Latin Parasal Birliği

1865 Latin Para Birliğinin kurulmasından önce, Fransa, Belçika, İsviçre ve bir ölçüye kadar İtalya’nın birbirlerinin para birimini ödeme aracı olarak tanıdıkları ortak bir geçmişleri vardı. Bu düzenlemenin temeli 1803’ten beri geçerli olan Fransız çift metal sistemiydi. Bu sitem altın veya gümüş olmasına bakmaksızın altın ve gümüş arasındaki sabit dönüşüm değerini 15.5 olarak ve her bir sikkenin ayarını garanti etmekteydi.217

1850’li yıllarda piyasadaki altın fiyatının gümüş fiyatına göre düşmesi altın sikkelerin darphane değerini artırdı. Sonuç olarak, gümüş sikkeleri eritmek ve piyasa kurundan altın karşılığında satmak daha karlı olmuştu. Altın fiyatı düşmeye devam ederken, düşük gümüş içeriğine sahip sikkeler bile kaybolmaya başlamıştı. Süreç sonunda çift metal kullanan ülkeler, aslında altın standardı kullanmaktaydı. Bunun sebebi altının dolaşımda kalan tek mübadele aracı olmasıydı. Ancak, hiç gümüş sikke olmadığı için küçük işlemlerde kullanmak üzere nispeten küçük birimli para eksikliği vardı.218

Parasal birleşme üzerine, İtalya 1 Franktan düşük her bir sikkenin gümüş değerini 83,5 sente azaltmaya karar verdi. İtalya’nın ve benzer şekilde İsviçre’nin eylemlerinin sonucu komşu ülkelerden gelen (başlıca Fransa ve Belçika) değeri düşürülmüş gümüş sikkeler, para basanlara senyoraj geliri kazandırmaktaydı. Fransa 1864’te, İtalya’nın 83,5 sentine karşılık, 5 frank dışındaki bütün gümüş sikkelerin gümüş içeriğini azaltarak ve İsviçre sikkelerin gümrük idareleri tarafından kabulünü askıya alarak tepki vermiştir. Küçük sikkelerdeki kesin sıkıntı hem ülkeler içinde hem ülkeler arasında ticarete engel oluşturdu ve ülkeleri sorunu çözmek için harekete zorladı. Tek tek ülkeler tarafından tek taraflı tepki, bir ülkenin diğerleri pahasına senyorajın meyvelerini toplaması şeklinde ek bir sorun yarattı. Bu durumla başa çıkmak için

217 _{Bordo ve Jonung, a.g.k., ss.51-52.} 218 _{Bordo ve Jonung, a.g.e., s.}

90

Belçika, ortak parasal konferans önerdi. Bu konferans Latin Para Birliğinin kurulduğu, 1865 yılının sonunda gerçekleştirildi.219

1865’teki konferansın ana konusu, küçük işlemler için yardımcı sikke arzını ve para birimi standardı olarak altının resmi adaptasyonunu standart hale getirmek ve garanti altına almaktı. İlk sorun, 5 frank sikkeden daha düşük değerli bütün gümüş sikkelerin 83,5 sentin gümüş ayarının bozukluğu olması şeklinde oybirliği ile çözülmüştü. Devlet hazineleri menşei ülkesi ne olursa olsun 100 franka kadar olan ödemeleri bozukluk ile kabul etmek zorundaydı. Her bir devlet hazinesi diğer hazinelerin tuttuğu bozukluk sikkeleri altına veya 5 frank sikkeye başabaş mübadele etmeye mecbur kalmıştı. 83,5 sent miktarı zaten dolaşımda olan Fransız ve İtalyan bozuk paranın baskın payı nedeniyle seçilmişti. Her bir ülkenin basmaya izni olan toplam bozukluk değeri nüfus başına 6 frank ile sınırlandırıldı. Güçlü Fransız muhalefeti nedeniyle ve diğer ülkelerin böyle bir hareketten yana olduğu gerçeğine rağmen, çift metal standardın muhafaza edilmesi lehine, altın standardının uygulanması reddedildi.220

Mevcut para nerdeyse değişmeden kullanılmaya devam edildi. Her devlet hazinesi kendi sikke kalıplarından kurtuluş için nihai sorumlu olarak kaldı. Küçük birimli para kıtlığı problemini çözmek dışında, sikkelerin metal içeriğinin boyutunun standartlaştırılmasının sebebi, ayarı bozulmuş sikke basımından elde edilen senyoraj geliri olasılığını ortadan kaldırmak oldu. Dolaşımdaki para miktarının kısıtlanması amaçlanırken, üye ülkelerin diğer para formlarını basmasını önlemek için kısıtlamalar koymak konusunda başarısız olunmuştur. Sonuç olarak, üyeler hala hatırı sayılır bir para bağımsızlığına sahipti.221

Başlangıçta Latin Para Birliği amaçlarına ulaşmıştır. Ancak kısa sürede iki sorun ortaya çıkmıştır. Birliğin kurulmasından sonra altın fiyatları yükselmeye başladı. Aynı zamanda, Fransa ve İtalya konvertibl olmayan kağıt para basmaya başladılar. İtalya’nın kronik kamu açığı, 1881 yılına kadar liranın konvertibl olmamasını sağladı ve 1894’te yeniden düzenledi. İtalya’da artan para arzı liranın değer kaybetmesine yol açtı. Sonuç olarak İtalyan gümüş sikkeler, kanuni para oldukları diğer üye ülkelere ihraç edildi. Açıkçası, İtalyan

219 _{Bordo ve Jonung, a.g.e., s.51.} 220 _{Bordo ve Jonung, a.g.e., s.51.} 221 _{Bordo ve Jonung, a.g.e., ss.51-52.}

91

hükümetine, maliyeti dört ülke tarafından üstlenilen (İtalya, Fransa, Belçika ve İsviçre) senyoraj ile açıklarını finanse etme olanağını verdi.222

Giderek sürdürülemez hale gelen birliğin yüz yüze olduğu sorunlara tepki olarak 1874’teki bir konferansta, çift metal standardının korunmasına ama gümüş 5 frank sikkelerin basımının yasaklanmasına karar verildi. 1878’de üyeler zaten dolaşımda olanların kanuni para olarak kalmasına diğer taraftan gümüş 5 frank sikkelerin basımının sona erdirilmesi hususunda anlaştı. Bu düzenleme “aksayan altın standardını” kurdu. 1874’ün sıkıntıya neden olan kararlarını takip eden tartışmalarda, Belçika ve İsviçre başlangıçta birliği sonlandırma lehineydi ve Belçikalı delegeler altın standardının kabul edilmesini savundu. Fransa Bankası ve İtalyan hükümeti dolaşımdaki tüm gümüş 5-franların altın ile bedelini verip geri almanın büyük maliyetinden korktukları için Fransa ve İtalya her iki görüşe de karşı çıktılar. Diğer üç ülke, birliğin sonlamasının ardından diğer ülkelerin büyük miktarda tuttuğu İtalyan bozukluklarının bedelini İtalya’nın ödeyeceğine dair bir kuşkuları mevcuttur. Bunun yerine İtalya, konvertibl olmayan kağıt parayı muhafaza ettiği sürece bozuk paralarını uluslararası dolaşımdan geri çekmeyi kabul etmek zorunda kaldı. Birlik her üye ülkenin kendi merkez bankası ile 1. Dünya savaşı patlak verene kadar bozulmadan kaldı. 1. Dünya savaşının başlaması ile birlik sonu ermiştir.223