Kurumsal Sosyal Sorumluluk Boyutları ve Düzeyleri

Kurumsal sosyal sorumluluk boyutlarını ekonomik sorumluluk, hukuki sorumluluk, ahlaki sorumluluk ve gönüllü sorumluluk ba lıkları altında incelemek mümkündür.

1.5.1. Ekonomik Sorumluluk

Ekonomik sorumluluk, bir kurumun ekonomik sorumluluklarını yerine getirmeden di er sorumlulukları yerine getiremeyece ini savunmaktadır. Bir kurumun var olmasının temel amaçlarından birisi mal ve hizmet üreterek kar elde etmektir. Kurumlar mü terilerinin istek ve ihtiyaçlarını kar ılamak için mal ve hizmet üretmek durumundadırlar (Özalp ve Di erleri, 2008:73). Mü teri ihtiyaçlarını kar ılamak üzere mal ve hizmet üreten kurumların makul bir seviyede kar elde etmeleri de gerekmektedir (Carrol, http://www.cbe.wwu.edu E.T:15.06.2015). Kurumlar mal ve hizmet üretip bireysel ve toplumsal ihtiyaçları kar ılarken;

• Her bir hisse payına dü en kazanç miktarını artırmak,

• Mümkün olan en yüksek karı elde etmek,

• Ulusal ve küresel pazarda kurum için güçlü bir rekabetçi pozisyon

olu turmak,

• Kurumsal faaliyetlerdeki etkinli i en üst seviyeye çıkartmak,

• Sürdürebilirli i sa lamak için kar elde etmek, gibi sorumlulukları da

1.5.2. Hukuki Sorumluluk

Kurumların faaliyetlerini sürdürürken en temel düzeydeki etik de erleri içine alan yasal düzenlemelere uyumu ifade etmektedir ( liç, 2010:309). Bunlar ahlak, süreç ve yapısal yasal düzenlemeleri içermektedir (Özalp ve Di erleri, 2008:73). Daha spesifik olarak yasalar kurumların uymaları gereken yasalar, rekabeti düzenleyen yasalar, tüketiciyi koruyan yasalar, çevreyi koruyan yasalar ve e itlik ve güvenli i sa layan yasalar ve hissedarlarla ilgili yasalar olmak üzere be e ayrılabilir

(Özdemir, 2009:59). Hukuki sorumluluk unsurlarını;

• Devletin ve yasaların beklentilerine uygun davranmak, yasal ve kurumsal

düzenlemelere uymak,

• Federal, devlet ve yerel yasalara uygun bir vatanda olabilmek,

• Kurumsal vatanda lık” kavramı çerçevesinde yasalara ba lı bir vatanda

olabilmek,

• Yasal gereklilikleri do ru ve zamanında yerine getirerek ba arıyı

sa lamak,

• Ürün ve hizmet üretimi sırasında asgari yasal düzenlemelere uyum

sa lamak, eklinde sıralamak mümkündür (Carrol,

http://www.cbe.wwu.edu E.T:15.06.2015). 1.5.3. Ahlaki Sorumluluk

Ahlaki sorumluluk kurumların amaçlarını ve bu amaçlarına ula mak için seçtikleri yol ve yöntemlerin toplumun siyasi, ekonomik, sosyal ve kültürel refahına zarar vermeden gerçekle tirip gerçekle tirmediklerini ele alır (Yönet, 2005:247). Di er bir ifadeyle ahlaki sorumluluk, kurumların hukuki ve ekonomik sorumluluklarını

yerine getirirken, topluma hizmet anlayı ı ve insanların yanlı

yönlendirilmemeleri konusunda önemli adımlar atmalarının yanında, bunun da ilerisine geçerek etik de erleri içerisine alacak bir ekilde faaliyet göstermelerini gerektirmektedir (Özalp ve Di erleri, 2008:73). Ahlaki sorumluluk kurumların yasalarda yer almayan, ancak toplumun benimsedi i moral de erlere uygun

• Sosyal de erler ve etik normlara uygun bir ekilde faaliyet gösterebilmek,

• Toplumda yeni ve geli en normları fark edebilmek ve bunlara saygılı

olabilmek,

• Kurumsal amaçlara ula mayı engelleyebilecek etik normlardan kaçınmak,

• yi bir kurumsal vatanda olarak sosyal de erlere ve etik normlara uyum

gösterebilmek,

• Etik de erlere uygun davranı ın aynı zamanda yasalara ve düzenlemelere

uyumu da beraberinde getirdi ini algılayabilmek, eklinde sıralamak mümkündür (Carrol, http://www.cbe.wwu.edu E.T:15.06.2015).

