Kredi/Mevduat Oranı

Adana ilinde, 2000 yılında %79.7 olan kredi/mevduat oranı, 2014 yılında %153.4’e yükselmiştir. Türkiye genelinde kredi/mevduat oranı ise 2014 yılında %113.6 düzeyindedir.

2010 yılına kadar, Adana’da kredi/mevduat oranı Türkiye ortalamasının üzerinde olmakla birlikte, ilde kullanılan krediler, il mevduat düzeyinin oldukça altında kalmıştır. Son yıllarda ise kredi mevduat oranının artarak %100’ün üzerinde gerçekleştiği görülmektedir. Ancak, kredi mevduat oranının yüksekliği açısından, Adana ili, iller arası sıralamada 2014 yılı itibarıyla halen 40. sırada bulunmaktadır.

Tablo 87: Türkiye ve Adana'da Kredi/Mevduat Oranı (%)

Yıllar Adana Türkiye

2000 79.7 50.0

2001 44.3 31.8

2002 43.8 37.0

2003 57.7 42.9

2004 61.5 51.9

2005 75.1 60.1

2006 79.1 69.8

2007 76.6 78.2

2008 83.0 80.3

2009 82.8 74.8

2010 104.0 82.5

2011 127.7 94.6

2012 141.9 99.2

2013 140.8 107.0

2014 153.4 113.6

Kaynak: Bankalarımız, Türkiye Bankalar Birliği

173 Adana ili, bankacılık faaliyetleri açısından değerlendirildiğinde, ilin mevduat ve kredi düzeyleri açısından iller arası sıralamada 7. sırada olduğu, ancak kişi başına ortalama mevduat ve kredi miktarları açısından Türkiye ortalamalarının altında kaldığı, toplam mevduatın krediye dönüşümü açısından da birçok ilin gerisinde olduğu dikkat çekmektedir.

Grafik 19: Kredi Mevduat Oranlarının Gelişimi

Özet olarak;

 Adana ili, toplam banka şubesi sayısı açısından 81 il arasında 6. sırada yer almaktadır.

İldeki şubeler, sanayi, ticaret, turizm ve hizmetler alanında ekonomik aktivitelerin yoğun olduğu ve nüfusun fazla olduğu merkezlerde yoğunlaşmıştır.

 Adana ili, 2014 yılı itibarıyla, ATM sayısı ve POS sayısı açısından iller arası sıralamada 8.

sırada, ATM başına düşen ortalama nüfus açısından (azdan çoğa) 36. sırada, şube başına düşen ortalama nüfus açısından 37. sırada (azdan çoğa) yer almaktadır. Bu rakamlara bakılarak, nüfus büyüklüğü de dikkate alındığında, Adana’da bankalaşma oranının, Türkiye ortalamasının altında olduğu söylenebilir.

 Adana ili, toplam mevduat büyüklüğü itibarıyla, tüm iller arasında 7. sırada, kişi başına ortalama mevduat açısından da 18. sırada yer almaktadır. İldeki kişi başına düşen mevduat tutarı, Türkiye genelindeki kişi başına düşen mevduat tutarının %56.8’ine karşılık gelmektedir. Mevduatta ağırlığın tasarruf mevduatında olduğu, bunu döviz tevdiat hesabının izlediği görülmektedir. Şube başına düşen ortalama mevduat açısından da

172

172 Önemli bir turizm potansiyeline sahip olan Adana’da, hiç turizm kredisi kullanılmamış olması ise dikkat çekicidir.

Adana’da 2000 yılında 477 TL olan kişi başına kredi, yaklaşık 23 kat artarak 2014 yılında 11,144 TL’ye yükselmiştir. Bu rakam 14,828 TL olan Türkiye ortalamasının yaklaşık %75’i düzeyindedir. Bu tutar ile Adana ili, tüm iller sıralamasında 10. sırada yer almaktadır.

Adana’da, şube başına düşen ortalama kredi tutarı ise 92,467 Milyon TL olup (Türkiye için bu rakam 103,397 Milyon TL) bu değer ile Adana ili, iller arası sıralamada 9. sırada yer almaktadır.

2.3.3.4.3. Kredi/Mevduat Oranı

Adana ilinde, 2000 yılında %79.7 olan kredi/mevduat oranı, 2014 yılında %153.4’e yükselmiştir. Türkiye genelinde kredi/mevduat oranı ise 2014 yılında %113.6 düzeyindedir.

