Lojistikte Sayısal Bilgiye Geçiş

İşletmelerin sayısal bilgiye geçerek tedarik zinciri yönetimine bilgisayar ve buna bağlı yazılım ve donanım çeşitlendirmeleriyle entegre sürece ulaşmalarının miladı 1990’lı yıllardır. Bununla birlikte artan işletme değerine karşın artan işletme sistem karmaşıklığı göz önüne alındığında; ilk safhanın 1995’lere rastladığı söylenebilir 82

Bütünleşik bir sistemin verimliliği üç aşamada ölçülebilmektedir, bunlar bilgi, kaynaklar ve organizasyondur.83 _{Özellikle bilgi paylaşımı konusunda işletmelerin,} 82 _{David F. Ross, “Introduction to e-Supply Chain Management”, St. Lucie Press, Washington D.C., 2003, s. 88 95.} 83 _{Amy Z. Zeng ve K. Pathak Bhavik, “Achieving Information Integration in Supply Chain Management through}

elektronik çağa uyum sağlamaları için, tedarik zincirinin yeniden yapılandırılmasında e- ticaretin önemli desteği olmaktadır. E-ticaret ile birlikte, aracıların sayısında önemli azalmaların olacağı ve işletmelerle müşterilerin direkt olarak iletişime gidebileceği tahmin edilmektedir.18 E-ticaret ile tedarik zincirindeki işletmeler daha etkin olarak bütünleştirilebilmekte, doğru bilgiye hızla ulaşılmakta; tedarik zincirinde belirsizlikler azaltılabilmekte ve tüm kullanıcıların gerekli bilgiye zamanında ulaşabilmeleri mümkün olmaktadır.84_{Belirsizlikler azaltılabilmekte ve tüm kullanıcıların gerekli bilgiye} zamanında ulaşabilmeleri mümkün olmaktadır. 20’nci yüzyılın son on yılında sıçrama gösteren bilgi teknolojilerinin bu gelişimi dikkat çekici seviyeye ulaşmış; yazar ve bilim adamlarının lojistiğin tanımından itibaren bir revizyona gitmesine neden olmuştur.

Bu kapsamda; lojistik en geniş şekliyle; müşterinin ihtiyaç ve isteklerini karşılama, gerekli sermayeyi, teçhizatları, insan gücünü, teknolojiyi ve gerekli bilgiyi ihtiyaç ve istekler doğrultusunda hazırlama, müşteri isteklerini yerine getirmek için gerekli ağı oluşturma ve bu ağı müşteri ihtiyacı doğrultusunda en iyi zamanlama ile çalışma ve planlama sürecidir.85

Yukarıdaki tanım katı bir şekilde bilgiye bağlıdır. Tanım; lojistiğin bilgi teknolojilerine bağlı olduğunu dolaysız bir şekilde aktarmaktadır. IBM firmasının ilk bilgisayarları bizlerle tanıştırması sonucunda bu işlemler daha kolay ve hızlı şekilde yapılmaya başlanmıştır. Çok kısa geçmişi olan lojistik kavramının bu kısa süre içinde bu hızla gelişmesini teknolojideki atılıma bağlanabilir.

Sayısallığa geçişin stratejik boyutta işletmelere kazandıracakları aşağıda özetlenmektedir:

• Tahmin etmekten bilgi edinmeye geçiş,

• Hatayı eşleştirerek mükemmel uyumu sağlama, • Atıl ve aylak zamandan gerçek zamana ulaşma,

• Tedarikçi hizmetinden müşterinin kendi kendine (self servis) hizmetine yol alma,

84 _{K. Pawar ve H. Drjva, “Electronic Trading in the Supply Chain: A Holistic Implementation}

• Düşük değer katkısından azami yetenek artırımına gitme, • Hataları onarmak yerine hataların önüne geçme,

• % 10 kazanım yerine üretkenlikte 10 kat kazanım, • Ayrı depo/silolardan entegre sisteme dönüşüm.

