Kilkuyu Köyü Cami Çizim Numarası: 14 Çizim Numarası: 14

Resim Numarası: 151-168 İnceleme Tarihi: 3 Kasım 2020

Bulunduğu Yer: Tosya ilçe merkezine 32 km uzaklıkta Kilkuyu köyü Demirci mahallesinde bulunmaktadır.

Yapının Durumu: Cami günümüzde kullanılmamaktadır. Tavanı çökmüş vaziyette olan yapının restorasyona ihtiyacı vardır.

Tarihçesi:Yapının kitabesi bulunmamaktadır. Kilkuyu köyünün 1862-68 tarihlerinde Tosya’ya bağlı bir köy olduğu bilinmektedir.76 Köyün kuruluş tarihi tam olarak bilinmese de 19.yy’da varlığı bilinmektedir. Bu tarihlerde de köyde bir caminin olması ihtimali yüksektir. Yapı plan ve malzeme açısından 19.yy sonu 20.yy başına tarihlendirilmektedir.

Onarımlar: Günümüzde harim bölümünün tavanı çökmüş durumda olan yapının VGM arşiv belgelerinde herhangi bir onarım kaydı bulunmamıştır. VGM kararı ile 2019 yılında röleve, restitüsyon ve restorasyon projeleri hazırlanmış ancak restorasyon çalışmaları henüz başlamamıştır.

Mimari Tanım: Yapı derinlemesine dikdörtgen planlı olarak inşa edilmiş, tek mekanlı ve ahşap tavanlıdır. Harim ve kuzeyinde bulunan son cemaat yerinden oluşmaktadır (Çizim 14). Doğu-batı doğrultusunda eğimli bir arazi üzerinde bulunan yapı moloz taş zemin üzerine ahşap çantı tekniği ile inşa edilmiştir. Eğimin fazla olduğu kısımların alt kotu taş ile doldurularak düz bir zemin elde edilmeye çalışılmıştır. Geniş ahşap saçaklı yapı, içten düz ahşap tavanlı dıştan kırma çatılıdır. Çatının üzeri alaturka kiremit kaplıdır.

76 Ahmet Aykut Horasanlı, 4595 Numaralı Kastamonu Şer’iyye Sicilinin Transkripsiyon ve

Değerlendirilmesi (H.1279-1284/ M.1862-1868), Kastamonu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü

Çizim 14: Kilkuyu Köyü Cami, Plan (VGM- 2019)

Günümüzde tavan kısmı çökmüş, atıl durumda yapının cepheleri sade olup, küçük boyutlu pencere açıklıkları dışında herhangi bir hareketlilik bulunmamaktadır. Doğu ve batı cephesinde beş adet kare formlu pencere açıklıkları bulunmaktadır. Pencereler sac ve tel örgü ile kapatılmıştır. Pencerelerin simetrik olmayışı zamanla ihtiyaca göre açıldığını göstermektedir. İki cephenin de harim duvarının ortasına dikey vaziyette atılmış ahşap hatıl bulunmaktadır (Resim 151-152). Güney cephede dört adet pencere açıklığı bulunmaktadır. Alt bölümdeki pencere açıklıkları dikdörtgen formda, üst bölümdekiler kare formda olup daha küçük boyutludur (Resim 153). Cephelerdeki pencerelerin bir kısmının sac ile kapatılmış olmasının iklimsel olduğu düşünülmektedir.

Resim 151: Kilkuyu Köyü Cami, Doğu Cephe (Eha Yapı Mimarlık-2019)

Resim 152: Kilkuyu Köyü Cami, Batı Cephe

Resim 153: Kilkuyu Köyü Cami, Güney Cephe

Kuzey cephe sağır bırakılmıştır. Ahşap minare güney-batı köşede olup silindirik gövdesi çatı üzerinden yükselmektedir. Gövde ve külah bölümlerinden oluşan minare tamamıyla sac levhalarla kaplanmıştır (Resim 154).