2010 yılına kadar, Adana’da kredi/mevduat oranı Türkiye ortalamasının üzerinde olmakla birlikte, ilde kullanılan krediler, il mevduat düzeyinin oldukça altında kalmıştır. Son yıllarda ise kredi mevduat oranının artarak %100’ün üzerinde gerçekleştiği görülmektedir. Ancak, kredi mevduat oranının yüksekliği açısından, Adana ili, iller arası sıralamada 2014 yılı itibarıyla halen 40. sırada bulunmaktadır.

Tablo 87: Türkiye ve Adana'da Kredi/Mevduat Oranı (%)

Yıllar Adana Türkiye

2000 79.7 50.0

2001 44.3 31.8

2002 43.8 37.0

2003 57.7 42.9

2004 61.5 51.9

2005 75.1 60.1

2006 79.1 69.8

2007 76.6 78.2

2008 83.0 80.3

2009 82.8 74.8

2010 104.0 82.5

2011 127.7 94.6

2012 141.9 99.2

2013 140.8 107.0

2014 153.4 113.6

Kaynak: Bankalarımız, Türkiye Bankalar Birliği

173 Adana ili, bankacılık faaliyetleri açısından değerlendirildiğinde, ilin mevduat ve kredi düzeyleri açısından iller arası sıralamada 7. sırada olduğu, ancak kişi başına ortalama mevduat ve kredi miktarları açısından Türkiye ortalamalarının altında kaldığı, toplam mevduatın krediye dönüşümü açısından da birçok ilin gerisinde olduğu dikkat çekmektedir.

Grafik 19: Kredi Mevduat Oranlarının Gelişimi

Özet olarak;

 Adana ili, toplam banka şubesi sayısı açısından 81 il arasında 6. sırada yer almaktadır.

İldeki şubeler, sanayi, ticaret, turizm ve hizmetler alanında ekonomik aktivitelerin yoğun olduğu ve nüfusun fazla olduğu merkezlerde yoğunlaşmıştır.

 Adana ili, 2014 yılı itibarıyla, ATM sayısı ve POS sayısı açısından iller arası sıralamada 8.

sırada, ATM başına düşen ortalama nüfus açısından (azdan çoğa) 36. sırada, şube başına düşen ortalama nüfus açısından 37. sırada (azdan çoğa) yer almaktadır. Bu rakamlara bakılarak, nüfus büyüklüğü de dikkate alındığında, Adana’da bankalaşma oranının, Türkiye ortalamasının altında olduğu söylenebilir.

 Adana ili, toplam mevduat büyüklüğü itibarıyla, tüm iller arasında 7. sırada, kişi başına ortalama mevduat açısından da 18. sırada yer almaktadır. İldeki kişi başına düşen mevduat tutarı, Türkiye genelindeki kişi başına düşen mevduat tutarının %56.8’ine karşılık gelmektedir. Mevduatta ağırlığın tasarruf mevduatında olduğu, bunu döviz tevdiat hesabının izlediği görülmektedir. Şube başına düşen ortalama mevduat açısından da

173

174 Adana, tüm iller sıralamasında 13. sırada yer almaktadır.

 Adana ili kredi kullanımında iller sıralamasında 7. sırada yer almaktadır. Kredilerin ağırlıklı olarak ihtisas dışı kredilerden oluştuğu görülmektedir. 2014 yılında, ildeki kişi başına kredi tutarı Türkiye ortalamasının yaklaşık %75’i düzeyindedir. Bu tutar ile Adana ili, tüm iller sıralamasında 10. sırada yer almaktadır. İlde, şube başına düşen ortalama kredi tutarı ise 92,467 Milyon TL olup bu değer ile Adana ili, iller arası sıralamada 9. sırada yer almaktadır.

 Adana ili, 2014 yılı itibarıyla, kredi mevduat oranının büyüklüğü (%153.4) açısından, iller arası sıralamada 40. sırada bulunmaktadır.

175 3. TÜM SEKTÖRLERİ KAPSAYAN KÜMELENME ANALİZİ

Bu çalışmanın “Adana İmalat Sanayinin Üçlü Sektör Kırılımında Kümelenme Analizi”

bölümünde imalat sanayi için yapılan kümelenme analizi, bu bölümde 2014 yıl sonu SGK verileri ile iktisadi faaliyet kollarının tamamını kapsayacak şekilde tüm sektörler için yapılacaktır. “Üç Yıldız Tekniği” kullanılarak yapılan kümelenme analizi daha önceki bölümlerde¹⁹ ayrıntılı olarak anlatıldığından burada sonuçlar üzerinden değerlendirme yapılmış ve analizin kuramsal çerçevesine değinilmemiştir.

