Lojistiğin Önemi

Modern yönetim uygulama ve yaklaşımlarında yaşanan ilerlemeler müşteri odaklı felsefe temelinde organize edilmektedir. Özellikle, yerine getirilen süreçlerde değer ekleyen süreçlerin geliştirilmeleri, değer eklemeyen süreçlerinde elimine edilmesi yoluna gidilerek değer analizleri çalışmalarına da ağırlık verilmektedir. Bu açılardan bakıldığında, lojistik faaliyetlerin işletme faaliyetlerine değer ekleyen nitelikte olduğu ve bunların öneminin de giderek arttığı görülmektedir. Lojistik, firma hissedarları, tedarikçileri ve müşteriler açısından değer yaratmaktadır. Lojistikteki değer, yer ve zaman olarak ifade edilmektedir. Mal ve hizmetler müşterilerin sahipliğinde tüketilmek istedikleri yer ve zamanda bulunmadıkça değer ifade etmemektedirler. Etkin bir lojistik yönetimi, değer ekleyen süreçlere katkı sağlamak üzere tedarik zincirindeki her bir faaliyeti ele almaktadır. Eğer düşük bir değer eklenmesi söz konusu ise; faaliyetin yapılıp yapılmayacağı sorgulanabilmelidir. Ayrıca; değer, müşterinin ürün veya hizmetin maliyetinden daha fazlasını ödemeye istekli olması halinde eklenmiş olmalıdır. Çoğu küresel firma

açısından, değer ekleyen süreçler büyük önem arzetmektedir83. Lojistik, hem işletmeler hem de ülke ekonomileri açısından büyük önem taşımaktadır. Aşağıda lojistik faaliyetlerin ekonomi açısından ve işletmeler açısından önemleri açıklanmaktadır.

2.1.3.1. Lojistik Faaliyetlerin Ekonomideki Yeri ve Önemi

Lojistik faaliyetler ülke ekonomileri içerisinde, hem iş dünyası ve toplumsal açıdan yarattıkları katma değerle, hem de sektörel olarak gayrisafi milli hasıla içerisindeki payları ile önemli bir konumdadırlar. Tüketicilerin refahının yükselmesi, mal ve hizmetlerin artan bir şekilde ulusal ve uluslararası pazarlara yönelmesini sağlamıştır. Bu yüzyılda, çok sayıda mal ve hizmet ortaya çıkmış ve dünyanın her köşesine satılmış ve dağıtılmışlardır. Kârlı yeni ürün ve hizmetler yanında, artan pazar ihtiyaçlarının karşılanmaya çalışılması işletmelerin karmaşıklıklarını ve boyutlarını büyütmüştür. Çok yönlü fabrika faaliyetleri tek yönlü fabrika üretiminin yerini almıştır. Üretim noktalarından tüketim noktalarına doğru ürünlerin dağıtılması sanayileşmiş ülkelerin (GNP-GSMH) gayri safi milli hasılasının çok önemli bir kısmını oluşturmaktadır. Örnek olarak ABD’de lojistik, gayri safi milli hasılanın yaklaşık olarak %11’ini oluşturmaktadır. Görülüyor ki, lojistik faaliyetlerin ülke ekonomilerinde gayri safi milli hasıla içindeki payları çok önemli boyutlardadır. Bu pay lojistiğe yapılan yatırımlarla daha da yükselmektedir.

Gayri safi milli hasılanın önemli bir bileşeni olarak lojistik, enflasyon oranı, faiz oranları, verimlilik, enerji maliyetleri ve ulaşılabilirliği ile ekonominin diğer elemanları üzerinde etkili bir unsurdur84. Ayrıca, Türkiye’deki GSMH’nin en az %13’lük bölümü lojistik harcamalardan oluşmaktadır. Uluslararası nakliyeciler derneği verilerine göre 2010 yılında AB pazarında taşınacak eşyaların hacmi %48 ve taşınacak yolcuların sayısının ise %24 artacağı, ayrıca, Avrupa’da 2000 yılında 470

83 _{Ronald H. Ballou, Business Logistics Management; Planning, Organizing and Controlling The}

Supply Chain, Fourth Edition, Prentice Hall. New Jersey, 1999, p.11.

84 _{Douglas M. Lambert, James R. Stock, Strategic Logistics Management, Irwin, Third Edition,} USA, 1993, p. 5,6.

milyar Euro olan lojistik pazarının da 2005 yılında 690 milyar Euro’ya ulaşacağı ifade edilmiştir85.

2.1.3.2. Lojistik Faaliyetlerin Firmalardaki Yeri ve Önemi

Etkili lojistik yönetimi, zaman ve yer faydası ile tüketicilere ürün ve hizmetlerin etkin bir şekilde hareket etmesini sağlamaya çalışan firma pazarlama çalışmalarının başarısını yükseltmektedir. Lojistik faaliyetler şekil 2.2.’de gösterildiği gibi, çevresel faktörlerden etkilenmektedir ve müşteri memnuniyetini sağlama yönünde firmalara birçok fayda sağlamaktadır. İşletme yaşamının devam ettirilebilmesi ve uzun dönemli kârlılığın sağlanabilmesi için müşteri değerinin yaratılması temel hedefler içerisindedir.