Resim 154: Kilkuyu Köyü Cami, Kuzey Cephe (Eha Yapı Mimarlık-2019)

Yapının kuzeyinde bulunan son cemaat yeri ahşap kaplamalı olup batı cephenin kuzeyinde bulunan tek kanatlı bir kapı açıklığıyla giriş sağlanmaktadır. İki katlı son cemaat yeri yaklaşık 9x2.5m. ölçülerine sahip, doğu batı doğrultusunda dikdörtgen planlıdır. Tavanı ve tabanı ahşap kaplamadır. Doğu bölümünde ahşap korkulukla sınırlandırışmış bir odunluk bölümü oluşturulmuştur (Resim 155). Güney-batı köşesinde minarenin göbek direği bulunmaktadır. Tavan döşeme tahtaları doğu-batı doğrultusunda atılmıştır (Resim 156-157). Güney duvarının ortasında bulunan çift kanatlı ahşap bir kapı açıklığıyla harim bölümüne geçilmektedir. Ahşap kapı kare panolara ayrılmış, dikey vaziyette atılmış, mavi boyalı çıtalarla hareketlendirilmiştir (Resim 158).

Resim 155:Kilkuyu Köyü Cami, Son Cemaat Yeri, Doğuya Bakış

Resim 156: Kilkuyu Köyü Cami, Son Cemaat Yeri, Batıya Bakış

Resim 157:Kilkuyu Köyü Cami, Son Cemaat Yeri İkinci Kat Batı Duvarı (Eha Yapı Mimarlık-2019)

Resim 158: Kilkuyu Köyü Cami, Harim Giriş Kapısı (Eha Yapı Mimarlık-2019)

Harim yaklaşık 9x10.5 m. ölçülerinde derinlemesine dikdörtgen planlıdır. Düz ahşap tavanlı harimin tabanı ahşap döşemelidir. Güney duvarında harim giriş kapısı ile aynı aksta bulunan mihrap, güney-batı köşede minber ve güney-doğu köşede vaaz kürsüsü bulunmaktadır (Resim 159).

Ahşap mihrap güney duvarının önüne eklenti olarak yapılmış, yapıdan bağımsız halde bulunmaktadır. Yarım daire nişli dilimli kemerli mihrabın niş bölümünde dikey vaziyette atılmış çıtalar dilimli niş görünümü vermiştir. Kavsara kemeri dilimli formdadır. Tepelik bölümü yarım daire formlu tek parçadır. Tepeliğin üst bölümüne ‘S-C’ kıvrımlı dairesel formlar verilmiştir (Resim 160). Güney-batı köşede bulunan ahşap minber duvara bitişik vaziyette olduğu için batı yan aynalığı bulunmamaktadır. Doğu yan aynalığı ve korkuluğu çıtalarla beş parçaya bölünmüştür. Oldukça sade olan minberin köşk kemeri kaş kemer formundadır (Resim 161). Güney-doğu köşede bulunan ahşap vaaz kürsüsünün gövdesinde ise mihrap nişindeki çıta uygulaması görülmektedir (Resim 162). Güney duvarında mihraptan itibaren doğu duvarına ve minbere kadar uzanan ahşap seki bulunmaktadır.

Resim 161: Kilkuyu Köyü Cami, Minber (Eha Yapı Mimarlık-2019)

Resim 162:Kilkuyu Köyü Cami, Vaaz Kürsüsü (Eha Yapı Mimarlık-2019)

Harimin kuzeyinde ahşap mahfil katı bulunmaktadır. İki serbest ahşap direkle desteklenen mahfil doğu-batı doğrultusunda uzanmaktadır. Mahfil katının alt kısmının

doğu ve batı bölümleri ahşap korkuluklarla sınırlandırılmıştır (Resim 163). Mahfil katına geçiş kuzey-batı köşede bulunan ahşap bir merdivenle ve son cemaat yeri ikinci kat güney duvarında bulunan küçük boyutlu bir kapı açıklığı ile sağlanmaktadır (Resim 164). Mahfilin altındaki destekler aynı hizada yükselerek mahfil tavanındaki kirişe bağlanmaktadır. Mahfilin güneye bakan yüzeyinde testere dişi motifi ile mihrap yönünde yarım daire şeklinde çıkıntı yapan bölümün güneye bakan yüzeyinde su dalgası motifi görülmektedir. Mahfil katı sarı, yeşil, siyah, kırmızı ile boyalı ahşap korkulukla sınırlandırılmıştır.

