Hacı Baba Cami Çizim Numarası: 17 Çizim Numarası: 17

Resim Numarası: 180-194 İnceleme Tarihi: 15 Kasım 2020

Bulunduğu Yer: Tosya İlçe merkezinde Hacıpir mahallesi Hacı Kadı Cami sokak üzerinde bulunmaktadır.

Yapının Durumu: Asıl işlevine uygun olarak kullanılmakta, ibadete açıktır.

Tarihçesi: Yapının isminin aldığı Tosyalı Hacı Baba’nın asıl adı ‘Hacı Baba b. Şeyh b. İbrahim b. Abdülkerim b. Osman et Tosyevi’ dir. Fatih döneminde yaşamıştır.77 Yapının ilk haline ait bir kitabe veyahut kimin yaptırdığına dair bir ibare bulunmamasından dolayı yapının isminin aldığı Hacı Baba’nın döneminde yapılıp yapılmadığı bilinmemektedir. Ancak Tosya’da 1915 yılında meydana gelen büyük yangın sonrası H.1334/ M.1915-16 yılında halkın da yardımlarıyla Tosyalı Hacı Şakir Börekçi tarafından bugünkü cami tekrardan yaptırılmıştır.78

Onarımlar: Yapının onarımlarına ait bir bilgi bulunmamaktadır. Ancak VGM arşiv belgelerinden mihrabın değiştirildiği, tavan kaplamanın onarıldığı, pencere hizalarına kadar ahşap lambri ile kaplandığı ve mahfil katının ahşap lambri ve pencerelerle kapatıldığı gözlemlenmektedir.

Mimari Tanım: Derinlemesine dikdörtgen planlı, tek mekanlı ve ahşap tavanlı cami; harim, son cemaat yeri ve giriş holünden oluşmaktadır (Çizim 17). Duvarları sıvalı olan yapının zemininde moloz taş kullanılmış üzeri çimento harç ile sıvanmıştır. Beden duvarları kerpiç malzemedendir. Dört cephede geniş ahşap saçak dolanmakta ve köşeler ahşap direklerle desteklenmiştir. Kırma çatılı, üzeri Marsilya tipi kiremit kaplıdır.

77 Zeynep Özkanlı ‘Hacı Baba Et-Tosyevi’nin Yazma Eserler Örneğinde Arap Diline Ait Çalışmaları ve Bu Çalışmalar Üzerine Yapılan Değerlendirme’ Kastamonu Üniversitesi 3.Uluslararası Şeyh

Şa’ban-ı Veli Sempozyumu, 2016, Kastamonu, s.471-476.

Çizim 17: Hacı Baba Cami, Plan (VGM Arşivi- 1990)

Cephelerde kare ve dikdörtgen formlu düz lentolu ahşap kasalı pencereler boyut olarak farklılık göstermektedir. Doğu cephede altı adet dikdörtgen formlu pencere açıklığı bulunmaktadır. Dört tanesi cephenin kuzeyinde olup ikisi alt bölümde ikisi üst bölümde yer alır. Cephenin güneyinde ise büyük boyutlu iki pencere açıklığı daha görülmektedir (Resim 180). Batı cepheye açılmış bir adet küçük boyutlu pencere açıklığı ile güney cephede ise iki adet büyük boyutlu kare formlu pencere açıklığı görülür. Pencereler demir korkuluklarla kapatılmıştır (Resim 181-182).

Resim 180: Hacı Baba Cami, Doğu v e Kuzey Cepheleri

Resim 182: Hacı Baba Cami, Güney Cephe

Camiye kuzey cephede yer alan çift kanatlı ahşap bir kapı ile giriş sağlanmaktadır. Giriş kapısının üst bölümünde dikdörtgen formlu pencere açıklığı bulunmaktadır. Kuzey-batı köşede çatıdan yükselen silindirik formlu tek şerefeli minare ahşap malzemeden olup üzeri çinko sac kaplıdır (Resim 183).

Kuzey cepheden yapıya giriş sağlandığında ilk olarak duvar ve tavanı ahşap lambriyle kaplı giriş holüyle karşılaşılmaktadır (Resim 184). Batı duvarında bulunan merdivenlerle mahfil katına ulaşılır. Holün doğu bölümünde bulunan mekan son cemaat yeridir. Batı duvarının ortasında bulunan bir kapı ile son cemaat yerine giriş sağlanır. Kareye yakın planlı mekanın ahşap kirişlemesi alttan kaplama tavan ile örtülüdür. Doğu duvarında iki adet pencere açıklığı ile güney duvarında harim bölümüne açılan iki adet pencere açıklığı bulunmaktadır. Son cemaat yerinin güney-doğu köşesi pahlanmıştır (Resim 185-186).

Resim 185: Hacı Baba Cami, Son Cemaat Yeri, Doğu Duvarı

Resim 186: Hacı Baba Cami, Son Cemaat Yeri, Batı Duvarı

Harim bölümüne yapıya giriş kapısı ile aynı aksta bulunan giriş holündeki tek kanatlı ahşap bir kapı ile geçilmektedir. Harim bölümü yaklaşık 10x8.5m. ölçülerinde derinlemesine dikdörtgen planlı, düz ahşap tavanlıdır. Ahşap tabanlı harimin kıble duvarı ortasında mihrap, güney-batı köşede minber ve güney-doğu köşede vaaz kürsüsü bulunmaktadır (Resim 187).