Şekil-2.2. Bütünleştirilmiş Lojistik Teorisi

Kaynak: John T. Mentzer, Soonhong Min, L. Michelle Bobbitt, “Toward A Unified Theory of Logistics”, International Journal of Physical Distribution & Logistics Management, Vol: 34, No: 8, 2004, p. 610.

85 _{“Türkiyenin Parlayan Yıldızı Lojistik”, MFL Yıl: 1, Sayı: 1, Ocak-Şubat 2004, s. 43.}

Kaynak Yönetimi Somut Kaynaklar - Fabrikalar - Ekipmanlar - Hammaddeler - Dağıtım Merkezleri Soyut Kaynaklar - İlişkiler - Şirket Kültürü - Yönetim Yetenekleri - Bilgi - Lojistik Uzmanlık - Lojistik Hizmetler - Müşteri Bağlılığı Lojistik Kapasite Talep-Yönetim Arabirimi - Müşteri Hizmeti - Lojistik Kalite Tedarik-Yönetim Arabirimi - Düşük Maliyette Dağıtım - Düşük Maliyette Tedarik Bilgi Yönetimi - Bilgi Paylaşımı

- Bilgi Teknolojisi Bağlantısı Koordinasyon

- İçsel - Dışsal - Satın Al – Yap Kararı

Paydaş Amaçlarının Yönetimi - Müşteriler - Hissedarlar - Dağıtıcılar - Tedarikçiler - Kreditörler - Rakipler - Endüstri - İşgücü - Hükümet - Firma departmanları Rekabet Avantajı - Maliyet Liderliği - Farklılaşma

Sürekli Müşteri Değeri Yaratma Yoluyla Müşteri Tatmini Uzun Dönemli Karlılık Sağlama Firmanın Yaşamını Devam Ettirmesi Çevresel Faktörler

Aşağıda lojistik faaliyetlerin firmalardaki rolleri, pazarlama fonksiyonu ve değer ekleme açısından ele alınarak açıklanmaktadır.

2.1.3.2.1. Pazarlama Lojistiği

Lojistik faaliyetler, bir işletmenin toplam verimliliğinde büyük rol oynayan faaliyetlerdir. Yerel veya uluslararası pazarlarda başarılı olmak, bu pazarlardan pay almak, aldığı payı sürdürmek ve büyümek isteyen işletmeler faaliyette bulundukları pazarlara devamlı bir şekilde, tam zamanında ve pazar yönlü olarak mal ve hizmet sunmak zorundadırlar. Etkinliğin sağlanması büyük oranda lojistik faaliyetlere bağlı kalmaktadır. Mamul üretimi için gerekli olan materyallerin, zamanında, kaliteli, düşük maliyetli ve güvenilir bir şekilde satın alınmalarının sağlanması, taşınması, depolanması, üretim süreçlerine zamanında ve yeterli miktarlarda verilmesi gerekmektedir. Minimum üretim ve stok maliyetleriyle çalışılması, üretilen ürünlerin ve yarı mamullerin depolanması, taşınması ve sevkiyatını kolaylaştırabilecek şekilde depolanması ve stok kontrollerinin etkin bir şekilde yapılması gerekmektedir. Ayrıca, satış sonrası faaliyetlerin etkinliğinin arttırılması ve buna bağlı olarak da müşteri memnuniyetinin sağlanması lojistik yönetimin sorumluluğu olarak algılanmaktadır86. Pazarlama anlayışının odak noktasını tüketici oluşturmaktadır. Çünkü, tüketicilerin istek ve beklentilerinin belirlenmesi ve bütünleştirilmiş pazarlama çabaları ile belirlenen beklentilerin karşılanması yoluyla kâr sağlanması ve uzun süreli ilişkilerin kurulması hedeflenmektedir87. Başka bir ifade ile; “hedef pazarların istek ve ihtiyaçlarının belirlenmesine bağlı olarak örgütsel amaçların başarılması, ihtiyaçların rakiplerden daha etkili ve etkin bir şekilde belirlenmesi ve tatmin edilmesi” modern pazarlamanın temel felsefesidir.

