KURAL: İŞ SÖZLEŞMELERİNİN DEVRALAN İŞVEREN İLE DEVAM

İşyeri devrinin 2001/23 sayılı Yönerge kapsamında olması durumunda; iş ilişkilerinin korunması, Wendelboe kararında408 “direktifin amacı ve çerçevesi, mümkün olabildiği kadar iş ilişkisinin herhangi bir değişiklik olmadan devralan işveren ile devamının sağlanması ve yalnızca devre bağlı fesihlere karşı işçilerin korunmasıdır” şeklinde belirtilmiştir409. 2001/23 sayılı direktifin “işçilerin haklarının korunması” başlıklı 3. maddesinden genel olarak çıkan anlam budur. Anılan maddenin 1. bendinde; “devreden işverenin iş sözleşmesi veya iş ilişkisinden doğan ve devir tarihinde mevcut olan hak ve borçları, devir sonucu devralan işverene geçer” denilerek sorumluluğun kapsamını “devreden işverenin işveren sıfatı ile sahip olduğu tüm haklar” olarak anlaşılacak şekilde geniş tutmuştur.

Bunun yanında ATAD’ın yerleşik içtihadı uyarınca işyeri devrine ilişkin Yönerge’nin amacı, işyerinde bir işveren değişikliğinin söz konusu olması halinde işçilere iş ilişkilerini evreden işveren ile kararlaştırmış oldukları koşullarla, devralan

406 _{EKMEKÇİ; Ömer,(2005), Türk Borçlar Kanunu Tasarısı’nın Genel Hizmet Sözleşmesine İlişkin} Hükümleri Üzerine, Mercek Temmuz 2005, s: 157-175, s: 170

407 _{ÖZKARACA; 193.}

408 _{Case 19/83 Wendelboe [1985] ECR 457, Paragr. 15, http://eur-lex.europa.eu.}

409 _{BARNARD; s: 653. Yazar burada “iş sözleşmesi” olarak yapılan tanımlamaların hepsinin “iş} ilişkisini” de kapsaması ve bu şekilde kullanılması gerektiğini söylemektedir. .Bknz. dpnt. 246.

işveren ile sürdürme olanağı tanınarak işçilerin haklarının korunmasıdır410. Bu husus Mikkelsen kararında411, işçilerin “mümkün olabildiği kadar” devralan işveren ile iş sözleşmesini aynı koşullarda devam ettirebilmesinin sağlanması gerekliliği belirtilmiştir. Bir başka deyişler, direktif, devir sonucu belirli bir işi farklı işverenlerin emir ve talimatları altında icra eden işçileri koruma amacındadır. Burada m.3/1 ile direktif, devralan işverenin idari özerkliğini (yönetim hakkını) devreden işverenin işçiler karşısındaki hakları ve borçları nispetinde sınırlamıştır412. ATAD 2003 yılında verdiği Martin kararında413 da devralan işverene geçen hak ve sorumlulukların feshi önleyici şekilde, devir tarihinde mevcut olan hak ve borçlar ile sınırlı olarak; ulusal hukukun belirlediği çerçevede devreden işverenden devralan işverene geçişini vurgulamıştır414.

Collino kararında ise Yüksek Mahkeme; devralan işveren, işçinin hizmet süresine bağlı, maaş artışı veya feshe bağlı finansal haklarında hesaplama yaparken, işçinin devreden işveren yanında istihdam edildiği süreyi de hesaba katarak işlem yapmalıdır denilmiştir415.

İş sözleşmelerinin devralan işverene otomatik geçişi, Avrupa Birliği Hukuku’na 77/187 sayılı Yönerge ile getirilmiş bir kuraldır. Aynı şekilde 2001/23 sayılı Yönerge’de de korunan bu hüküm m.3/f.1 hükmünde devir anında iş sözleşmesi veya iş ilişkisinden doğan devredene ait hak ve borçların devir ile devralan işverene geçeceği belirtilmiş, bunun yanı sıra her iki Yönerge’nin

410 _{ÖZKARACA; s: 137.}

411 _{Case 105/84 Danimarka İşçi Liderleri Birliği (Mikkelsen) v. A/S Danmols Inventar [1985].} Paragr.15, http://eur-lex.europa.eu.

