T. H. Marshall, Yurttaşlık ve Sosyal Sınıflar (1 949) adlı ünlü makalesinde sa
vaş sonrası ingiltere'sinden yola çıkarak kuramını oluşturmuştur. Marshall'ın yurttaş hakları modeli tarihsel gelişim sırasına bağlı olarak sivil, siyasal ve top
lumsal haklardan oluşmaktadır. 13 Bireysel özgürlük, konuşma özgürlüğü, mülki
yet hakkı, kanun önünde eşitlik gibi sivil haklar 1 8. yüzyılın ürünüdür. Siyasal haklar genel oy hakkı gibi demokrasiye ilişkin haklar ise 1 9. yüzyılda ortaya çık
mıştır. 20. yüzyılda ortaya çıkan refah hakları, belli bir düzeyde eğitim hakkı, eko
nomik güvenlik, kamu refahı ve sağlık alanlarında ortaya çıkmaktadır. Böylece, Marshall'ın yurttaşlık hakları modelinde haklara karşilık üç ana kurum bulunmak
tadır: sivil haklar - hukuk mahkemeleri; siyasal haklar-parlamento; toplumsal haklar-refah devleti (Marshall: 2000: 21 -36; King: 1 987: 3). Marshall'a göre, mo
dern yurttaşlık hakları kapitalist ekonomiye sahip toplumlarda ortaya çıkan top
lumsal, siyasal ve ekonomik kaynakların sınıflar arası bölüşümünde ortaya çıkan gerilimlerin çözümünde kullanılan ideolojik bir kurumdur (Kaya: 2000: 1 39).
1 980'lerin yükselen ideolojisi Yeni Sağ özgürlüğü eşitliğin karşıtı olarak ele alır. Böylece, refah devletinin toplumsal yurttaşlık hakları, 'toplumsal adalet se
rabı' küçümsernesiyle eleştirilir (Bkz. Hayek: 1 995). Yeni Sağ'ın birey ve özgür
lük anlayışı hem serbest piyasayla sınırlı hem de sınıflar, ırklar ve cinsler arasın
daki eşitliğin karşısındadır (David: 1 986: 1 37). Dolayısıyla Yeni Sağ "kadın, eş
cinsellik ve benzeri toplumsal konulara ilişkin 'geleneksel' anlayışı" (Mouffe:
1 985: 79) yeniden oluşturmayı hedeflemektedir. Yeni Sağ, ekonomiyi serbest piyasaya göre düzenlemeye çalışırken kamu harcamalarının kısılması retoriğin
den yola çıkarak kamu hizmetlerine ayrılan kaynakları bir yandan kısmayı diğer yandan özelleştirmeyi yeğlemektedir.
Bu bölümde, gerek liberalizmin gerek Yeni Sağ'ın 'olmazsa olmaz' sivil hak
larından biri olan mülkiyet hakkı çerçevesinde Türkiye'de kadınların durumuna çarpıcı bir istatistik aracılığıyla bakılmaya çalışılmaktadır.
Tablo: 1
Ailelerin Sahip Olduğu Gayrimenkullerin Kime Ait Olduğu Gayrimenkulün büyük bir
13 Bkz. T.H. Marshall ve T. Bottomore: 2000.
Kır (%)
Eskiden Beri Gizlice Yeni Sağ ' l a Açı kça: Kad ın l ar Evlerine
Kaynak: DPT, Türk Aile Araştırması, 1 990: 76, Tablo 68'den aktaran Beylü Dikeçligil: 1 995.
'Türk Toplumunda Aile Tipleri'.' CDTA (Cilt 1 1 ) : 25.
Yukarıda başka söze gerek bırakmayan istatistiğin gösterdiği gibi gayrimen
kulün büyük bir bölümünün kadına ait olduğu oran yüzde 8.71 iken erkek için bu oran yüzde 73.1 5'dir. Bu istatistik aracılığıyla kadınların yansıyan durumu
nun Yeni Sağ ideolojinin ve/Veya uygulamalarının bir sonucu olduğunu iddia et
miyoruz. Ancak, Yeni Sağ'ın eril birey anlayışı, serbest piyasa düzeninin işleye
bilmesi için ataerkil ailenin önemi üzerine yaptığı vurgu, sosyal hakları dışlayan ve 'eşitliği' 'özgürlüğün' karşıtı olarak kuran ideolojisi hatırlandığında sivil hak
lardan 'mülkiyet hakkı'nın kadınlar ve erkekler için ifade ettiği anlam ortaya çık
maktadır.
