Ekincik Köyü Cami Çizim Numarası: 12-13 Çizim Numarası: 12-13

Resim Numarası: 138-150 İnceleme Tarihi: 1 Kasım 2020

Bulunduğu Yer: Tosya İlçe merkezine 10 km uzaklıkta Ekincik köyünde bulunmaktadır.

Yapının Durumu: Yapı günümüzde ayakta olup kullanılmamaktadır.

Tarihçesi: Yapının kitabesi bulunmamaktadır. Ekincik Köyü M.1845-46 yıllarına ait temettuat defterinde⁷⁵ Tosya’ya bağlı bir köy olarak ismi geçmektedir ve bu tarihlerde köyde bir caminin bulunma ihtimali yüksektir. Bu bilgiler doğrultusunda ve plan ve malzeme açısından yapıyı 19.yy sonu ile 20.yy başlarına tarihlendirmek mümkündür. Onarımlar: VGM ve Kültür Varlıklarını Koruma Kurulunda ismi geçmeyen ve tescili bulunmayan yapının geçirmiş olduğu onarımlar bilinmemektedir.

Mimari Tanım: Yapı derinlemesine dikdörtgen planlı, tek mekanlı ve ahşap tavanlıdır. Meyilli bir arazi üzerine inşa edilmiş cami; harim ve kuzeyinde bulunan son cemaat yerinden oluşmaktadır (Çizim 12).

Yapı yığma moloz taş zemin kat üzerine ahşap çatkı arasına kerpiç dolgulu hımış tekniği ile yapılmış, üzeri sıvanmıştır. Zamanla dökülen kerpiç malzemelerin yerine ahşap çatkıların arası pişmiş tuğla ile doldurulmuştur. Köşelerde ve alt sıra pencere açıklıkları başlama seviyelerinde boylu boyunca atılmış ahşap hatıllar bulunmaktadır. Yapı içten düz ahşap tavanlı dıştan ahşap kırma çatılı ve Marsilya tipi kiremit kaplıdır. Geniş ahşap saçaklar dört cephede dolanmaktadır.

75Hamdi Dilsiz, 1844-45 Yıllarına Ait Temettuat Defterlerine Göre Tosya Kazası’nın

Sosyo-Ekonomik Durumu, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İslam Tarihi ve Sanatları Ana

Çizim 12: Ekincik Köyü Cami, Plan

Yapının cephelerinde tek ve çift sıra pencere düzeni görülmektedir. Doğu cephe üst bölümde kare formlu bir adet, batı cephede alt bölümde ve üst bölümde iki adet kare formlu simetrik olmayan toplam dört adet pencere açıklığı bulunmaktadır (Resim 138-139). Batı cephenin duvarındaki ahşaplar çürümüş ve kerpiç malzemesi dökülmüş vaziyette olup iç mekan görülmektedir. Güney cephede alt bölümde iki adet dikdörtgen formlu, üst bölümde ise iki adet kare formlu pencere açıklıkları bulunmaktadır (Resim 140).

Resim 138: Ekincik Köyü Cami, Doğu Cephe

Resim 140: Ekincik Köyü Cami, Güney Cephe

Kuzey cephede bir adet dikdörtgen formlu pencere açıklığı ile arazinin eğiminden dolayı mahfil katına geçişi sağlayan ahşap bir kapı yer almaktadır. Kuzey-batı cephede gövdesi çatı üzerinde yükselen silindirik formlu ahşap minare bulunmaktadır (Resim 141). Tek şerefeli minarenin şerefe bölümünün ahşapları dağılmış vaziyettedir. Külahının alt bölüm çinko sac levha ile kaplanmıştır. Minareye giriş son cemaat yerinin kuzeybatı duvarında bulunan kaideden sağlanmaktadır.

Resim 141: Ekincik Köyü Cami, Kuzey Cephe

Caminin doğu cephesinde yer alan çift kanatlı ahşap bir kapı son cemaat yerine geçişi sağlamaktadır. Yaklaşık 3x8 m. ölçülerindeki son cemaat yerinin tabanı ahşap döşemelidir. Arazi eğiminden dolayı tavanın en alçak olduğu bölüm olan son cemaat yerinin kuzey duvarı yalnızca moloz taşlarla örülmüştür. Batı duvarında küçük boyutta kare formda bir pencere açıklığı bulunmaktadır. Hava şartlarından ve arazinin eğiminden dolayı bu bölümde yeteri kadar pencere açıklığı bulunmamaktadır. Tavan ahşap bir dikme ile desteklenmiştir. Tavan kirişleri alttan kaplama tavan ile örtülüdür (Resim 142).

Son cemaat yerinin batı duvarında sonradan kapalı mekan haline getirilmiş küçük bir oda bulunmaktadır. Bu mekanın imam odası olarak kullanıldığı düşünülmektedir. İç duvarlar çimento harç ile sıvanmıştır. Kuzey-batı duvarında ahşapları dağılmış minare kaidesi, kuzey-doğu duvarında ise mahfil katına geçişi sağlayan ahşap merdiven yer almaktadır. Son cemaat yerinin kuzey duvarı ortasında bulunan çift kanatlı ahşap kapı harime geçişi sağlamaktadır (Resim 143).

Resim 142: Ekincik Köyü Cami, Son Cemaat Yeri, Batıya Bakış

Resim 143: Ekincik Köyü Cami, Son Cemaat Yeri, Güneye Bakış

Harim yaklaşık olarak 9.5x 8 m. ölçülerinde derinlemesine dikdörtgen planlı, düz ahşap tavanlıdır. Duvarları sıvalı olan yapının güney duvarı ortasında giriş ile aynı

aks üzerinde mihrap, güney-batı köşede minber, güney-doğu duvarına bitişik vaaz kürsüsü yer almaktadır (Resim 144).

