Müdahale: Risk Faktörü Kontrolü

Hekimliği Çalıştayından (2014 European Workshop on Prevention) elde edilebilir ki; orada profesyonel mekanik plak temizliğinin birincil koruma (Needleman ve ark., 2015) ve destekleyici periodontal tedavideki yeri (Trombelli ve ark., 2015) değerlendirilmiştir.

Periodontitis tedavisinin bir parçası olarak her iki yöntemi de destekleyen başka kanıtlar da vardır. Bölünmüş-ağız tasarımlı ve 25 bireyin 450 gün süreyle değerlendirildiği bir randomize klinik çalışmada, subgingival debridman öncesinde gerçekleştirilen supragingival debridmanın subgingival tedavi gereksinimini azalttığı ve periodontal stabiliteyi koruduğu gösterilmiştir (Gomes ve ark., 2014). Ayrıca, supragingival debridman, subgingival mikrobiyota üzerinde faydalı değişiklikleri başlatabilir (Ximénez-Fyvie ve ark., 2000). Diğer taraftan, retantif

faktörlerin varlığı, periodontal durumun kötüleşme riskini arttırabilmektedir (Broadbent ve ark., 2006; Demarco ve ark., 2013; Lang, Kiel ve Anderhalden, 1983).

5.4. Müdahale: Risk Faktörü Kontrolü

Periodontitis tedavisinde risk faktörlerinin kontrol altına alınmasının etkinliği nedir?

Kanıta dayalı tavsiye (1.5)

Periodontitis hastalarının birinci basamak tedavisi kapsamında risk faktörlerinin kontrol altına alınması tavsiye edilir.

Destekleyen literatür Ramseier ve ark., (2020) Kanıtların kalitesi Yirmi beş klinik çalışma Tavsiyenin derecesi A – ↑↑

Konsensüs gücü Güçlü konsensüs (Olası çıkar çatışması nedeniyle grubun %1,3’ü oy kullanmadı)

Genel bilgiler

Müdahale: Sigara kullanımı ve diyabet, periodontitis etiyopatogenezinde rolü kanıtlanmış olan ve tedavi kapsamında kontrol altına alınması gereken iki risk faktörüdür (Papapanou ve ark., 2018). Risk faktörlerinin kontrol altına alınması için, hastalar bilgilendirilerek davranış değişikliği sağlanmaya çalışılır, gerekli durumlarda hastalar uygun tıbbi tedavi için yönlendirilir. Sağlıklı yaşam tarzı ile ilişkilendirilen diğer önemli faktörler de (stresin

azaltılması, beslenme danışmanlığı, kilo verme ya da fiziksel aktivitenin arttırılması) risk faktörlerinin azaltılması kapsamında değerlendirilebilir.

Mevcut kanıtlar: İlgili sistematik derlemede (Ramseier ve ark., 2020), sigara kullanımının bırakılması, diyabetin kontrol altına alınması, fiziksel aktivite, diyet değişiklikleri, karbonhidrat (şeker tüketiminin azaltılması) ve kilo vermenin sağlanmasını amaçlayan 13 kılavuz

belirlenmiştir. Ayrıca, söz konusu girişimlerin gingivitis/periodontitis hastalarında sağladığı etkileri değerlendiren 25 klinik çalışma değerlendirilmiştir.

Yanlılık riski: Her bir girişim için özel olarak açıklanmıştır.

Tutarlılık: Çalışmalar arasındaki yöntem farklılıkları tutarlı sonuçlar elde edilmesini engellemekle birlikte, sigara kullanımının bırakılması ve diyabetin kontrol altına alınması yönünde yeterli tutarlılık vardır.

Klinik önem ve etki büyüklüğü: Meta-analiz yapılmadığı için etki büyüklükleri her bir çalışmanın içerisinde bulunabilir.

Fayda-zarar dengesi: Periodontal faydalara ek olarak, incelenen bütün girişimlerin genel sağlık üzerine önemli faydaları vardır.

Ekonomik değerlendirmeler: Çalışmalarda maliyet-fayda değerlendirmesi yer almamakla birlikte, psikolojik danışmanlık ile ilgili ek maliyet oluşması beklenir. Fakat başarılı olunması halinde, bu müdahalelerin genel sağlık üzerindeki faydaları sonuç olarak çeşitli hastalıkların tedavi giderlerinin düşmesi anlamı taşıyacaktır.