Sonuç olarak, yukarıdaki tablodan da açıkça görüldüğü üzere kadınların mülk edinmesini engelleyen yasal bir engel olmamasına karşın ataerkil sistem kendini ortaya koymaktadır. Aslında Medeni Kanunun Miras hukuku bölümün
de, bu konuda yasal bir eşitsizlik hala bulunmaktadır: Medeni Kanunun zirai malların mirasçılar tarafından işletilmesini düzenleyen 597. ve 598. maddelerin
de öncelik oğullara verilmektedir.14
lll. a. Aile Araştırma Kurumu
"Fiört de bir tür fuhuştur'. * Cemil Çiçek Bu bölümde, kanaatimce, Türkiye'de ele alınan dönemde Yeni Sağ'ın kadı
nın statüsü15 üzerine görüşlerini, ideal-tipik bir biçimde yansıtan Aile Araştırma Kurumunun bazı çalışmalarına bakılacaktır. Bu kurum 396 sayılı kanun hükmün
de kararname (TDAiE: 1 998: 233) ile Yıldırım Akbulut15 başbakanlığındaki Anap hükümeti döneminde, partinin muhafazakar kanadından Cemil Çiçek'in17 devlet bakanlığına 18 bağlı olarak oluşturulmuştur.
Kurumun iki ana biriminden biri olan Aile Araştırma Kurulunda ve Aile Araş
tırma Kurumu Başkanlığı'nda Anap hükümetleri döneminde milliyetçi-islamcı
di-14 (http://wwww.kssgm.gov.tr/cedaw: 83.
ıs Kadının statüsü ile ilgili kavramsal tartışınalar için bkz. Özbay: 1992.
ı&yıldınm Akbulut'un ba§bakanlığındaki 47. Hükümetin görev süresi 09.11.1989-23.06.1991 arasın
dadır (Bayrak.t.y.: 22).
ı7Ceınil Çiçek, Anavatan Partisinin muhafazakar/İslamcı kanadında yer alan ve Milli Güvenlik Konseyinin vetosuyla kaT§ıla§an kurucuJanndandır. 1984 yerel seçimlerinin ardından 1984 -1987 arasında Yozgat Belediye Ba§kanlığı ve 1987 milletvekili seçinılerinden sonra milletvekili seçilerek 1987-1991 arasında Anap hükümetlerinde devlet bakanı olarak görev yapmı§tır. Son dönem Fazi
let Partisi milletvekili olarak TBMM'de bulunmaktadır (Cumhuriyet. 21 Mayıs 1 983 ve 8 Haziran 1983; 18. Dönem TBMM Albümü. 1988: 168; Deva: 1991: 200; Bayrak. t.y.: 39).
ıs Cemil Çiçek'in Devlet Bakanlığı Dönemi: 21. 12.1987 - 23.06.1991 (Bayrak: t.y.: 39).
* (Hürriye� 12 Kasım 1990; Deva: 1991:202) '1 45
S ult:an At:ıl g an
ğer bir deyişle Anap'ın 'üç eğilim'inin19 liberaller dışında kalan muhafazakar temsilcileri yer almaktadır (TODAİE: 1 998: 223; Koçali 1 990: 63).
Bu noktada Aile Araştırma Kurumunu öneeleyen ve belki de onu kurumsal olarak ortaya çıkaran kadın, çocuk ve aileye ilişkin VI. Beş Yillik Kalkmma Plam Öze/ ihtisas Komisyonu Raporuna kısaca bakmak gerekmektedir. Bu raporda,
"milli ve manevi değerlenn korunmasmda ve geliştirilmesinde, do/aylstyla milli bütünlüğün ve dayamşmanm pekiştirilmesinde temel unsur olan aile müesse
sinin her baktmdan güçlendirilmesi, kalkmmaya paralel olarak ekonomik ve sosyal yaptdaki değişme ve gelişmelere uyum sağlamasma yardtmct olacak tedbirlerin almmast" {DPT: t.y.: 1 65'den aktaran Arat: 1 997: 1 05).