Resim 144: Ekincik Köyü Cami, Harim, Güney Duvarı

Beden duvarından taşıntı yapmış alçı mihrap yarım daire nişe sahip, kavsarası yarım daire kemerlidir. Kemerin etrafı ince bir silme ile çerçevelendirilmesi ve mihrap nişi ile kavsara bölümüne atılmış kalın silmeler mihraba hareketlilik kazandırmıştır. Köşeliklerde alt bölümde içinde ay ve yıldız motifleri, üst bölümde ise çiçek motifleri yer alan toplam dört adet kabara bulunmaktadır. Kabara içinde yer alan ay motifinin yönü aşağıya bakmakta yıldız motifinin altında ise bir daldan çıkan lale motifi görülmektedir. Mihrap bölümü yedi adet hilal motifi ile oluşturulmuş taç bölümü ile sonlanır. (Resim 145).

Resim 145: Ekincik Köyü Cami, Mihrap

Mihrabın doğu ve batı duvarına ahşap seki yerleştirilmiştir. Yağlı boya ile boyanmış ahşap minber (Resim 146) ile kare formlu ahşap vaaz kürsüsünde herhangi bir süsleme ögesi görülmemektedir.

Harimin kuzeyinde iki ahşap destek ile taşınan doğu-batı doğrultusunda uzanan ahşap mahfil katı bulunmaktadır (Resim 147). Mahfile geçiş son cemaat yerinin doğu duvarında bulunan ahşap merdivenle ve yapının kuzey cephesinde dışarıdan direkt mahfil katına geçişi sağlayan tek kanatlı bir kapı açıklığı ile sağlanmaktadır (Resim 148). Arazinin eğimi böyle bir geçişe olanak tanımıştır. Mahfil tavanını dört serbest dikme taşımaktadır.

Resim 147: Ekincik Köyü Cami, Harim, Kuzey Duvarı ve Mahfil

Harim bölümü doğuda bir, batıda ve güney duvarında dört pencere olmak üzere toplam dokuz pencere ile aydınlatılmaktadır (Resim 149).

Resim 149: Ekincik Köyü Cami, Harim, Güney ve Doğu Duvarları

Düz ahşap tavanlı harimin ahşap kirişlemesi alttan kaplama tavan ile örtülüdür. Harimde tavan üç bölüme ayrılmıştır. Ana tavan kirişlemesi dört yönde atılmış çıtalarla oluşturulmuştur. Merkezinde köşeler çıtalarla pahlanarak sekizgen bir tavan oluşturulmuş ve bu bölüm kademelenme yaparak ana tavandan yükseltilmiştir, çıtaları kuzey-güney doğrultusunda atılmıştır. Sekizgen tavanın çerçevesini oluşturan çıtada baklava dilimi motifi sıralı halde devam etmektedir. Kademelenme yapan bölüm üç silmeye ayrılmış. Birinci ve üçüncü silmelerde kabartma yöntemiyle zikzak motifleri verilmiş, ortadaki silme ise boş bırakılmıştır. Zikzak ve baklava dilimi motiflerinde kırmızı, yeşil ve mavi renk kullanılmıştır. Sekizgen tavanın merkezinde ise kare bir panonun içine çıtalarla oluşturulmuş sekizgen bir form verilmiş ve bu formun içine kademelendirilmiş sekiz kollu yıldızdan oluşan bir tavan göbeği yerleştirilmiştir. Yıldız formun etrafı palmet motifleri ile hareketlendirilmiştir (Resim 150) (Çizim 13).

Resim 150: Ekincik Köyü Cami, Harim Tavanı

Çizim 13: Ekincik Köyü Cami, Tavan Göbeği

Değerlendirme: Eğimli bir arazi üzerinde inşa edilmiş yapı, derinlemesine dikdörtgen planlı düz ahşap tavanlı camiler grubuna girmektedir. Harim ve kuzeyinde yer alan son cemaat yerinden meydana gelir. Kitabesi bulunmayan yapı plan ve malzeme özellikleri ile 19. Yy ile 20. yy başlarına tarihlendirilmiştir.

Bölgenin iklim şartları ile ormanlık arazilerinin bol olması Tosya’daki yapılarda kırsal bölgelerde daha çok ağacın tercih edilmesine sebep olmaktadır. Her dönemde tercih edilmesiyle birlikte özellikle 18. ve 19.yüzyıllarda sivil mimari ve dini yapılarda sıkça uygulanan hımış duvar tekniği ile inşa edilmiştir.

Yapının alt katına odunluk olarak kullanılan bir mekan oluşturulması ve mahfil katına dışarıdan direkt geçişi sağlayan bir kapının da açılmasıyla eğim avantaj olarak kullanılmıştır. Son cemaat yerinde batı duvarında bulunan imam odası olarak kullanıldığı düşünülen küçük mekanın malzeme ve yapıdaki konumuna bakılarak yapıya sonradan dahil edildiği düşünülmektedir.

Pencere açıklıkları dışında bir hareketliliği bulunmayan cephelerdeki pencere açıklıkları her cephede aynı olmayıp, güney ve batı cephelerde çift sıra pencere düzeni görülür. Ay-yıldız motifli kabaraları ve hilal motifli taç bölümüne sahip alçı mihrabı ve palmetlerle bezenmiş sekiz kollu yıldızı olan tavan göbeği ile süsleme açısından önemli olan yapı günümüzde ayaktadır, ancak kullanılmamaktadır. Özellikle batı cephesi harap vaziyette olan yapıya müdahale edilmez ise kültürel mirasımızdan süsleme ve malzeme açısından önemli bir örneği kaybetme tehlikesi ile karşı karşıyayız.

2.1.1.9.Kilkuyu Köyü Cami