Şirketlerin pazarlama faaliyetlerinin bir parçası olarak lojistik, bütünsel bir anlayışa dayalı olarak şirkete bir kârlılık sağlama ve firma müşterilerini memnun etmede anahtar bir rol oynamaktadır. Müşteri memnuniyeti; tedarikçiler, aradaki müşteriler ve son müşterilere maksimum zaman ve yer faydası sağlanmasını kapsamaktadır. Müşteri servisi sağlayan lojistik faaliyetler, kabul edilebilir bir

86 _{Mustafa Aksu, “İşletmelerin Global Çevre Faktörlerine Uyum Sağlama Sürecinde Lojistik} Yönetim”, Pazarlama Dünyası Dergisi, Mart-Nisan 2002, Yıl.16, Sayı: 2002-02, s.7.

düzeyde müşteri memnuniyeti sağlama, birden çok pazarlama yeteneği ile satışların tamamlanması ve üretim etkinliği, piyasada ayrıcalıklı bir avantaja yol açabilmektedir. Bütünleşik faaliyet, işletme sinerjistik sonuçlarının başarılmasında pazarlama faaliyetlerini (ürün, fiyat, tutundurma ve dağıtım) koordine edilmesini gerektirmektedir. Doğru bir bütünleşmenin anahtarı olan pazarlama faaliyetleri ve lojistik faaliyetler içinde ve arasında oluşan maliyet dengesi toplam maliyet olarak ifade edilmektedir88. Şekil 2.3.’de lojistik yönetim ve pazarlama yönetimi kavramları temelde müşteri yönlü bakış açısı ile ele alınmıştır.

Şekil-2.3. Pazarlama/Lojistik Yönetim Kavramı

Kaynak: Douglas M. Lambert, James R. Stock, Strategic Logistics Management, Irwin, Third Edition, USA, 1993, p. 8.

Perry ve Shao (2002) tarafından, üretim ve hizmet çevrelerine yönelik olarak pazar yönlülük ile örgüt performansı arasında doğrudan bir ilişki olduğu belirtilmektedir. Söz konusu ilişkiye ilave olarak, pazar yönlülük ve performans arasındaki ilişkide çevresel faktörlerde önemli bir rol oynar89.

88 _{Lambert, Stock, a.g.e. s.7, 8}

89 _{Monica L. Perry, Alan T. Shao, “Market Orientation and Incumbent Performance in Dynamic} Market, European Journal of Marketing, Vol:36, No:9/10, 2002, p.1140.

Müşteri Memnuniyeti - Tedarikçiler - Aradaki Müşteriler - Son Müşteriler Bütünleşik Faaliyet - Ürün - Fiyat - Tutundurma - Dağıtım Şirket Karı - Uzun dönemli karlılığı maksimize etme - En düşük toplam maliyetlerle kabul edilebilir bir müşteri servisi düzeyi sağlama

2.1.3.2.2. Değer Eklemede Lojistiğin Önemi

Değer yaratma veya değer ekleme rekabet avantajı yaratılmasında tüm organizasyonlar açısından giderek artan bir öneme sahiptir. Rekabet stratejisinin oluşturulması ve rekabet gücü yaratılabilmesi farklılaşma ile mümkündür. Başka bir deyişle, değer yaratabilmek, bilinçli ve etkili bir şekilde pazarda farklı etkinlikler kümesi oluşturulmasını gerektirmektedir90. Değer eklemede lojistik faaliyetlerin rolü büyüktür. Örneğin, bir ürüne dört tip fayda eklenebilir. Bunlar; şekil, yer, zaman ve iyeliktir. Şekil faydası, üretim faaliyetleri, yer ve zaman faydası lojistik faaliyetler ve iyelik faydası pazarlama faaliyetleri tarafından yaratılabilmektedir. Şekil faydası, hammaddelerin oluşan talebe yönelik olarak bitirilmiş bir ürün meydana getirilmesi için üretimde veya üretim süreçlerinde birleştirilmesi sonucunda oluşmaktadır. Ulaştırma yoluyla lojistik, ürünlerin atıl olarak bulundukları yerlerden, değer veya anlam ifade ettikleri yararlı olabilecekleri başka yerlere hareketlerini sağlayarak yer faydasını ortaya çıkarmaktadır. Müşterilerin arzularının tatmin edilmesinde istedikleri yerlerde malların bulunabilirliği değer olarak görülmektedir. Müşteriler tarafından istenen zamanda, miktarda ve talep edilen yerlerde malların depolanması ve sonra teslim edilmesi ile zaman faydası yaratılmaktadır. İyelik faydası tutundurma ağırlıklı pazarlama faaliyetleri aracılığıyla lojistik tarafından arttırılmaktadır.

İşletmeler, müşterilerinin arzu ettikleri kalite ve miktarda ürünleri ihtiyaçları olduğu zaman ve yerde, makul bir maliyetle, sürekli bir şekilde sağladıklarında rakipleri üzerinde pazar payı avantajı elde edebilmektedirler. Ayrıca işletmeler, etkili bir lojistik zincirin yerine getirilmesinin sonucu olarak, düşük maliyette ürünler, müşteri servisi veya bunun her ikisini birden sağlamak suretiyle pazarda rekabetsel üstünlük sağlayabilirler91.