Sayısal işletme tasarımının disiplini; sadece iş gücünün kurulması, üretim tesislerinin ve AR-GE departmanının CAD/CAM’e dönüştürülmesi veya ürünlerin internet sitesi yoluyla satılması demek değildir. Ek olarak, sayısal (dijital) teknolojilerin işletmenin stratejik opsiyonlarını geliştirmede kullanımını da içermektedir. Bunlar; müşteriye hizmet, eşsiz değerde öneriler yaratma, yeteneklerin artırılması, verimlilikte siparişi kendine çekecek gelişmeleri yakalama ve karı artırmak ve muhafaza etmektir .

Geleneksel seçenekler içinde ekseriyetle konvansiyonel faktörler ve organizasyonun fonksiyonelliğine ilişkin yapısal paydaşlar irdelenmesine rağmen; sayısal seçenekler, bilgi sistemlerine ait karakteristiklerle kaldıraç etkisi yaratmaktadır.

Günümüzde artan rekabet koşullarının sonucu olarak, işletmelerin müşteri beklentilerindeki değişimlere hızlı tepki verebilmelerinin önemi artmıştır. Bununla birlikte işletmeler de dünyanın herhangi bir köşesindeki tedarikçilerle işbirliği sağlayabilmektedirler. İşletmeler işbirliği içerisinde bulundukları tedarikçi sayısını azaltırken ve ara tedarikçileri de ortadan kaldırmaya yönelirken, işletmeler ile tedarikçileri arasındaki güven unsuru daha çok önem kazanmıştır.86

Müşterilerin isteklerine hızlı cevap verilebilmesi, büyük ölçüde tedarik zincirinin üyeleri arasındaki iletişime ve bilgi akışına bağlıdır. Son yıllarda teknolojideki hızlı gelişmelere paralel olarak işletmeler arasındaki veri ve bilgi akışı kolaylaşmıştır. Tedarik zinciri üyeleri arasında doğru bilginin hızlı bir biçimde gerekli yere iletilmesi sayesinde kaynakların etkin olarak kullanılmasında ve stok maliyetlerinin azaltılmasında önemli yararlar sağlanacağı tahmin edilmektedir. Bununla birlikte

86 _{Adrian Slywotzky ve David Morrison, “Becoming a Digital Business”, Strategy & Leadership, Vol.}

işletmelerin sayısal işlemleri gerektiren bilgi teknolojilerine yaklaşımı farklı uygulamaları da beraberinde sürüklemiştir.87

Lojistik yönetiminin başarısında kritik gösterge, işletme içerisindeki bölümler ve tedarik zincirinin üyeleri arasındaki işbirliğinin ve bütünleşmenin derecesidir. Bu bütünleşmenin en önemli göstergesi bilginin paylaşım düzeyi olacaktır. Bu süreçte; işletmeler uygulamalarında, sayısal faaliyet alanlarını farklılaştırarak entegrasyona (Enterprise Application Integration – EAI) gitmektedirler. Bu nedenle, endüstriyel ve akademik araştırmalarının odağı;

• Bilgi sistemlerinin farklı şekilleri arasında arabuluculuk yapacak ihtiyaç duyulan sistem mimarilerine (örgütsel ve teknik) sahip,

• Bir organizasyon içinde BS bileşenlerini veya fonksiyonlarını tanımlayan, • BS’ne bağımlı bir organizasyonun bir modeli üzerinde uygulamalı bütünleşik yaklaşımların bağımlı etkisini değerlendiren araştırma ve deneyimleri bir araya getirmektir.

BT ile organizasyon içi koordinasyon arasındaki ilişki perakende müşteri ürünleri endüstrisinde özellikle belirgindir. Perakendeciler, hızlı karşılama (Quick Response – QR) ve etkin müşteri cevaplama (Efficient Consumer Response – ECR) tekniklerini içeren lojistik yönetim stratejilerinin farklı şekillerini kullanırlar.

