Geyikli Cami Çizim Numarası: 9 Çizim Numarası: 9

Resim Numarası: 92-105

İnceleme Tarihi: 18 Haziran 2020

Bulunduğu Yer: Tosya ilçe merkezine 11 km uzaklıkta bulunan Şarakman köyünün yaklaşık 1 km uzağında dağlık arazi içerisinde boş bir düzlükte yer alır.

Yapının Durumu: Yapı günümüzde ayakta olup ibadete açıktır.

Tarihçesi: Harime giriş kapısı alınlığında Arapça rakamlarla H.1207 tarihi kazınmıştır. Bu bilgiye göre yapı M.1791 tarihinde yapılmış olmalıdır.

Onarımlar: Yapının kuzey cephesine betonarme malzemeden son cemaat yeri eklenmiştir. Kuzey cephenin pencere yanındaki beton levhada yazan 10.10.1998 tarihine göre son cemaat yeri bu tarihte eklenmiştir. Dış cephe duvarlarının kenarları zeminde betonarme malzeme ile çevrelenmiştir. Batı cephesindeki dört adet metal dikmelerle yapı sağlamlaştırılmıştır. Ahşap minarenin gövdesi dıştan ahşap lambrilerle kaplanmıştır. Son cemaat yeri yapılırken bu onarımlar gerçekleşmiş olduğu düşünülse de kesin bir bilgi yoktur.

Mimari Tanım: Derinlemesine dikdörtgen planlı, mihrap duvarına dik üç sahınlı ahşap direkli camidir. Tavanı ve kuzey-güney yönünde atılan iki ahşap kirişi dört ahşap sütun desteklemektedir (Çizim 9). Yapı, harim ve kuzey bölümüne sonradan betonarme olarak eklenmiş iki katlı son cemaat yerinden meydana gelmektedir. Yapının tabanı yaklaşık 50 cm. kadar yerden taş malzeme ile kaldırılmıştır. Cami tamamen ahşap malzemeden çantı tekniği ile inşa edilmiştir. Ahşap kirişli yapının üzeri kırma çatıyla örtülüdür. Çatının üzeri sac ile kaplanmıştır. Yapının dört cephesinde geniş ahşap saçak dolanmaktadır.

Çizim 9: Geyikli Cami, Plan

Ahşap yapının doğu ve batı cephesinde birer adet mazgal şeklinde küçük ışık açıklıkları bulunmaktadır (Resim 92-93). Güney cephesinde ise iki adet kare formlu pencere açıklığı ile simetrik olmayan mazgal şeklinde ışık açıklıkları görülmektedir (Resim 94). Yapı ilk yapıldığında doğu, batı ve güney cephesinde mazgal şeklinde küçük kare formlu açıklıklarla aydınlatıldığı daha sonra ışık yetersizliği ile büyük kare formlu pencerelerin açıldığı düşünülmektedir.

Resim 92: Geyikli Cami, Doğu Cephe

Resim 94: Geyikli Cami, Güney Cephe

Yapının kuzeyine sonradan iki katlı betonarme olarak son cemaat yeri eklenmiştir ((Resim 95). Yapının kuzey-batı cephesinde çatı üzerinde ahşap minaresi bulunmaktadır. Tek şerefeli minarenin gövdesi ahşap lambrilerle, külah kısmı ise sac ile kaplanmıştır (Resim 96).

Resim 96: Geyikli Cami, Minare

Kuzeyde bulunan kapı açıklığı ile son cemaat yerine girilir. Harim dış beden duvarının kuzeybatı köşesinde minarenin giriş kapısı bulunmaktadır. Son cemaat yeri giriş kapısı ile aynı aksta çift kanatlı harime giriş kapısı bulunmaktadır. Ahşap kapı bir insanın eğilerek girebileceği şekilde küçük ebata sahiptir. Üçgen alınlıklı kapı oldukça sadedir. Kapının üstünde Arapça rakamlarla H.1207 senesi kazınmıştır (Resim 97).

Resim 97: Geyikli Cami, Harim Giriş Kapısı

Harim kuzey-güney doğrultusunda dikdörtgen planlıdır. Yaklaşık 10.5x9 m. ölçülerine sahip, mihrap duvarına dik üç sahınlıdır. Harimi dört adet ahşap sütun üç sahına ayırmıştır. Sütunlar tavanı ve mahfil katını desteklemektedirler (Resim 98-99).

