Kuşçular Köyü Eski Cami Çizim Numarası: 10 Çizim Numarası: 10

Resim Numarası: 106-121

İnceleme Tarihi: 23 Haziran 2020

Bulunduğu Yer: Tosya İlçesine 12 km uzaklıktaki Kuşçular köyünde, mezarlığa yakın bir konumda yer almaktadır.

Yapının Durumu: Günümüzde ayakta olan yapı ibadete kapalıdır.

Tarihçesi: Kitabesi bulunmayan yapının inşa tarihi bilinmemektedir. Plan ve mimari özelliklerine göre 18.19.yy’da inşa edilmiş olmalıdır.

Onarımlar: Yapı 1990 yılında köy muhtarlığınca basit onarım geçirmiştir. Yakın dönemde ise zemini betonarme olarak onarılmıştır.

Mimari Tanım: Cami mihrap duvarına dik üç sahınlı, ahşap tavanlıdır. Kuzey-güney yönünde atılan iki ahşap kirişlemeli olan tavanı sekiz ahşap direk desteklemektedir. Son cemaat yeri bulunmayan yapı harim bölümünden oluşmaktadır (Çizim 10).

Cami su basman seviyesine kadar moloz taşla inşa edilmiş. Cephelerde farklı malzeme kullanılan yapı genel olarak moloz taş üzeri ahşap hatıllar ve payandalar arası yığma kerpiç ve tuğla malzeme kullanılarak inşa edilmiştir. Kerpiç malzemeli doğu cephenin güney-doğu kısmında tuğla malzeme görülmektedir. Batı cephede belli bir seviyeye kadar kerpiç malzeme sonrasında tuğla malzeme kullanılmış, üzeri kerpiç ile sıvanmıştır. Güney cephesinde belli bir seviyeye kadar moloz taş, moloz taş üzeri kerpiç malzeme görülmektedir. Kuzey cephe beden duvarında ise kerpiç malzeme görülmektedir. Beden duvarları cephelerdeki yatay, dikey ve çapraz atılmış payandalarla desteklenmiştir.

Geniş ahşap saçaklı yapı içten düz ahşap tavanlı, dışardan kırma çatılıdır. Üzeri alaturka kiremit kaplıyken günümüzde saç levhalarla kapatılmıştır.

Çizim 10: Kuşçular Köyü Eski Cami, Plan

Yapının batı, güney ve kuzey cephelerinde üç sıra yatay atılmış ahşap hatıllar görülmektedir. Ahşap payandaların bulunduğu doğu cephesinde biri yatay biri dikey olarak açılmış dikdörtgen formlu iki pencere açıklığı bulunmaktadır (Resim 106).

Batı cephe beden duvarları yatay vaziyette atılmış hatıllarla üç bölüme ayrılmıştır. En üst bölümde saçak altında üç pencere açıklığı görülmektedir (Resim 107). Batı cephenin güney bölümde var olan bir pencere açıklığı kerpiç malzeme ile kapatılmış arada kalan pencere ise konumu ve boyutundan dolayı sonradan ihtiyaç doğrultusunda açıldığı düşünülmektedir.

Resim 107: Kuşçular Köyü Eski Cami, Batı Cephe

Güney cephe cephe sağır olarak bırakılmıştır. Yapının cephelerinde farklı malzeme uygulamalarının görülmesinin nedeni yapıya farklı dönemlerde müdahale edilmiş olmasından kaynaklanmaktadır (Resim 108).

Yapının giriş kapısının bulunduğu kuzey cephede pencere açıklığı bulunmamaktadır. Kuzey cepheden bir kapı açıklığı ile harim bölümüne girilmektedir (Resim 109-110).