Üç yıldız tekniği hemen tüm uygulamalarda sektörel istihdamlar (kısıtlı sayıdaki bazı çalışmalarda işyeri sayısı) temel olarak alınmaktadır. Adana için yapılacak analizde işyeri sayısı ve istihdama göre üç yıldız tekniği uygulanacaktır. Üç yıldız analizinde üç temel kriter seçilmekte ve her sektör (bölge) için bu kriterlerin değerleri hesaplanmaktadır. Bu kriterleri ifade etmek gerekirse;

Büyüklük (Size) (ei/Ei): İldeki sektör verisinin, sektörün toplam (Türkiye) verisine oranı, Baskınlık (Dominance) (ei/en): İldeki sektör verisinin, il toplam verisine oranı,

Uzmanlaşma (Specialization) [(ei/en) / (Ei/En)]: Sektörün ildeki payının, sektörün ülkedeki payına oranını göstermektedir. Burada;

Adana için;

ei: İldeki i sektörü değerini, Ei: i sektörünün Türkiye toplam değerini, en: İlin toplam değerini, En: Türkiye toplam değerini,

ifade etmektedir. Üç yıldız analizinde, her bir kriter (büyüklük, baskınlık ve uzmanlaşma) için bir eşik değer belirlenmekte ve kriterin hesaplanan değeri bu eşik değerini aşarsa, ilgili sektör bu kriterden bir yıldız almaktadır. İller bazında analiz edilen sektörler eşik değeri aştığı her kriter bazında bir yıldız aldığından, herhangi bir kriterin eşik değerini aşan sektör bir yıldız, herhangi iki kriterin eşik değerini aşan sektör iki yıldız, üç kriterde de eşik değerini aşan

19 Bakınız, 2.3.2.3. TR62 Bölgesi Sanayi Yoğunlaşması ve Kümelenmesi Bölümü

174

174 Adana, tüm iller sıralamasında 13. sırada yer almaktadır.

 Adana ili kredi kullanımında iller sıralamasında 7. sırada yer almaktadır. Kredilerin ağırlıklı olarak ihtisas dışı kredilerden oluştuğu görülmektedir. 2014 yılında, ildeki kişi başına kredi tutarı Türkiye ortalamasının yaklaşık %75’i düzeyindedir. Bu tutar ile Adana ili, tüm iller sıralamasında 10. sırada yer almaktadır. İlde, şube başına düşen ortalama kredi tutarı ise 92,467 Milyon TL olup bu değer ile Adana ili, iller arası sıralamada 9. sırada yer almaktadır.

 Adana ili, 2014 yılı itibarıyla, kredi mevduat oranının büyüklüğü (%153.4) açısından, iller arası sıralamada 40. sırada bulunmaktadır.

175 3. TÜM SEKTÖRLERİ KAPSAYAN KÜMELENME ANALİZİ

Bu çalışmanın “Adana İmalat Sanayinin Üçlü Sektör Kırılımında Kümelenme Analizi”

bölümünde imalat sanayi için yapılan kümelenme analizi, bu bölümde 2014 yıl sonu SGK verileri ile iktisadi faaliyet kollarının tamamını kapsayacak şekilde tüm sektörler için yapılacaktır. “Üç Yıldız Tekniği” kullanılarak yapılan kümelenme analizi daha önceki bölümlerde¹⁹ ayrıntılı olarak anlatıldığından burada sonuçlar üzerinden değerlendirme yapılmış ve analizin kuramsal çerçevesine değinilmemiştir.

