlerine göre Elmalı Kazası’nın ikisi gayrimüslim olmak üzere toplam 25 mahallesi bulunmaktadır. Köy sayısı 40 olan Elmalı Kazası’nın 5547 olan nüfusunun 5374’ü Müslümanlardan oluşmaktadır.617
1840 yılında tutulan nüfus ve temettuât defteri karşılaştırıldığında rakamların birbirine çok yakın olduğu görülmektedir. Hane başına düşen kişi sayısı ortalaması 4,5’tir.
Yine 1840’lı yılların başlarında bölgede bulunan seyyahlar Spratt ve Forbes’e göre Türkçe adı Adalya Paşalığı olan Teke Sancağı, 9 bölgeye bölünmüş olup 44 köyü olan Elmalı Kazası, 65 köyden oluşan merkez kaza Antalya’dan sonra ikinci sırada gelmektedir. Bu bilginin kendilerine Adalya’daki Britanya Konsolosu J.Purdie tarafından verildiğini bildiren Spratt ve Forbes’e göre, 1842 yılında bölgeye uğrayan Sir Charles Fellows’un kazanın nüfusu hakkında vermiş olduğu 20 bin rakamı abartılı olup güvenilir kent halkı tarafından kendilerine verilen ortalama rakam 8 bin dolaylarındadır ve onlar arasında epey Ermeni, birçok da Rum vardır.618 1841 yılına doğru Elmalı’dan geçmiş olan Schönborn’a göre, o sırada şehrin nüfusu, kısmen Ermeni ve Rum unsurlarını da kapsamak üzere 10 bini bulmaktadır.619
Seyyahların vermiş olduğu nüfus verileri abartılı görünmekle birlikte ancak kadınların da dahil edildiği bir sayımda bu rakama ulaşılabilir.
1844 yılına gelindiğinde orduyu yeniden düzenlemek ve asker alma usulünü değiştirmek amacıyla Harbiye Nazırı Rıza Paşa’nın başkanlığında tüm ülke genelinde bir nüfus sayımına başlanmıştır. Ancak nüfus miktarına göre vergi yükü altında kalacaklarını düşünen halk tereddüde kapılmış, çoğu yerde nüfus miktarları az gösterilmek istenmiştir.620
Elmalı’da daha çok askerî amaçlarla yapıldığını düşünülen bu nevî bir nüfus sayımına 1845 yılında rastlanmaktadır.
10 Mart 1845 yılının nüfus sayım defteri 1831 ve 1840 yılı sayımlarından biraz farklıdır. Hiçbir isme rastlanmayan Müslümanların sayımında mahalle ve köylerin nüfusları vergi
615 BOA., NFS.d., 3215. 616
Nuri Adıyeke, “Temettuat Sayımları ve Bu Sayımları Düzenleyen Nizamname Örnekleri”, OTAM, s.11, Ankara, 2000, s.771.
617 BOA., ML.VRD.TMT.d., 9947, (H.1256/M.1840); BOA., ML.VRD.TMT.d., 9951, (H.1256/M.1840).
618 Spratt-Forbes, a.g.e., s.220-221, 287. 619
Besim Darkot, “Elmalı”, İA, c.IV, MEB, İstanbul, 1978, s.238.
çeşitlerine ve nizamiye, sipahi, redif, sabi, musin, amelmande gibi terimlerin kullanıldığı fiziksel durumlara göre sınıflandırılmıştır. Sayım sırasında kazada bulunmayanlar mahall-i aherde ifadesiyle belirtilmiştir.
Bu deftere göre 23 Müslüman mahallesinin hane sayısı 944, nüfusu 2138 iken hepsi Müslüman olan 40 köyün hane sayısı 1305, nüfusu 3721’dir. Bu tarihte kaydedilen Han-ı Cedit’de ve mahallelerde bulunan yabancı Müslüman sayısı 34’tür. Bunun dışında Elmalı Kazası’nda iskân olunmuş, Sarıkeçili Aşireti’nden 12 hane ve 24 kişiye, 14 hane ve 46 nüfusla Abdallara, 25 hane ve 73 nüfusla da Tahtacılara rastlanmaktadır. Böylece kazanın 6317 olan toplam nüfusunun 6036’sını Müslüman ahali oluşturmaktadır. Hane başına 5,2 kişi düşmektedir. Defterler parça parça yapılan sayımın ardından Alay Emini Mehmet Bey, müdür ve muhtarlar tarafından kontrol edilip kaydedilmiştir.621
Bir önceki sayıma göre 640 kişiden oluşan nüfus artışının önemli bir kısmı, kazaya dışarıdan yapılan göçlerle ilgili olmalıdır.