Resim 109: Kuşçular Köyü Eski Cami, Kuzey Cephe

Resim 110: Kuşçular Köyü Eski Cami, Kuzey Cephe (VGM Arşivi- 1990)

Harim bölümü yaklaşık olarak 11x10 m. ölçülerinde kareye yakın derinlemesine dikdörtgen planlıdır. Harim iki sıra halinde yerleştirilmiş, ahşap desteklerle mihrap duvarına dik üç sahına ayrılmıştır. Tavanı destekleyen ve harimi sahınlara bölen taşıyıcılar dördü serbest dördü duvara bitişik vaziyettedir. Harim

zemini yakın zamanda betonarme olarak onarılmıştır. Güney duvarda giriş kapısı ile aynı aksta mihrap, güney-batı duvarında minber bulunmaktadır (Resim 111).

Resim 111: Kuşçular Köyü Eski Cami, Harim, Güney Duvarı

İlk yapıldığı döneme ait olmayan betonarme mihrap, duvar yüzeyinde içe taşırılmış, pençi kemerli kavsaraya sahiptir. Alınlık bölümü niş şeklinde olup ‘Küllema

dahale aleyha zekeriyyel mihrab’ yazmaktadır. Alınlığın iki yanında simetrik olarak

yerleştirilmiş yüzeylerinde beş kollu yıldızın bulunduğu birer kabara yer alır. Mihrabın üst kısmında atılı bir vaziyette ahşap paçalar bulunmaktadır. Yapının ilk yapıldığı dönemlerde giriş kapısı üzerinde veya orijinal mihrap veya minbere ait olduğu tahmin edilen ahşap parçaların üzerinde oyma tekniğiyle hakedilmiş Fetih Suresi yer almaktadır (Resim 112).

Resim 112: Kuşçular Köyü Eski Cami, Mihrap

V.G.M. arşiv belgelerine göre yapının onarım görmeden önceki mihrabı ahşaptır. Ahşap çıtalarla oluşturulmuş nişi, yuvarlak kemerli kavsaraya sahiptir. Köşelik ve çerçeve bölümlerinde yüksek kabartma tekniği ile yapılmış geometrik motifler görülmektedir. Çerçeve kısmında iç içe geçmiş birbirini takip eden altıgen formların oluşturduğu bir kompozisyon görülürken, üst kısmında aynı merkezden çıkan çizgiler kırılarak altı kollu yıldız meydana getirmekte ve bu yıldız formunun uç kısmını yarım daire dilimli kapalı bir kompozisyon çevrelemektedir. Eğrisel ve kırık çizgilerle meydana gelen geometrik kompozisyon bitkisel bir görünüm vermektedir. Mihrap yarım daire tepelik ile sonlanmaktadır. Tepeliğin uç kısımlarına üçgen formları verilmiştir (Resim 113-114).

Resim 113: Kuşçular Köyü Eski Cami, Mihrap (VGM Arşivi-1990)

Güneybatı duvarına bitişik halde bulunan betonarme minber orijinal değildir. Mahfil katında atılı vaziyette ki kare formlu ahşap vaaz kürsüsünde herhangi bir süsleme görülmemektedir (Resim 115).

Resim 115: Kuşçular Köyü Eski Cami, Vaaz Kürsüsü

Harimin kuzeyinde doğu-batı doğrultusunda uzanan, ahşap korkuluklarla sınırlandırılmış ahşap mahfil katı bulunmaktadır (Resim 116). Kuzey-doğu köşesinde bulunan ahşap bir merdivenle ulaşılan mahfili ikisi serbest, ikisi kuzey duvarına, ikisi doğu ve batı duvarlarına bitişik toplam altı ahşap direk taşımaktadır. Serbest ve kuzey duvarına bitişik dört ahşap direk aynı hizada yükselerek mahfil katının tavanını desteklemektedir (Resim 117).