öngörülmektedir .. Aynı rapora göre, ailenin temel unsurları olan kadın ve erkek rolleri hızlı kültürel değişme nedeniyle olumsuz bir yöne doğru evrilmektedir.
Kadının çalışma yaşamına katılması aile hayatında sorunların oluşumuna yol aç
mıştır. 'Anne' otoritesinin zayıflaması, kadının aile içindeki düzenleyici fonksiyo
nunun değişimi, kocanın 'kutsal sayılan' aileye bağlılığını zayıflatmış ve çocukla
rın 'anne' ve 'baba' otoritesine karşı gelmelerine neden olmaktadır (Koçali:
1 990: 62). Ve rapor, "Müslüman - Türk geleneğinde babaya verilen rol, kutsal bir roldür ... çocuklarm terbiyelerini sağlamak, ana - baba için geleneksel - dini bir borçtur" (DPT: t.y.: 1 9-20'den aktaran Arat: 1 997: 1 05) diye devam etmektedir.
Bu amaçla "özellikle televizyon yayınlarında milli yayıncılığa ağırlık verilmeli ...
Müslüman - Türk insanı modeli ... " (DPT: t.y.: 20'den aktaran Arat: 1 997: 1 05) oluşturulmaya çalışmalıdır.
Gernil Çiçek, Aile Araştırma Kurumunun bağlı olduğu devlet bakanlığında bulunduğu dönemde yaptığı "flört de bir tür tuhuştur" (Hürriyet, 1 2 Kasım 1 990;
Deva: 1 991 : 202) açıklaması ile toplumun çeşitli kesimlerinden yoğun eleştiriler almıştır. Bir başka konuşmasında ise şöyle demektedir: "Aileyi yeteri kadar ko
ruyamadık. Türk "' islam ailesinin önündeki en büyük engeller, nikahsız birleş
meler; iletişim araçlarının, turizmin ve sanayileşmenin yol açtığı ve bazı çevrele
rin kültür değişimi dedikleri; ama aslında bir kültür yaziaşması olan durum; ve feminizmdir'' (Hürriyet. 1 5 Nisan 1 990'dan aktaran Arat: 1 997: 1 05). Bu bağlam
da, kurumun amacının Türk-İslam modeline uygun bir aile yaratmayı amaçla
ması şaşırtıcı olmama�adır.
"Türk ailesinin bütünlüğünün korunmasi, güçlendirilmesi ve sQsya/ retahmm artmlmast için gerekli araştirmalan yapmak ve projeler geliştirmek, bunlann uygulamaya konulmasim sağlamak, aile ilgili ulusal bir politikc:mm oluşmasma yard1mc1 olmaktu·" (TODAiE: 1 998: 233).
Aile Araştırma Kurumunun bu dönemdeki yayıniarına baktığımızda da bu muhafazakar anlayışın sürdürüldüğünü görüyoruz. Bu yayınlar arasında Ninni Desem Nehar Olur/ Ninni Şiirleri Antolojisi, Ailenin Güçlenmesinde Aile
Birey/e-19 Anavatan Partisi kurulll§unda 'dört eğilimi' içinde topladığı iddiasını ta§ıyordu: Iiberaller, milli
yetçiler, islamcılar ve (en tartışmalı olan) sosyal demokratlar. Ancak, 1990'1ara gelindiğinde parti
nin sosyal demokratlarla ilgili bir iddiası da kalmaımştı.