1845 yılı nüfus sayımına göre, Elmalı Kazası’nın nüfus ve hane bakımından yine en büyük mahalleleri 107 hane, 235 nüfusla Cami-i Atik ve 99 hane, 228 nüfusla Cami-i Cedit’tir. En büyük köyleri ise 148 hane, 413 nüfus ile Yuva ve 112 hane, 301 nüfusuyla Semayük’tür. Buna karşılık en küçük mahallesi 5 hane, 13 nüfusuyla Abdallar iken en küçük köyü 8 hane, 18 nüfusuyla daha önceki yıllarda da görüldüğü gibi Kuzköy’dür.
1831-1845 yılları arasında Tahtamescid, Cami-i Cedit, Musa Efendi, Nazırlar, Nacaklar ve Kazancılar mahalleri ile Yuva ve Kışla gibi kimi köylerin hane sayıları azalırken veya sabit kalırken nüfuslarının arttığı gözlemlenmektedir. Karamık, Bucak, Macun ve Subaşı (Bayralar) köylerinin ise hane ve nüfus yönünden sürekli bir düşüş yaşadığına şahit olunmaktadır. Müğren ve Semayük köylerinin hane sayılarında ciddi bir fark görülmezken nüfus rakamlarında belirgin bir artışla karşılaşılmaktadır. Adı geçen köylerdeki bu artış ve azalışların sebebi konargöçer nüfusun yer değiştirmesi ile ilgili olabilir. Tüm bu verilere dayanarak XIX. yüzyılın ikinci yarısına kadar Elmalı Kazası’nın nüfusunda istikrarlı bir artıştan söz etmek mümkündür.
13 Eylül 1859-12 Ocak 1860 tarihleri arasında, Elmalı Kazası’nın mahalle ve köylerinin doğum ve ölüm kayıtlarının tutulduğu nüfus defterinde, bu tarihler arasında 44 ölüm, 55 doğum olayının gerçekleştiği, 2 kişinin mükerreren yazıldığı toplam 101 kişinin kaydının tutulduğu görülmektedir.622
Bu defter muhtemelen nüfus sayımına ek olarak yapılan ara nüfus sayımlarından biridir. Bu tarihten sonra XIX. yüzyılın ikinci yarısına ilişkin nüfus hareketlerini ise salnameler ve seyahatnameler vasıtasıyla takip etmek mümkündür (bkz.
621
BOA., NFS.d.,3233, s.13-15; BOA., NFS.d.,3230,s.21; BOA., NFS.d.,3231, s.7.
Tablo 2.2). Ancak vilayet salnamelerinde verilen Elmalı ve bağlı nahiyelerinin nüfus bilgilerinin güvenilirliği tartışmalıdır. Bununla birlikte 1870’li yıllarda Elmalı merkez erkek nüfusunun ortalama 6000 civarında olduğu söylenebilir. 1871-1873 yılları arasında Elmalı Kazası’nın en büyük iki köyü yine Yuva ve Semayük köyleridir. Mahallelerin nüfus toplamı genel olarak verildiği için tek tek nüfus yoğunlukları değerlendirilememekle birlikte 1831- 1845 yılları arasındakinden çok da farklı olmadığı düşünülmektedir.
1872 yılında bölgeyi dolaşan Davis, Elmalı Kasabası’nın büyüklüğünden yola çıkarak, birçoğu Rum ve Ermeni olan 12 bin civarında bir nüfus barındırdığı tahmininde bulunmuştur.623
Bu tahmin Elmalı’nın nahiyeleriyle birlikte salnamelerdeki toplam nüfusa yaklaşık olarak yakın görünmektedir.