412 _{BARNARD; s: 653.}

413 _{Case C-4/01 Martin [2003], Paragr. 30, http://eur-lex.europa.eu.} 414 _{BARNARD; s: 654.}

415 _{Case C-209/91 Collino [1992], Paragr. 51, http://eur-lex.europa.eu. Aynı karara ait savcı} görüşünün 91. paragrafına göre ise, hizmet süresi sadece hizmet süresinin sonuç doğuracağı kıdem tazminatı gibi finansal haklarda mevzu olacaktır. Onun dışında, hizmet süresinin uzunluğu yeni işverene karşı herhangi bir talep hakkı vermez. Burada düşünülebilecek konu, hizmet süresine bağlı bir hak olarak kabul edilebilen; uygulamada sıklıkla kullanılan “son gİREN ilk çıkar-last in first out” kuralının uygulanmasında, devreden işveren işçilerinin toplam hizmet sürelerinin hesaplanmayabileceğidir. Collino kararında; Bay Collino ve arkadaşları, devredilen işyerinde çalışmaya devam etmekteyken, devralan işverenin imzaladığı toplu iş sözleşmesi sonucu, devreden işveren işçilerinin hizmet süresine bağlı zamlardan yararlanırken devreden işveren yanındaki hizmet sürelerinin dikkate alınmadığı iddiası ile başvurmuş, konu 77/187 sayılı direktif gereği ( yeni 2001/23),direktifin uygulanması gereken bir devir olduğundan bahisle, başvuranlar lehine yanıtlanmıştır.

gerekçelerinde işverenin değişmesi durumunda işçileri koruyan ve özellikle haklarını garanti altına alan ulusal düzenlemelerin gerekli olduğu belirilmiştir416.

Türk Hukukunda, işverenin sıfatında ya da hukuki durumunda ortaya çıkan değişikliklere karşın, iş sözleşmelerinin yeni işverenle devamı ilkesi, işçilerin söz konusu değişiklik ile birlikte kendiliğinden (otomatik olarak) işlerini yitirmelerini önleme amacı taşır. Aslında iş ilişkilerinin otomatik olarak devralan işverene geçişi hususu, işyeri devrinin şartı değil, devrin sonucudur417. Özellikle işyerini devralan yeni işverenin “eski işverenin taraf olduğu iş sözleşmelerine tamamen yabancı olduğu” yolundaki savını etkisiz kılmak, böylece iş sözleşmesinden doğan iş ilişkisinin sürekliliğini sağlamak konunun odak noktasını oluşturmaktadır418.

İşyerinin devri iş sözleşmesini sona erdiren bir neden olmayıp; devir halinde kanun gereği, başkaca bir işleme gerek kalmaksızın, devredilen işyerinde çalışan işçileri iş sözleşmeleri, bütün hak ve borçları ile intikal etmiş olur. Aynı sözleşme ilişkisi içinde işverenlerden birinin yerini diğeri almaktadır, işçiler ile işyerini devralan işveren arasında yeni bir iş sözleşmesi yapılmamaktadır. Yani hak ve borçların geçmesi için iş ilişkisinin sona erdirilip yeni bir iş sözleşmesinin kurulmasına gerek yoktur419.

İşyeri devrinde iş sözleşmesinin işveren tarafında bir değişikliğin meydana gelmesi için işyeri veya işletmenin özel veya kamu tüzel kişisi veya gerçek kişi veya kar amacı güden veya gütmeyen bir işletme olup olmaması arasında bir fark yoktur. İşyeri devrinde iş sözleşmelerini bütün hak ve borçları ile devralan kimse, daha önce kazanmamış olsa bile, devir anında işveren sıfatını kazanacaktır. Devreden işverenin ise işverenlik sıfatı devrettiği işyeri veya işyeri bölümü kapsamında sona erecektir.