Eskiden Beri Gizl ice Yen i Sağ ' l a Açı kça: Kad ı n lar Evleri ne
rinin Sorumluluk/art, Kmaltzade Ali Çelebi'de Aile ve Evlilik ve Genç insan
sayıla-bilir.20 · ·
lll. b. Aile Araştırma Kurumunun Kent ve Kır için iki Aile Modeli
Komisyon raporunun 'Müslüman -Türk' insan modeli çerçevesinde önerdiği televizyon yayınlarında milli yayıncılığa ağırlık verme yönündeki önerileri doğrul
tusunda bizzat bakan Cemil Çiçek'in önderliğinde TAT'de gösterilmek üzere iki aile dizisi üretilmiştir (Deva: 1 991 : 201 ; Koçali: 1 990: 62). Bunlardan kent için 'Müslüman-Türk' aile modeli öneren TV dizisi (Yuva) gösterilma olanağı bulmuş iken kır için önerilen dizi (Bizim Ev) gösterim olanağı bulamamıştır (Deva: 1 991 : 201 : Koçali: 62-63).
Yuva adlı dizide aile, tahta oymacılığı yaparak ailesinin geçimini tek başına sağlayan baba, evlenmek için okulunu yarıda bırakmış anne ve iki erkek bir kız çocuktan oluşan bir çekirdek aile'dir. Görüldüğü gibi evin geçimini tek başına sağlayan erkeğin mesleği 'milli' bir meslektir. Kadın için biçilen rol ise ta.m za
manlı bir eş ve anne olmaktır. Dizideki ailenin mutluluğu bir süre için bozulur.
Ailenin her türlü gereksinimini karşılamak için canla başla çalışan ideal eş ve anne rolü kadın tarafından bir süre aksatılır: Dizideki örnek Müslüman-Türk ka
dını bir gün okuldan eski bir kadın arkadaşına rastlar. Bu arkadaşı okulunu biti
rip öğretim üyesi olmuştur ve evli olmadığı dolayısıyla çocuğu da olmadığı için bir konferanstan diğerine koşmaktadır. Diğer yandan bu öğretim üyesi kadının hizmetçi, uşak ve şoförle simgelenan lüks bir hayatı vardır. Örnek Müslü
man-Türk kadını bu arkadaşına bir süre özenir ve ailesini ihmal ederek dernek toplantılarına katılmaya başlar. Elbette sonunda aklı başına gelir. Çünkü arka
daşı, "sakın bana özenme, asıl mutluluk seninki, ve benim hayatta kimsem yok,
20 Bu dönemde eğitim serisi ba§lığı altında yayımlanan eserler §Unlardır: l.Ninni desem Nehar Olur/Ninni Şürleri Antolojisi (Haz. Mustafa Ruhi Şirin) 2. Aile Sağlığı (dr. Sait Bodur) 3. Ailenin Güçlenmesinde Aile Bireylerinin Sorumluluklan 4. Evlilik ve Genç İnsan 5. Aile Eğitimi 6. Mavi Kanatlı Bir ku§ (Sadık Yalnızuçanlar) 7. Ailenin Di§ Sağlığı (prof. Dr. İlter Uzel) 8. Türk müziği Çocuk Şarkılani I -II 9. Anne Hikayeleri (Haz. Arif Ay) ve çok sayıda aile, çocuk eğitim setleri (Bkz. http://aile.gov.tr/egititimserisi.htm); Tanıtım serisi ba§lığı altında yayımlanan eserler ise §un
lardır: 1. Türkiye Aile Yıllığı (Doç. Dr.İhsan Sezal, Doç. Dr. Nabi Avcı ve O.Eren) 2. Ba§bakanlık Aile Ara§tırma Kurumu Ba§kanlığı (Haz. M. Çetin Baydar). 3.Aile Ş�ası /Bildiriler (17-20 Aralık 1990 tarihli Şuraya Sunulan Tebliğler). 4. Aile Şurasıl Kararlar (17-20 Aralık 1990 tarihli Aile Şu
rasında 7 komisyonun aldığı kararlar ve Şura sonuç bildirisi). 5. Aile Şurasıl Raporlar (Görü§me
ler, Kararlar). 6. Tablolarda Aile Resim Sergisi Katoloğu (17-20 Aralık Aile Ştirası kataloğu) 7.