Resim 187: Hacı Baba Cami, Harim, Güney Duvarı

Kıble duvarından harime doğru taşırılmış ahşap mihrap orijinal değildir. VGM arşiv belgelerine göre mihrap dikdörtgen planlı yarım daire nişli, yuvarlak kemerlidir. Caminin yapı malzemesi olan kerpiç ile yapılmış, üzeri sıvanmıştır (Resim 188). Güney-batı köşede duvara bitişik vaziyetteki ahşap minberin en dikkat çekici unsuru tepelik bölümündeki bir dalın ucundan çıkmış gibi görünen palmet ve rumi motifleridir. Ayrıca köşk bölümünün üzerini de palmet motifleri çevrelemekte olup, palmetlerin bir kısmı günümüze gelememiştir (Resim 189). Güney-doğu köşede duvara oturtulmuş ahşap vaaz kürsüsünün ahşap merdiveni günümüzde bulunmamaktadır. Gövdesi alçıdan korkulukları ahşap malzemeden yapılmış vaaz kürsüsünde herhangi bir süsleme görülmemektedir (Resim 190).

Resim 188: Hacı Baba Cami, Harim, Güney Duvarı (VGM Arşivi-1990)

Resim 190: Hacı Baba Cami, Vaaz Kürsüsü

Son cemaat yerinin ve giriş holünün üst katı mahfil katı olarak düzenlenmiştir. Harimin kuzey duvarına oturan mahfile, giriş bölümünün batısında bulunan merdivenlerle ulaşılmaktadır. Tabanı ahşap kaplamalı, ahşap kirişler ise alttan kaplama tavan ile örtülüdür. Mahfilin batı duvarında merdivenin ve minarenin gövdesinin bulunduğu bölüm bir duvarla kapatılmıştır. Son cemaat yerinin güneydoğu duvarında ki pahlı bölümden dolayı da mahfilin kuzey-doğu bölümü kuzey-batı bölümüyle simetrik olacak şekilde yaklaşık 1.5m. duvarla kapalıdır. Doğu duvarında iki adet kuzey duvarında bir adet dikdörtgen formlu pencere açıklıkları ile aydınlatılmaktadır. Ahşap korkuluklarla sınırlandırılmış bölümde mihrap ekseninde üç cepheli olarak bir çıkıntı bulunmaktadır. Yakın dönemde bu bölüm ahşap lambri ve pencerelerle kapatılmıştır (Resim 191-192-193).

Resim 191: Hacı Baba Cami, Harim, Kuzey Duvarı ve Mahfili (VGM Arşivi-1990)

Resim 192: Hacı Baba Cami, Harim, Kuzey Duvarı ve Mahfili

Resim 193: Hacı Baba Cami, Mahfil Katı, Batı Duvarı

Duvarlar sıvalı olan harim bölümünün duvarları 1 metreye kadar ahşap lambri ile kaplanmıştır. Harim bölümü güney duvarında iki, batı duvarında bir, doğu duvarında dört olmak üzere toplam yedi pencere açıklığıyla aydınlatılmaktadır. Kuzey duvarında son cemaat yerine açılan iki pencere açıklığı vardır.

Ahşap kirişlemesi alttan kaplama tavan ile örtülü harimin tavan döşeme tahtaları kuzey-güney yönünde atılmıştır. Tavanının merkezinde onikigen bir çerçeve içinde altı kollu yıldızın yerleştirildiği basit bir tavan göbeği bulunmaktadır (Resim 194).

Resim 194: Hacı Baba Cami, Tavan Göbeği

Değerlendirme: Tosya ilçe merkezinde, meydanlık bir alanda bulunan yapının dört tarafından yol geçmektedir. Günümüzde bulunan yapının yerinde ne zaman ve kim tarafından yapıldığı bilinmeyen, planı belli olmayan bir cami Tosya’nın 1915 yılında geçirdiği büyük yangın ile yanmış. Günümüzdeki yapı ise yanan caminin bulunduğu yere 1916 yılında Hacı Şakir Börekçi tarafından halkın da yardımlarıyla inşa edilmiştir. Yapı Tosya’nın Fatih devrinde yaşamış önemli alimlerinden Hacıbaba Tosyavi’nin adını almıştır. Merkezdeki şahıs isimli camilerin yaptıran şahsın adını almasından dolayı, yanmış olan caminin de Fatih döneminde Hacıbaba tarafından yaptırıldığını düşündürmektedir.

Derinlemesine dikdörtgen planlı, düz ahşap tavanlı camiler grubuna giren cami; harim, son cemaat yeri ve giriş holünden oluşmaktadır. Moloz taş zemin üzerine

kerpiç malzemeden inşa edilmiştir. Eğilimli bir arazide bulunan yapının cephelerinde pencere açıklıkları hariç bir hareket bulunmamaktadır.

Onarımlarıyla ilgili bir kayıt bulunmayan yapıda incelenen arşiv belgelerinde özgün mihrabın üzerine ahşap mihrabın eklendiği gözlemlenmiştir. Mahfil katının harime bakan kısmının ahşap lambri ve pencerelerle kapatılarak kapalı bir mekan oluşturulmuştur. Yapı plan bakımından bir değişikliğe uğramamıştır. Oldukça sade ve gösterişsiz bir yapı olan Hacı Baba Camisi’nde tek süsleme ögesi çokgen panonun üzerindeki altı kollu yıldızdan oluşan tavan göbeğidir.

Günümüzde ayakta olup, ibadete açık olan yapı; 8.1.1991 gün ve 1950 sayılı A.K.T.V.K.K. kararıyla tescil edilmiştir.

2.1.1.12.Çakırlar Köyü Cami