Resim 99: Geyikli Cami, Harim, Batı Duvarı

Güney duvarın ortasında harime giriş kapısı ile aynı aksta mihrap, mihrabın güney-batısında minber, güney-doğu duvarında ise kare formlu vaaz kürsüsü bulunmaktadır. Ahşap mihrap beşgen planlı nişe sahiptir. Mihrabın kemeri çok dilimli olarak yapılmıştır. Bir taç ile sonlanan mihrabın taç bölümünde oyularak yapılmış hilal motifleri bulunmaktadır. Mihrabın yüzeyinde ve taç bölümünde kırmızı, yeşil ve siyah kök boya izleri bulunmaktadır (Resim 100).

Güney-batı duvarda bulunan ahşap minber oldukça sade olup doğu korkulukları ahşap oyma tekniğiyle yapılmış baklava dilimi motiflidir. Geçit kemeri dilimli formdadır (Resim 101). Güney-doğu duvarında bulunan kare formlu dört ayaklı ahşap vaaz kürsüsünde herhangi bir süsleme ögesi bulunmamaktadır (Resim 102).

Resim 101: Geyikli Cami, Minber

Harimin kuzeyinde üst katta ahşap mahfil katı bulunmaktadır. Mahfilin doğu-batı kolları güney yönünde uzanmakta, ‘U’ plana sahiptir (Resim 103-104). Mahfil katını iki serbest ahşap direk taşımaktadır. Bu direkler aynı hizada yükselerek tavandaki kirişlere bağlanarak tavanı desteklemektedir. Mahfile harimin kuzey-batı köşesinde bulunan ahşap merdivenle çıkılmaktadır. Mahfil katının kuzey duvarında tek kanatlı ahşap bir kapısı bulunmaktadır. Bu kapı ikinci kat son cemaat yeriyle geçişi sağlamaktadır. Mahfilin korkulukları oldukça sade olup siyah ve kırmızı kök boya ile boyanmışlardır.

Resim 103: Geyikli Cami, Harim, Kuzey Duvarı ve Mahfili

Güney duvarda mihrabın doğusunda ve batısında birer adet kare formlu pencere açıklıkları bulunmaktadır. Doğu ve batı duvarlarda ise birer adet pencere bulunmaktadır. Ayrıca harim çok sayıda küçük ebatlı mazgal tarzında ışık açıklıkları ile aydınlatılmaktadır.

Harim bölümünün tavan düzenlemesi kuzey-güney yönünde atılmış iki ana kiriş, tavanı iki yan tavan ve orta tavan olarak üç bölüme ayırmıştır. Yan tavanlar ve orta tavan kirişleri doğu-batı doğrultusunda atılmıştır. Orta kısmın tavanı yüksektir. Harim tavanını destekleyen ahşap sütunların ‘S-C’ kıvrımlı yay biçimli kavisli yastıkları kuzey-güney doğrultusunda atılmış kirişler ile birleşmektedir. Tavan kirişlerinde turuncu, beyaz ve siyah renklerde kök boyasıyla basit geometrik motifler yapılmıştır. Ayrıca kirişlerde kök boyasıyla Arapça ‘vav’ harfleri görülmektedir (Resim 105).

Resim 105: Geyikli Cami, Harim, Tavan Kirişleri

Değerlendirme: Tosya’nın Şarakman köyüne 1 km uzaklıkta dağlık bir arazide meşe koruluğun içinde bir düzlükte yer alan Geyikli Cami mevcut veriler ışığında H.1207/ M. 1791 yılında inşa edilmiştir. Yapıldığı dönemde çevre köylerin Mescid-i Cuması olan yapıda günümüzde sadece Cuma namazları kılınmaktadır.

Mihrap yönünde dikdörtgen planlı, mihrap duvarına dik üç sahınlı ahşap direkli camiler grubuna girmekte olan yapı tamam ahşaptan çantı tekniğiyle yapılmıştır. Harim bölümündeki tavan sistemi ile bölgede oldukça önemli olan yapının

kirişlerinde, mihrap ve minberinde kök boyası kullanılmıştır. Süsleme programını kirişlerde yer alan Arapça ‘vav’ harfi ve basit geometrik motifler oluşturmaktadır.

Karadeniz bölgesinde ormanlık arazilere sahip köylerde ağacın bol olması ve iklim koşulları nedeniyle çok fazla tercih edilen ahşap camiler arasında çantı tekniğiyle inşa edilmiş yapı Tosya’daki aynı teknikle inşa edilmiş camilerin en eski örneğidir. Kuzeyine sonradan eklenen betonarme son cemaat yeri ve yapıdaki küçük onarımlarla özgünlüğünü kaybetmeden günümüze kadar gelebilmiştir. Yapı Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulunun 30.04.2015 tarih ve 2343 sayılı kararıyla tescil edilmiştir.

2.1.1.6.Kuşçular Köyü Eski Cami