Hasta tercihleri: Bu kapsamdaki çeşitli girişimler genel sağlık ile ilgili olası faydaları nedeniyle hastalar tarafından tercih edilebilir.

Uygulanabilirlik: Büyük insan grupları üzerinde yapılmış çalışmalar, bu yöntemlerin rutin uygulamaya girmesi için henüz erken olduğunu göstermektedir.

Periodontitis tedavisinde sigara bıraktırmanın etkinliği nedir?

Kanıta dayalı tavsiye (1.6)

Periodontitis tedavisi kapsamında, sigara bıraktırmayı amaçlayan girişimler tavsiye edilir.

Destekleyen literatür Ramseier ve ark. (2020)

Kanıtların kalitesi En az 6 aylık takip süresi olan altı prospektif çalışma, Tavsiyenin derecesi A – ↑↑

Konsensüs gücü Oybirliği ile konsensüs (Olası çıkar çatışması nedeniyle grubun %1,2’si oy kullanmadı)

Genel bilgiler

Müdahale: Sigara kullanımını bırakmak, periodontitis hastalarında periodontal tedaviye iyi yanıt alınmasına ve sağlığın sürdürülmesine önemli katkı sağlar. Bu amaçla, diş hekimi hastaya kısa danışmanlık yapabilir, gerekli durumlarda ileri düzey danışmanlık ve ilaç tedavisi için hastalar uzmana yönlendirilebilir.

Mevcut kanıtlar: Sistematik derlemeye (Ramseier ve ark., 2020), üniversite ortamında gerçekleştirilmiş olan, 6-24 ay takip içeren altı prospektif çalışma dahil edilmiştir. Bu çalışmalarda sigarayı bıraktırmak için farklı teknikler (sigarayı bırakma danışmanlığı, 5A (İngilizce baş harfleri nedeni ile “ask, advise, assess, assist, and arrange”; sor, öneride bulun, değerlendir, yardımcı ol ve düzenle), bilişsel davranışsal terapi, motivasyonel görüşme, kısa müdahaleler, nikotin replasman tedavileri) uygulanmıştır. Bu çalışmaların üçünde, sigara bıraktırma amaçlı girişim cerrahisiz periodontal tedavi ile paralel bir şekilde yürütülmüş ve sonrasında hastalar destek periodontal tedavi programına alınmıştır. Bir çalışmaya, destek periodontal tedavi programındaki hastalar dahil edilmiştir. Bir çalışmada cerrahisiz periodontal tedavi uygulanan hastalar ile destek periodontal tedavi sürecindeki hastalar karşılaştırılmıştır.

Diğer çalışmada ise bu konuda bilgi verilmemiştir. Sigara bıraktırma başarısı, bir çalışma dışında, orta seviye olarak değerlendirilmiştir (1-2 yıl sonunda %4-30). İki çalışmada sigarayı bırakmış kişiler ile içmeye devam edenler ve bırakıp tekrar başlayanlar karşılaştırılmış, bırakmış olan kişilerde periodontal tedavi sonuçlarının daha iyi olduğu bildirilmiştir.

Risk faktörü kontrolünün değerlendirildiği bölümde ek faktörler tartışılmıştır.

Diyabetin metabolik kontrolünün iyileşmesi periodontitis tedavisini nasıl etkiler?

Kanıta dayalı tavsiye (1.7)

Periodontitis tedavisi gören hastalarda diyabetin metabolik kontrolünün iyi olması tavsiye edilir.

Destekleyen literatür Ramseier ve ark. (2020)

Kanıtların kalitesi İki adet 6-aylık randomize klinik çalışma Tavsiyenin derecesi A – ↑↑

Konsensüs gücü Oybirliği ile konsensüs (Olası çıkar çatışması nedeniyle oy kullanmayan olmadı)

Genel bilgiler

Müdahale: Diyabetin metabolik kontrolünün iyi olması, periodontitis hastalarında periodontal tedaviden daha iyi sonuç alınmasına ve periodontal sağlığın sürdürülmesine katkı sağlayabilir.