Türkiye Aile Yıllığı / 1991 (Yay. Haz: N. Avcı, Ö. Kabasakal, M. Mete, B. Soysal, M. Nuri Şahin) 8. Fotoğraflarla Aile Kataloğu ve Aile ve Toplum dergisinin bazı sayılan (Bkz.
http://aile.gov.tr/tanitimserisi.htm). Bilim serisi 1. Türkiye Aile Bibliyografyası (Yay. Haz. AAK uzınanlan) 2. 1950-1988 Köy Ailesinde Meydana Gelen Deği§meler (Dr. Feridun Merter). 3. Kı
nalızade Ali Çelebi'de Aile (Dr. Hüseyin Öztürk). 4. Cumhuriyet Öncesinde Türk Kadını (Dr. Şe
fika Kurnaz). 5. Aile Yazılan I: Temel kavramlar, Yapı ve Tarihi Süreç ( B. Dikeçligil -A.Çiğdem). 6. Aile Yazılan II: Kültürel Değerler ve Sosyal Deği§IDe (Komisyon) 7. Aile Yazılan ID: Birey Ki§ilik ve Toplum. 8. Aile Yazılan IV: Evlilik Kıırumu ve İli§kileri 9. Aile Yazılan VI:
Nüfus ve Aile Planlaması. 9. Milletlerarası Özel Hukuİtta Çocuklara İli§kin Kurallar (Dr. D. Tir
yakioğlu). 10. Avrupa Topluluğu Ülkelerinde Aile Politikalan ll. Aile Kıırumu/Kar§ıla§tınnalı Ülkeler Panoraması
� 47
Su ltan Atı lgan
bak senin çoluğun çocuğun yanında, mutlu bir yuvan var'' (Koçali: 1 990: 63) der. Böylece kadın okulunu bırakıp evlendiği ve çalışmadığı için pişman olmak
tan vazgeçer. Mutlu yuvasında ·eş; ve çocukları için yeniden tam zamanlı çalış
maya ve boş zamanlarında mahallenin genç kıziarına nakış öğretip Cemi! Çi
çek'in daha sonra açıkladığında önereceğimiz flörtle ilgili önerileri doğrultusun
da flört eden gençlere doğru yolu gösterip, onların alelacele nişanlanmalarını sağlamaya devam eder (Koçali: 1 990: 62-63).
Aile Araştırma Kurumunun dizi alanında · bir diğer icraatı olan Bizim Ev TAT'nin denetimine takılarak izlenma olanağı bulamamıştır. Bu dizi küçük bir Anadolu kasabasında evli bir çiftin etrafında geçmektedir. Evli çiftin çocuğu ol
mamakta ve bunun sorumlusu olarak kadın görülmektedir. Dinsel geleneğe atıf
la kadının babasının da damada onay vermesiyle erkek kuma almaktadır (Deva:
1 991 : 201).
Genel olarak, Anap Hükümetleri dönemindeki Aile Araştırma Kurumunun re
toriğinin ve uygulamalarının, yayınları ve dizileri aracılığıyla, cinsiyete dayalı iş
bölümünü savunan muhafazakar cinsiyetçi ideoloji olduğu görülmektedir. Ka
dın bedeni ve cinselliği aile içinde eş ve anne olarak tanımlanmaktadır. Aile için
deki ataerkil işbölümü, Thatcher ingiltere'sinde 'Viktoryen ataerkil aile' (David:
1 986: 1 39) öne çıkarılarak 'gelenek'in yeniden keşfi yapılırken Türkiye'de bu çı
karım 'Türk-islam ataerkil aile'si üzerinden olmaktadır.
Sonuç
Yeni Sağ ideolojinin hedefi serbest piyasa ve güçlü devleti oluşturmaktır. Bu bağlamda, toplumların ideolojik göstergelerini ve devlet-toplum ilişkilerini mu
hafazakar temelde yeniden düzenlemeyi amaçlamaktadır. Batı'da ailenin parça
lanmasından refah devleti sorumlu tutulurken Türkiye'de ailenin yaşadığı sorun-. lardan 'modernleşmenin yol açtığı kültürel değişim' sorumlu görülmektedirsorun-. An
cak, boşanma oranlarının düşük ve evlilik oranlarının yüksek olduğu bir toplum
da, 'aile içinde yaşam kalitesi'nden de bahsetmediklerine göre Türkiye'nin mu
hafazakarları 'Batı taklitçiliği' mi yapmaktadırlar?