1879 yılında Elmalı nahiyelerinin nüfusu ayrı ayrı verilmeyip kaza genel nüfusuna eklenmiştir. Bu bağlamda Elmalı Kazası’nın nahiyeleri ile birlikte köy sayısı 76; hane sayısı 4829; 11.518 olan toplam nüfusu içinde Müslüman nüfusu 11.268’dir.624
1880’li yılların başlarındaki verilerin kullanıldığı düşünülen625
Şemseddin Sami’nin Kamus’ul Alam ve Ali Cevad’ın Memalik-i Osmaniyenin Tarih ve Coğrafya Lügatı adlı eserlerinden edinilen bilgilere göre Elmalı, kendine bağlı olan Finike ve Kardıç Maa İğdir nahiyelerini de içine alan 75 köyü kapsamaktadır. Ali Cevad, Elmalı’nın merkezinde 5-6 bin olmak üzere toplam 20 bin civarında nüfusun yaşadığını bildirirken Şemseddin Sami merkezde 8 bin olmak üzere toplam 18 bin kişilik bir nüfustan bahsetmektedir.626
Vital Cuinet’in La Turquie d’Asie adlı eseri, Osmanlı Devleti’nin 1881-1882/1893 nüfus sayımıyla aynı döneme denk gelmektedir.627 Cuinet’e göre, Finike ile İğdir ve Kardıç nahiyelerinin de dahil olduğu, 76 köyden oluşan Elmalı Kazası’nın merkez nüfusu 3-4 bin toplam nüfusu 45 bindir ve bu rakamın 39.566’sı Müslümandır.628
Söz konusu bilgilerin bahsedilen dönem için oldukça abartılı olduğu düşünülmektedir.
1883 yılında Finike dışındaki nahiyelerin kendinden ayrılmasıyla toplam köy sayısı 60’a düşen Elmalı merkezinin köy sayısı 40, hane sayısı 2914, 6268 olan toplam nüfusunun 6081’i Müslüman nüfustur. Finike Nahiyesi’nin köy sayısı 20, hane sayısı 1079, Müslüman nüfusu ise 2272’dir. Bu veriler ışığında 1883 yılında Elmalı Kazası’nın toplam hane sayısı 3993,
623 Davis, a.g.e., s.188.
624 KVS., 1296, Def‘a 12, s.158.
625 Zira 1887 yılından itibaren İğdir Maa Kardıç artık Elmalı Kazası’nın bir nahiyesi değildir, bkz. KVS.,
1304, Def‘a 20, s.186.
626 Şemseddin Sami, a.g.e., s.1025; Ali Cevat, Memalik-i Osmaniyenin Tarih ve Coğrafya Lügatı, Kısmı
Evvel Lügat-ı Coğrafya, Mahmud Bey Matbaası, İstanbul, 1313, s.118.
627 Mehmet Okur-Veysel Usta; “Karadeniz Bölgesi’nin Demografik Yapısına Dair Bir İnceleme”, Journal of
History Studies, 2009/1, s.48-49.
toplam nüfusu 8540’tır.629
1884, 1885 ve 1886 yıllarında nüfus hakkında kaydedilen rakamlar değişmemiştir.630
Kadınların ilk kez sayıldığı 1881/82-1893 nüfus sayımına göre 24.053 olan toplam Elmalı nüfusunun 11.752 Müslüman kadın, 11.846 Müslüman erkektir.631
1894 yılında nüfusla ilgili daha kapsamlı bilgilere ulaşılmaktadır. Bu tarihte Elmalı Kazası’nın mahalle sayısı 24, köy sayısı 40, hane sayısı 2481 iken; 13.443 olan toplam merkez kaza nüfusu içinde Müslüman erkek nüfus 6486, Müslüman kadın nüfus 6500’dür. Hiç gayrimüslüm nüfusu kaydedilmediği görülen Finike Nahiyesi’nin köy sayısı 20, hane sayısı 882 iken Müslüman erkek nüfus 2169, Müslüman kadın nüfus 2142’dir. Buna göre Elmalı Kazası’nın toplam köyü 60, toplam hanesi 3363, toplam nüfusu ise 17.754’tür ve bu sayının 17.297’sini Müslüman nüfus oluşturmaktadır.632
Bir önceki sayıma göre Müslüman nüfusunda ciddi bir düşüş gözlenmektedir.