Bu kapsamda, hastaların bilgilendirilmesi ve beslenme ile ilgili kısa tavsiyeler verilmesinin yanı sıra hiperglisemi söz konusu ise, hasta ilgili bir uzmana sevk edilmelidir.

Mevcut kanıtlar: Yazılan sistematik derlemeye (Ramseier ve ark., 2020), periodontitis

hastalarında diyabet kontrolünün sağlanması yönündeki müdahalelerinin etkisini değerlendiren iki çalışma dahil edilmiştir. Üniversite ortamında gerçekleştirilen ve 6-ay takip içeren bu iki randomize klinik çalışmada uygulanan periodontal tedavi açık şekilde tanımlanmamıştır.

Bireysel hayat tarzı danışmanlığı, beslenme değişiklikleri ve ağız sağlığı eğitimi gibi farklı yaklaşımlar uygulanmış ve periodontal tedavi sonuçlarında olumlu etkiler gözlemlenmiştir.

Risk faktörü kontrolünün değerlendirildiği bölümde ek faktörler tartışılmıştır.

Fiziksel aktivitenin (egzersiz) arttırılması periodontitis tedavi sonuçlarını nasıl etkiler?

Kanıta dayalı tavsiye (1.8)

Fiziksel aktiviteyi arttırmanın periodontitis tedavisine etkisi bilinmemektedir.

Destekleyen literatür Ramseier ve ark. (2020)

Kanıtların kalitesi Bir adet 12-aylık randomize klinik çalışma, bir adet 12-haftalık prospektif çalışma

Tavsiyenin derecesi 0 – Statement: belirsiz, yeni çalışmalara gereksinim var

Konsensüs gücü Konsensüs (Olası çıkar çatışması nedeniyle oy kullanmayan olmadı)

Genel bilgiler

Müdahale: Genel tıp literatürü, fiziksel aktiviteyi (egzersiz) arttırarak bulaşıcı olmayan kronik hastalıkların tedavisi ve uzun dönem takibinde olumlu sonuçlar alınabileceğini göstermektedir.

Periodontitis hastalarında da hastanın yaşı ve genel sağlık durumu göz önünde bulundurularak kişiye özgü şekilde eğitim ve danışmanlık verilebilir.

Mevcut kanıtlar. Yazılan sistematik derlemede (Ramseier ve ark., 2020), periodontitis hastalarında fiziksel aktiviteyi (egzersiz) arttırma yaklaşımı olan iki adet 12 haftalık çalışma belirlenmiştir. Üniversite ortamında yapılan bu çalışmalardan biri randomize klinik araştırma (kapsamlı yoga eğitimini takiben yapılan yoga egzersizlerinin etkisi incelenmiş) diğeri prospektif bir çalışmadır (eğitim sonrası yapılan fiziksel egzersizler beslenme değişiklikleri yapılan kontrol grubu ile karşılaştırılmış). Uygulanan periodontal tedavi ayrıntılı

açıklanmamakla birlikte, ilk çalışmada periodontitis hastalarına standart tedavi uygulanmış, ikinci çalışmada ise hastalara herhangi bir periodontal tedavi yapılmamıştır. İki çalışmada da 12 hafta sonunda sondalama derinliği ve sondalamada kanama gibi periodontal bulgularda

iyileşmeler olduğu bildirilmiştir (ilk çalışmada yoganın psikolojik stres üzerine olumlu etkileri göz ardı edilmemelidir).

Risk faktörü kontrolünün değerlendirildiği bölümde ek faktörler tartışılmıştır.

Beslenme danışmanlığının periodontitis tedavi sonuçlarına etkisi nedir?

Kanıta dayalı tavsiye (1.9)

Beslenme danışmanlığının periodontitis tedavi sonuçlarına olumlu etkisi olup olmadığı bilinmemektedir.

Destekleyen literatür Ramseier ve ark. (2020)

Kanıtların kalitesi Üç adet randomize klinik araştırma, dört adet prospektif çalışma Tavsiyenin derecesi 0 – Statement: belirsiz, yeni çalışmalara gereksinim var

Konsensüs gücü Konsensüs (Olası çıkar çatışması nedeniyle oy kullanmayan olmadı)

Genel bilgiler

Müdahale: Periodontitis hastalarında, beslenme danışmanlığı ile periodontal tedavi sonuçları geliştirilebilir ve periodontal sağlığın sürdürülmesine katkı sağlanabilir. Bunun için, beslenme konusunda kısa tavsiyeler verilebilir, gerektiğinde hasta bir beslenme uzmanına sevk edilebilir.