Türk Toplumunun Değerleri araştırmasında en çok güvenilen kurum aile'dir (Ergüder, Esmer ve Kalaycıoğlu: 1.991 : 20). Siyasal geleneğimizde unutmamıza hiçbir zaman izin verilmeyen nepotizm ve aileye güven birlikte ele alındığında sorunun kadının bedeni ve emeği üzerinden yapılan toplumsai denetim olduğu ortaya çıkmaktadır. Eskiden beri gizlice yapılan Yeni Sağ'la birlikte açıkça, özel tahsis edilmiş 'bakanlık olanakları' ile yapılmaktadır sadece. Batı'da Yeni Sağ, refah devletinin bölüşümcü politikaları ve yurttaş haklarından geriye dönüşü he
deflemektedir. Türkiye'de ise bir yandan yasal düzenlemeler alanında statükoyu sürdürmekte diğer bir deyişle, yoğun yasalaşma dönemlerinde kadınlarla ilgili yasal eşitsizliklerin olduğu alanlarda sessiz kalmayı seçmektedir. Diğer yandan Türk-islam' ailesini yaratma yönünde kültürel hegemonyayı hedefleyen Aile Araşttrma Kurumu ve Kadmm Statüsü ve Sorunlan Genel Müdürlüğü ile kadınları
Eskiden Beri Gizl i ce Yen i S ağ ' l a Açı kça: Kad ı n l ar Evleri ne
özel alanlarına, daha doğrusu ücretsiz ev içi işçiliği ve/veya aile işçiliğine ba
ğımlı kılan yaygın statükoyu kutsallaştırma görevini_yüklenmektedir.
Kemalist ideolojinin cinsellikten arındırılmış vatandaşlar olarak kamusal alan
da yer açtığı kadınlar, Yeni Sağ ile kutsallaştırılmış evlerine geri dönmeye çağrıl
makta ve/veya evlerinde olmaları kutsanmaktadır.
Kaynakça
DPT.t.yA/tmct Beş Ytlltk Ka/kmma Plam (199D-1994): 1993 Ytft Programt Destek Çaftşmalan:
Ekonomik ve Sosyal Sektörlerdeki Gelişmeler, Ankara.
Arat, Necla. 1 997. ''Yeni Bir Kimlik Üretiliyor" Susmayan Yazılar içinde. istanbul: Say: 1 04-107.
Arat, Yeşim. 1 992. "1980'1er Türkiye'sinde Kadın Hareketi: Liberal Kemalizmin Radikal Uzantı
sı". (der.) Necla Arat. Türkiye'de Kadm Olgusu içinde. istanbul: Say: 75- 95.
Bayrak, Orhan M. t.y. Türkiye'yi Kimler Yönetti? (1920- 1992). istanbul: Yılmaz.
Belsey, Andrew. 1 994. ''Yeni Sağ, Toplumsal Düzen ve Yurttaşlık Hakları•. Mürekkep: 1 (yaz):
3-1 3.
David, Miriam. 1 986. "Moral and Maternal: The Family in the New Right. (der.) Ruth Levitas The ldeology of the New Right içinde. Cambridge: Polity Press. 1 36-168.
Deva, Ercan. 1 991 . Öza/'m Yan-Bakan/an. Ankara: Engin.
Dikeçligil, Beylü. 1995. ''Türk Toplumunda Aile Tipleri". Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklope
disi (Cilt 1 1 ): 1 5-26.
Durham, Martin. 1993. "The New Right, Moral Crusades and the Politics of the Family". Eco
nomy and Society: 22 (2): 253-256.
Eisenstein, Zillah. The Female Body and the Law. U.S.A.: University of California.
Ergüder, Üstün, Yılmaz Esmer ve Ersin Kalaycıoğlu: 1 991 . Türk Toplumunun Değerleri. istan
bul: TÜSiAD.
Gamble, Andrew. 1983. Free Economy and the Strong State: the Politics of Thatcherism. 5.