1.5.4. Gönüllü Sorumluluk

Kurumların yukarıda belirtilen sorumlulukları dı ında payda lara sa layaca ı hizmetleri içermektedir ( liç, 2010:309). Kurumun amacı; iyi bir kurumsal vatanda olarak kurumun ülkesine, topluma ve tüm dünyaya fayda sa layan faaliyetlerde bulunmasıdır (Özalp ve Di erleri, 2008:72). Bu faaliyetleri gerçekle tirirken hiçbir kar ılık beklememek temel esastır. Vergi avantajı sa lamak amacıyla gerçekle tirilen ba ı ve yardımlar bu tür sorumluluklara örnek olarak gösterilemez (Yönet, 2005:246). Kurumun kaynaklarının bir kısmını e itsel, sanatsal ve toplumsal projelere ayırması gönüllü sorumluluk gere idir (Özdemir, 2009:60). Mü terilere hizmet bölgeleri kurmak, ücretsiz e itim programları yapmak gibi faaliyetler gönüllülük sorumlulu u ile yapılan faaliyetlere örnek olarak verilebilir (Özalp ve Di erleri, 2008:74). Gönüllü sorumluluk unsurlarını;

• Toplumun yardımseverlik ve hayırseverlik beklentilerine uygun

davranmak önemlidir,

• Sanatın desteklenmesi önemlidir,

• Çalı anların ve yöneticilerin gönüllü ve toplumsal faaliyetlerde bulunması

önemlidir,

• E itimin desteklenmesi önemlidir,

• Toplumsal faaliyetlere destekte bulunurken temel amaç “hayat kalitesinin

ekil 1: Kurumsal Sosyal Sorumluluk Piramidi

Kaynak: Derya Kelgökmen L Ç, “ letmelerin Kurumsal Sosyal Sorumluluk

Düzeylerinin BelirlenmesineYönelik Bir Literatür Taraması”, Ege Akademik

Bakı Dergisi, 10 (1) 2010, s.310.

Kurumlar sosyal sorumluluk boyutlarını be farklı düzeyde ya amaktadırlar. Bu düzeyler a a ıda açıklanmaktadır ( liç, 2010:310):

• Sorumluluk Sahibi Olmayan: Kurumlar yasalar tarafından belirlenen

standartlara ve ko ullara belirli bir düzeyde de olsa uyum göstermemektedirler. Fabrikaların zararlı atıklarını çevreye salıvermesi, havagazı emisyonlarının azaltılması için filtrelerin kullanılmaması, bazı i yerlerinde çalı anların sosyal güvenlik ko ullarının sa lanmaması veya mü terilere yönelik aldatıcı ve yanıltıcı reklamların kullanılması bu düzeydeki kurum faaliyetlerine örnek olarak gösterilebilmektedir.

• Kısmen Uyumlu: Kurumlar ürün güvenli i, asgari ücret, e it istihdam

fırsatı, çalı an sa lı ı, atık kontrolü gibi asgari düzeydeki yasalara ve düzenlemelere uyum göstermektedirler. Yasal düzenlemelere uyum göstermenin dı ında gönüllü olarak katıldıkları sosyal sorumluluk faaliyetleri bulunmamaktadır.

• Ço unlukla Uyumlu: “Kısmen uyumlu” düzeyden daha fazla düzeyde

yasal düzenlemelere ek olarak sınırlı sayıda kurumsal sosyal sorumluluk olarak nitelenebilecek faaliyetleri bulunmaktadır. Kurumların çalı anların çocukları için bakım merkezi olu turması, sosyal bir vakıfla topluma

Gönüll Ahlaki Sorumluluk

Hukuki Sorumluluk

düzeydeki kurumların katılımı stratejik düzeyden daha azdır. Bu düzeyde bulunan kurumların sosyal sorumluluk amaçları sosyal ba lılık ve yarardan ziyade bireysel amaçlıdır. Nitelikli i gücünü örgüte çekmek için çalı an haklarını artırmak veya tamamen ki isel amaçla i letmenin sevdi i bir kuruma ba ı yapması gibi faaliyetler bu düzeydeki kurumların faaliyetlerine örnek olarak gösterilebilir.

• Stratejik: Stratejik düzeydeki kurumlar stratejik ve finansal

performanslarını iyile tirmek için birçok alanda faaliyet göstermektedirler. Kurumların en temel alanları insan kaynakları yönetimi, mü teri hizmetleri ve ürün/hizmet kalitesidir. Temel alanlarda ba arı sa lamaya çalı an kurumlar çok yüksek seviyelerde etik politikalara da sahiptirler. Çevreye dost ürün üretimi, çevreyi koruyan üretim süreçleri, uluslar arası standartlara uyum, geri dönü üm programları, ye il ürünler gibi pek çok sosyal sorumluluk alanına önem vermektedirler. Sosyal kurumlarla birlikte çalı mayı amaç edinen kurumlar, sa lık hizmetlerinde bulunma, yol yapımı, trafik için destek verme ve sponsorluk gibi faaliyetleri sıklıkla gerçekle tirmektedirler.

• Sosyal Avukat: Kurumların temel amacı finansal sonuçların ötesinde “iyi

olmak”tır. Kar sa lamak, sosyal sorumluluk faaliyetlerindeki tek amaç olmamakla birlikte, kar sa lama amaçları da bulunmaktadır. Sosyal avukat düzeyindeki kurumlar para kazanmak için ya amazlar, ya amak ve amaçlarını gerçekle tirmek için para kazanırlar.

DÜZEY 1 Sorumluluk Sahibi Olmayan DÜZEY 2 Kısmen Uyumlu DÜZEY 3 Ço unlukla Uyumlu DÜZEY 4 Stratejik DÜZEY 5 Sosyal Avukat

ekil 2: Kurumsal Sosyal Sorumluluk Düzeyleri

Kaynak: Derya Kelgökmen L Ç, “ letmelerin Kurumsal Sosyal Sorumluluk

Düzeylerinin Belirlenmesine Yönelik Bir Literatür Taraması”, Ege Akademik