Mevcut kanıtlar: Yazılan sistematik derlemede (Ramseier ve ark., 2020), periodontitis hastalarında (periodontitise eşlik eden başka hastalığı olan ya da olmayan hastalar) beslenme danışmanlığının etkilerini inceleyen yedi araştırma (yağ, şeker ve tuz tüketiminin azaltılması, meyve ve sebze tüketiminin arttırılmasına) yer almıştır. Bu üç randomize klinik araştırma (6-ay, 8-hafta, 4-hafta takip) ve dört prospektif çalışma (12-ay, 24-hafta, 12-hafta, 4-hafta takip) hastane ve üniversite ortamında gerçekleştirilmiştir. Altı aylık randomize klinik araştırmada, periodontal tedavi çalışma protokolünün bir parçası olmakla birlikte, uygulanan periodontal tedaviler ayrıntılı şekilde açıklanmamıştır. Bu çalışmaların bazıları klinik periodontal bulgularda anlamlı iyileşme bildirmiş, ancak takip süresi en uzun olan randomize klinik araştırmada anlamlı bir fayda bulunamamıştır (Zare Javid ve ark., 2014).

Aynı sistematik derlemede (Ramseier ve ark., 2020), özel olarak diyetteki karbonhidratların (serbest şeker) azaltılmasını hedefleyen beslenme danışmanlığının gingivitis/periodontitis hastalarındaki etkisini inceleyen iki çalışmanın biri 4-haftalık bir randomize klinik araştırma (gingivitis hastalarını da içeren) diğeri 24-haftalık bir prospektif çalışmadır. Uygulanan periodontal tedavi açık şekilde tanımlanmamış ve her iki çalışmada da gingival indeks değerlerinde gelişme bildirilmiştir.

Risk faktörü kontrolünün değerlendirildiği bölümde ek faktörler tartışılmıştır.

Kilo verilmesine yönelik yaşam tarzı değişikliklerinin periodontitis tedavisine etkisi nedir?

Kanıta dayalı tavsiye (1.10)

Yaşam tarzı değişiklikleri ile kilo vermenin periodontitis tedavisinde olumlu etkisi olulp olmadığı bilinmiyor.

Destekleyen literatür Ramseier ve ark. (2020) Kanıtların kalitesi Beş adet prospektif çalışma

Tavsiyenin derecesi 0 – Statement: belirsiz, yeni çalışmalara gereksinim var Konsensüs gücü Güçlü konsensüs (Olası çıkar çatışması nedeniyle oy kullanmayan olmadı)

Genel bilgiler

Müdahale: Mevcut kanıtlar, bulaşıcı olmayan kronik hastalıkların tedavi ve uzun dönem sonuçlarının kilo verilmesi ile iyileşebileceğini göstermektedir. Periodontitis hastalarında, yaş ve genel sağlık durumuna uygun şekilde özel eğitici bilgiler verilebilir, sağlıklı bir beslenme ve fiziksel aktiviteyi içeren olumlu davranış değişiklikleri ile de desteklenebilir.

Mevcut kanıtlar: Yazılan sistematik derlemede (Ramseier ve ark., 2020), obez

gingivitis/periodontitis hastalarında kilo vermenin etkilerini inceleyen, farklı takip süreleri olan (18 ay, 12 ay, 24 haftalık birer çalışma ve 12 haftalık iki çalışma), toplam beş prospektif çalışma belirlenmiştir. Uygulanan periodontal tedavi açık şekilde tanımlanmamıştır.

Çalışmalarda kilo verilmesi için yapılan yaşam tarzı değişiklikleri; hastanın bilgilendirilmesi sonrasında yapılan beslenme değişikliği ya da 8-haftalık yüksek lif, düşük yağ içeren diyet veya diyet ve egzersize dayalı kilo verme programı şeklindedir. Çalışmaların üçü olumlu periodontal sonuçlar bildirirken diğer iki çalışma bir farklılık saptamamıştır.

Risk faktörü kontrolünün değerlendirildiği bölümde ek faktörler tartışılmıştır