Resim 163: Kilkuyu Köyü Cami, Harim, Kuzey Duvarı ve Mahfil (Eha Yapı Mimarlık-2019)

Harim bölümü doğu ve batıda beş, güney duvarında dört olmak üzere toplam on dört pencere açıklığı ile aydınlatılırken bunların altı tanesi sac levha ile kapatılmıştır (Resim 165).

Resim 165: Kilkuyu Köyü Cami, Harim, Doğu Duvarı (Eha Yapı Mimarlık-2019) Harim bölümünün ahşap kirişlemeli tavanı alttan ahşap kaplamalıdır. Kuzey-güney doğrultusunda atılmış döşeme tahtalarının merkezinde kare panolarla oluşturulmuş kırmızı ve sarı boyalı basit bir tavan göbeği bulunmaktadır (Resim 166). Tavanda içe doğru kademelenme yapan bölümün iç karın bölgesinde kalemişiyle yapılmış ve birbirini tekrar eden testere dişi motifleri ile kademelenmenin kenarlarında kazıma tekniğinde daha küçük boyutlu birbirini tekrar eden baklava dilimleri görülmektedir (Resim 167).

Resim 167: Kilkuyu Köyü Cami, Harim Tavanı

Değerlendirme: Kilkuyu köyünde bulunan yapı incelemenin yapıldığı tarihte harim kısmının tavanı çökmüş vaziyetteydi (Resim 168). Saha çalışmasında malzeme ve plan bakımından bir değerlendirme yapılabildiyse de mimari ögeler ve süsleme açısından değerlendirme yapılabilmesi için 2019 yılında restorasyon projesi için çekilmiş fotoğraflar kullanılmıştır.

Resim 168: Kilkuyu Köyü Cami, Harim (Kasım 2020-Saha Çalışmasındaki Mevcut Durumu) Eğimli bir arazide bulunan yapı derinlemesine dikdörtgen planlı düz ahşap tavanlı camiler grubuna girmektedir. Tamamen ahşaptan inşa edilen yapı bölgedeki

kırsal mimarisinde çok fazla tercih edilen çantı tekniğinin güzel bir örneğidir. Tosya köylerindeki çantı tekniğiyle yapılmış tek mekanlı camilerle benzer özellikler gösteren yapı son cemaat yeri ve harim bölümünden oluşmaktadır. Süsleme programında geometrik motifler tercih edilmiştir. Basit bir tavan göbeği ve tavanda testere dişi motifleri, mahfilde ise testere dişi motifleri ile su dalgası motifleri görülür. Harim kapısı, minber, mihrap ve vaaz kürsüsüne ince çıtalarla hareketlilik verilmiştir. Bir kitabesi bulunmayan yapı, plan ve malzeme açısından 19.yy sonu ile 20.yy başlarına tarihlendirilmektedir.

Kırsal bölgelerde bu tür ahşaptan yapılmış camiler yapıldığı dönemde kullanılırken, yakın dönemlerde daha kullanışlı, ısıtma sistemlerinin olduğu camiler yapılmaya başlanmıştır. Dolayısıyla bölgenin kırsal mimari örneğini oluşturan bu yapılar kullanılmamaya başlanmıştır. Ankara 1 Numaralı Kültür Varlıklarını Koruma ve Bölge Kurulu tarafından 07.06.2013 gün ve 751 sayılı karar ile tescil edilen yapı ne yazık ki günümüze kadar sağlam bir şekilde gelememiştir. 2019 yılında projesi yapılmış olan yapının restorasyonu gerçekleştirilmeli ve Türk-İslam sanatı açısından önemli olan bu yapının yok olması önlenmelidir.

2.1.1.10.Gövrecik Köyü Cami