Resim 116: Kuşçular Köyü Eski Cami, Harim, Kuzey Duvarı ve Mahfil

Resim 117: Kuşçular Köyü Eski Cami, Mahfil Katı Doğuya Bakış

Harim duvarları günümüzde sıvalı vaziyettedir. Harim doğuda iki batıda üç olmak üzere toplam beş pencere açıklığı ile aydınlatılmaktadır. Doğu duvarı dikey vaziyette atılmış ahşap hatıllarla desteklenmektedir (Resim 118-119).

Resim 118: Kuşçular Köyü Eski Cami, Harim, Doğu Duvarı

Resim 119: Kuşçular Köyü Eski Cami, Harim, Batı Duvarı Alttan kaplama tavan ile örtülü yapıda tavan, kuzey-güney doğrultusunda atılmış konsolların desteklediği iki kirişle üç bölüme ayrılmış, döşeme tahtaları da kuzey-güney doğrultusunda atılmıştır. Tavının merkezinde çıtalarla oluşturulmuş basit, baklava dilimi formunda göbek bulunmaktadır(Resim 120).

Resim 120: Kuşçular Köyü Eski Cami, Tavan

Tavanı destekleyen farklı boyutlarda ki sütunların alt kısımları kaide görünümü verecek şekilde pahlanmıştır. Sütunlar ‘S-C’ kıvrımlı yastıklarla kirişlere bağlanmıştır (Resim 121).

Resim 121: Kuşçular Köyü Eski Cami, Tavan Kiriş ve Yastıkları

Değerlendirme: Eski Tosya-Çorum yolunda Tosya’ya 12 km uzaklıktaki Kuşçular köyünde bulunan yapı zamanında Sofular köyü, Yenidoğan köyü gibi Kuşçular köyüne yakın köyler için Mescidi Cuma olarak inşa edilmiştir. Ancak

günümüzde her köyde en az bir caminin bulunması nedeniyle Cuma Cami olarak inşa edilen yapılar artık kullanılmamaktadır. Ana yola yaklaşık 100 m. kadar uzaklıkta, saz ovalığının ortasında bulunmaktadır. Bulunduğu yerden dolayı halk tarafından ‘Saz Ovası Divan Cami’ olarak da bilinmektedir.

Derinlemesine dikdörtgen planlı yapı, mihrap duvarına dik üç sahınlı ahşap direkli camiler grubuna girmektedir. Orta Asya’dan Anadolu’ya bir gelenek olarak devam eden ahşap direkli camiler Anadolu’da ilk olarak Selçuklu döneminde rastlanmakta, Beylikler ve Osmanlı döneminde de tercih edilmiştir. Bir Anadolu Selçuklu geleneğinin devamı niteliğindeki konumuz olan cami kerpiç ve tuğla malzemeden inşa edilmiş, son cemaat yeri bulunmamaktadır.

Ana kirişler mihrap yönünde dik atılmış, kirişleri taşıyan sekiz ahşap direk ile harim üç sahına ayrılmıştır. Harim ahşap kirişlemesi alttan kaplama tavan ile örtülüdür. Ayaklar ‘S-C’ kıvrımlı yastıklarla kirişe bağlanmaktadır. VGM arşiv belgelerine göre özgün mihrabı ahşap olup kabartma tekniğiyle yapılmış geometrik motifleriyle oldukça müzeyyendir. Mahfil katında atılı vaziyette ahşap vaaz kürsüsü bulunmakta, yapının özgün minberinin de ahşap olduğu düşünülmektedir.

Kitabesi olmayan yapının inşa tarihi bilinmemektedir. Ancak yapı plan özellikleri, ahşap direkleri ve ahşap kirişlemeli tavanı ile konumuz dahilinde tarihi belli benzer bir yapı olan Geyikli Cami ile yakın bir tarihte inşa edilmiş olması muhtemeldir. Buna göre yapıyı 18.-19.yy’a tarihlendirebiliriz. Yapı 08.01.1991 gün ve 1591 sayılı A.K.T.V.K.K.Müd. Kararıyla tescil edilmiştir.

2.1.1.7.Çevlik Köyü Eski Mahalle Cami