Üç yıldız tekniği hemen tüm uygulamalarda sektörel istihdamlar (kısıtlı sayıdaki bazı çalışmalarda işyeri sayısı) temel olarak alınmaktadır. Adana için yapılacak analizde işyeri sayısı ve istihdama göre üç yıldız tekniği uygulanacaktır. Üç yıldız analizinde üç temel kriter seçilmekte ve her sektör (bölge) için bu kriterlerin değerleri hesaplanmaktadır. Bu kriterleri ifade etmek gerekirse;

Büyüklük (Size) (ei/Ei): İldeki sektör verisinin, sektörün toplam (Türkiye) verisine oranı, Baskınlık (Dominance) (ei/en): İldeki sektör verisinin, il toplam verisine oranı,

Uzmanlaşma (Specialization) [(ei/en) / (Ei/En)]: Sektörün ildeki payının, sektörün ülkedeki payına oranını göstermektedir. Burada;

Adana için;

ei: İldeki i sektörü değerini, Ei: i sektörünün Türkiye toplam değerini, en: İlin toplam değerini, En: Türkiye toplam değerini,

ifade etmektedir. Üç yıldız analizinde, her bir kriter (büyüklük, baskınlık ve uzmanlaşma) için bir eşik değer belirlenmekte ve kriterin hesaplanan değeri bu eşik değerini aşarsa, ilgili sektör bu kriterden bir yıldız almaktadır. İller bazında analiz edilen sektörler eşik değeri aştığı her kriter bazında bir yıldız aldığından, herhangi bir kriterin eşik değerini aşan sektör bir yıldız, herhangi iki kriterin eşik değerini aşan sektör iki yıldız, üç kriterde de eşik değerini aşan

19 Bakınız, 2.3.2.3. TR62 Bölgesi Sanayi Yoğunlaşması ve Kümelenmesi Bölümü

175

176 sektör üç yıldız almaktadır. Üç yıldız alan sektörün o ilde “kümelenme” gösterdiği kabul edilmektedir.

Adana için yapılacak bu değerlendirmede eşik değerin belirlenmesinde şu yöntem izlenmiştir:

- Analiz tüm sektörleri kapsayacağından toplam istihdam rakamları için sektörlerinin tamamının toplamı dikkate alınmıştır. İl bazında SGK (Sosyal Güvenlik Kurumu) verileri²⁰ kullanılarak NACE Rev. 2 dörtlü sektör kırılımında temin edilen veriler üçlü kırılıma göre yeniden düzenlenerek hesaplamalar yapılmıştır.

- Adana’da üçlü kırılıma göre verisi bulunan 252 alt sektör bulunmaktadır. Türkiye verileri il verileri ile eşleştirilmiş ve 252 alt sektör üzerinden değerlendirme yapılmıştır.

- Adana için eşik değerin belirlenmesinde;

o Büyüklük kriteri için, ildeki ilgili sektörün sektör Türkiye toplamı içindeki payı (eⁱ/Ei) kriteri için toplam 81 Düzey 3 bölgesi (il) olduğundan ve her bir ildeki ilgili sektörün ülke geneli içindeki payının beklenen değeri (1/81=0.012346) olacağından, bu değer büyüklük kriteri için eşik değer olarak alınmıştır.

o Baskınlık kriteri için (eⁱ/en), değerlendirmeye alınan 252 imalat sanayi alt sektörü bulunduğundan ve her bir alt sektörün ildeki payının beklenen değeri de (1/252=0.003968) olacağından, bu değer eşik değer olarak kabul edilmiştir.

o Uzmanlık katsayısı için de [(eⁱ/en) / (Ei/En)] beklenen değer 1 olacağından (sektörün ildeki payının sektörün ülkedeki payına oranının eşit olması bekleneceğinden), eşik değer olarak 1 alınmıştır.

Çalışmada kullanılan üç yıldız analizinde, yalnızca eşik değerlerini aşan sektörlerin dikkate alındığı bir kez daha vurgulanmalıdır. Sektörlerin aldıkları yıldızlara göre kümelenme karakteristiklerinin isimlendirilmesinde; üç yıldız alan sektörler için “olgun kümeler”, iki yıldız alan sektörler için “potansiyel kümeler” ve tek yıldız alan sektörler için de “aday kümeler”

ifadeleri kullanılacaktır.

20 Hesaplamalar Türkiye Cumhuriyeti Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığı Hi<met Sunumu Genel Müdürlüğünden temin edilen 2014 yılı verileri kullanılarak yapılmıştır. Bu kapsamda, “istihdam” terimi ilgili işyerlerine kayıtlı ve herhangi bir sosyal güvenlik kurumuna bağlı tüm kişileri ifade etmektedir.

177 Adana için yapılan kümelenme analizi çerçevesinde işyeri sayısı ve istihdam bakımından yapılan analiz sonuçları ayrı ayrı tablolar halinde aşağıda verilmiştir.