Baskı. Hong-Kong: Macmillan.
Gamble, Andrew. 1994. "Özgürlüğün Ekonomi Politiği". Mürekkep: 1 (Yaz): 44-56.
Hayek, F.A. 1 995. Kanun, Yasama ve Özgürlük: Sosyal Adalet Serabt. (çev).Mustafa Erdoğan.
Yayın No: 345: Türkiye iş Bankası.
Held, David. 1 987. Mode/s of Democracy. Stanford-California: Stanford University.
inan, Nurkut ve Cüneyt Ozansoy.1 986. "Yasama Faaliyeti Açısından 1 2 Eylül." Yaptt:
(Ocak-Şubat/14): 3-42.
istanbul Barosu Kadın Hakları Uygulama Merkezi Avukatlarından Nurdan Düvenci ile yapılan Görüşme. istanbul (20 Mayıs 2000).
l:(aya, Ayhan.2000. "Yurttaşlık, Azınlıklar ve Çokkültürlülük''. Yurttaş/tk ve Toplumsal Stmflar içinde. Ankara: Gündoğan: 1 37-169.
Koçali, Filiz. 1 990. "Milli Görüşçülere Emanetiz!". Kadmca (5): 61-63.
King, Desmond S. 1 987. The New Right. London: Wheatsheaf.
KSSGM. t.y. Türkiye 'de Kadmm Durumu: Dördüncü Dünya Kadmlar Konteranst Türkiye Ulusal Raporu Mayıs 1 994. Ankara.
Levitas, Ruth. 1 986. "lntroduction: ldeology and the New Right". (der.) Ruth Levitas. The lde
ology of the New Right. Cambridge: Polity Press: 2-23
Marshall, T.H. 2000. "Yurttaşlık ve Toplumsal Sınıflar''. (çev.) Ayhan Kaya. T.H. Marshall ve Tom Bottomore. Yurttaş/tk ve Toplumsal Smdlar içinde. Ankara: Gündoğan: 1 3-82.
'1 49
Sultan Atılgan ·
Mouffe, Chantal. 1985. "Demokrasi v� Yeni Sağ". (çev.) Y.S. Öner. Kriz, Neo-Liberalizm ve Re
agan Dos}tas1 içinde. istanbul: Alan: 65-83.
Nash, Kate. 2000. Contemporary Political Soo/ology: Globalizaüon, Politics, and Power.
·USA-UK: Blackwell.
Moroğlu, Nazan. (haz.). 2000. "Medeni Kan'Un Tşsarısı-Aile Hukuku BölümOne ilişkin Tübak
kom Raporu•. Tübakkom: Türkiye Barolar Birliği Kadtii" Hukı · · Komisyonu içinde. istanbul:
istanbul Barosu. · · ·
Özbay, Ferhunde. 1 992. "Kadının Statüsü ve Doğurganlık". (der:) Necla Arat. Türkiye'de Kadm Olgusu içinde. ist: Say: 1 51-1 67.
Pateman, Carole. 1 988. The Sexual Contact. London: Polity.
Tanör; Bülent. 1 995. "Siyasal Tarih (1 980-1 995)". (der.) Sina Akşin BugOnkO TOrkiye içinde. is-tanbul: Cem.
TBMM 18. Dönem TBMM AlbOmO. 1988. Ankara.
TODAiE. Devlet Teşkilati Rehberi. 1 998. Ankara.
Üşür, Serpil. 1994. "Liberalizmin "Cinsiyetten Arındırılmış Birey"i ve Feminist Eleştiri". MOrek
kap (Yaz): 57-61
http://www.kssgm.gov .tr/cedaw: 1 -86.
http://aile.gov.tr/egititimserisi.htm http://aile.gov.tr/tanitimserisi.htm http://aile.gov.tr/tanitimserisi.htm
Gazeteler
Cumhuriyet. 21 Mayıs 1 983.
Cumhuriyet. 8 Haziran 1 983.
Hürriyet. 27 Haziran 1 986.
Hürriyet. 7 Mart 1 986.
Resmi Gazete. 29 Haziran 1 985.
Resmi Gazete. 22 Mayıs 1 997.