1899 yılında Elmalı’nın toplam nüfusu 14.358 kişiden oluşup 13.795’i Müslümandır. Merkez kazanın toplam köy sayısı 40, toplam hane sayısı 3782’dir. Finike Nahiyesi’nin hane sayısı 1817 iken toplam nüfusu 5990 kişi olup hepsi Müslümandır. Bu bilgilere göre Elmalı’nın toplam hanesi 5599, toplam nüfusu ise 20.348’dir.633
1906 yılında Finike Nahiyesi’yle birlikte Elmalı Kazası’nın toplam 30.005 olan nüfusunun 14.667’si Müslüman erkek, 14.477’si Müslüman kadından oluşmaktadır.634
1913’te ise 84 köy, 5475 hane ile toplam nüfusu 33.184’tür.635
Son Osmanlı nüfus sayımının 1914 yılında gerçekleştirildiği bilinmektedir. Ancak bu sayım, bizzat mahallinde değil, taşradaki nüfus idarelerinin yıl içindeki değişikliklerle ilgili verdikleri bilgiler dikkate alınarak yapılmıştır.636 Finike’nin Elmalı’dan ayrılarak ayrı bir kaza olarak belirdiği 1914 yılında Antalya Livası nüfusunun kadın-erkek ayrımı olmadan sayıldığı
629
Salnamede geçen rakam 8515 olup tarafımızdan düzeltilerek verilmiştir. KVS., 1301, Def‘a 17, s.165. Öte yandan salnamede Elmalı Kazası ile ilgili bilgilerin yer aldığı kısımda nahiyesi olarak Finike ismine rastlanırken, nüfus verilerinin verildiği diğer bir kısımda Elmalı nahiyesi olarak Finike yerine Bağyaka ismi görülmektedir. Bağyaka yerine Finike Nahiyesi olarak değerlendirmenin daha uygun olacağı düşünülmüştür, bkz. KVS., 1301, Def‘a 17, s.192.
630 KVS., 1302, Def‘a 18, s.122-123; KVS., 1303, Def‘a 19, s.242; KVS., 1304, Def‘a 20, s.199.
631 Elmalı Kazası için Konya Vilayet Salnamelerinde ilk kez kadın nüfus rakamlarına rastladığımız 1887
yılında Elmalı’nın, kendisine bağlı 59 kura ve bir nahiyesi ile birlikte toplam nüfusu 10.962 Erkek, 10.090 Kadın olmak üzere 21.052’dir, KVS., 1305, Def‘a 21, s.199; 1888 ve 1889 yıllarında bir nahiye ve 59 köyüyle toplam nüfusu 10.902 Erkek, 10.090 Kadın olmak üzere 20.992’dir, KVS., 1306, Def‘a 22, s.202;
KVS., 1307, Def‘a 23, s.184.
632 KVS., 1312, Def‘a 26, s.237; 1896 yılında ise mahalle hane ve köy hane sayısı verilirken herhangi bir
nüfus verisine rastlanmamaktadır. Buna göre mahalle hane sayısı 550, köy hane sayısı ise 2297’dir, bkz.
KVS., 1314, Def‘a 27, s.246. 633 KVS.,1317, Def‘a 28, s.221-222. 634 KVS.,1322, Def‘a 29, s.162. 635 KVS.,1332, Def‘a 30, s.346. 636 Güler, a.g.m., s.568;
ve toplam nüfusun 249.686 çıktığı görülür. Aynı yıl Elmalı Kazası’nın 26.226 olan toplam nüfusu içinde Müslüman nüfusu 25.081’dir.637
Antalya Livası içerisinde bulunan 8 kaza içerisinde nüfus bakımından Elmalı Kazası 4. sıraya gerilemiştir.638
Sonuç olarak Elmalı’da yapılan ilk nüfus sayımından son nüfus sayımına kadar arada geçen takribî yüz yıllık süreçte merkez Müslüman nüfusunun yaklaşık ve istikrarlı olarak 10 binden 14 bine yükseldiği göz önünde tutulursa kazada doğal bir artıştan söz edilebilir.