Bu tekniklerin her biri, lojistik organizasyonlar arasında tam, zamanında ve stok tutma birimi (Stock Keeping Unit – SKU) seviyesinde bilginin doğru koordinasyonunu gerektirmektedir. Ürün talebi, elektronik satış noktası sistemi (POS) ile elde edilmekte ve envanter bütünleme tetiklenmektedir. Bu durumda envanter bütünleme, küresel konumlama sistemi (Global Positioning Systems – GPS) ile izlenmekte ve elektronik veri değişimini (EDI) kullanan tedarik zinciri içindeki işletmeler arasında yer alan firmalar tarafından paylaşılmaktadır. Sonunda, bu lojistik bilgi; işletmenin çalışanları ve tedarikçilerine ileri lojistik bilgi sistemleri yoluyla elde edilebilir olmaktadır.88

87 _{Z. Irani, J-N. Ezingear ve R.J. Grieve, “Integrating the Costs of a Manufacturing IT/IS Infrastructure}

into the Investment Decision-Making Process”, Technovation, Vol. 17, No: 11–12, 1997, s. 695–706.

88 _{Lisa Williams Walton ve Linda G. Miller, “Moving toward LIS Theory Development: A Framework of}

Bu değerlendirmeler altında şekil, teknoloji, süreç ve dönüşüm (transformasyon) açısından grup tartışmasının tüm kapsamını göstermektedir.

Biçimlendirmeye göre grubun tanımladığı ana hatlar yetenek, teslimat, değerlendirme ve İUE’nun (İşletmelerin Uygulamalarında Entegrasyon) etkileri olmaktadır. Ek olarak, ana teknolojilere (esasa ait teknoloji tanımları), süreçlere (ömür devri modellerinin yönlendirilmesi) ve transformasyon karakteristiklerine (değişimin özellikleri) göre sayısal alanlar belirlenmiştir.

BT.ne olanak sağlamak, tüm tedarik zinciri problemlerine kalıcı çözüm olarak da düşünülmemelidir. BT tabanlı TZ’nin başarısı, ortak çalışan işletmelerin karşılıklı faydaları için bilgiyi paylaşmada istekli olmalarında yatmaktadır. Henüz, çoğu işletmeler, kendi ticaret ortaklarıyla bilgi paylaşımında isteksizdirler.Bu isteksizlik tekrar etmek gerekirse, BT tabanlı TZ’nde bir engel gibi davranmaktadır. Bir TZ’nin BT tabanı; stratejik ve sermaye yoğun bir konu olarak, BT tabanlı TZ çevresinde uzun dönemli karşılıklı güven ve bilginin gizliliği açısından çok önem taşımaktadır.89

Lojistiğin 1970’lerde, TZY’nin ise 1990’larda yönetim tarihi sayfalarında yer almasından sonra (tablo 9); ağ tabanlı ve internet uygulamalı tedarik zinciri yönetimi ise, sayısal bilginin işletmelerde süratle uygulama alanı kazanmasına çarpıcı bir örnek teşkil etmektedir.

89 _{H.L. Lee ve S. Whang, “Information Sharing in a Supply Chain”, International Journal of}

Technology Management, Vol. 20, No: 3/4, 2000, s. 373-87. J. Neuman ve S. Christopher, “Supply Chain Management: Vision or Reality?”, Supply Chain Management, Vol. 1, No: 2, 1996, s. 7-10.

Tablo 9 TZY’nde yönetim safhaları.

Kaynak: David F. Ross, “Introduction to e-Supply Chain Management”, St. Lucie Press, Washington D.C., 2003, s. 88

Bilgi sistemlerinin ürün ve hizmet sürecine yansıması beklenenden çok daha hızlı olmuştur. Öncelikle paket programlarda çözüm arayan işletmeler sonraları kendi yapı ve işleyişlerine uygun sayısal çözümlerini üretip rekabet edebilir konuma kavuşmuşlardır. Bir perakende mağazasında kahve makinesi satışına giden yolda kullanılan bilgi sistemleri şekil 37de görülmektedir.90

.

Şekil 37 Büyük bir perakendeci için bilgi sistemi