GENEL HATLARIYLA DIŞ TİCARET GÖSTERGELERİ

2014 yılı sonu itibarıyla Adana’da 1.9 milyon dolarlık ihracata karşılık 2.4 milyon dolarlık ithalat yapılmış olup, 535 bin dolar dış ticaret açığı verilmiştir. Yılsonunda ihracatın ithalatı karşılama oranı ise %78 olarak gerçekleşmiştir. Küresel krizin etkilerinin en yüksek seviyede yaşandığı 2009 yılı haricinde, 2012 yılına kadar ihracat ve ithalat Türkiye ile benzer şekilde sürekli artış göstermiştir. 2013-2014 yıllarında ihracat durağan seyrederken ithalatta ise düşüş kaydedilmiştir. Bu durum dış ticaret açığını aşağı çekerken ihracatın ithalatı karşılama oranını da olumlu etkilemektedir. Adana, 1.9 milyon dolarlık ihracatla Türkiye toplam ihracatından %1.2 pay alırken, 2.4 milyon dolarlık ithalatı ile de toplam ithalattan %1 oranında pay almaktadır. Adana, tarımsal potansiyeline, jeopolitik konumuna, yerleşmiş sanayi altyapısı ve kültürüne, serbest bölge ve limanına rağmen Türkiye ihracatına katkısı bakımından düşük bir paya sahiptir. Aşağıda yer alan tabloda Adana ve Türkiye’nin dış ticaret göstergeleri verilmiştir.

184

184

Tablo 93: Tablo : İstihdama Göre Göre Olgun Küme Özelliği Gösteren Sektörler İstihdam Kriterine Göre Olgun Küme Özelliği Gösteren Sektörler 013-Dikim için bitki yetiştirilmesi472-Belirli bir mala tahsis edilmiş mağazalarda gıda, içecek ve tütün perakende ticareti 014-Hayvansal üretim473-Belirli bir mala tahsis edilmiş mağazalarda otomotiv yakıtının perakende ticareti 072-Demir dışı metal cevherleri madenciliği474-Belirli bir mala tahsis edilmiş mağazalarda bilgi ve iletişim teknolojisi (ICT) teçhizatının perakende ticareti 131-Tekstil elyafının hazırlanması ve bükülmesi475-Belirli bir mala tahsis edilmiş mağazalarda diğer ev eşyalarının perakende ticareti 132-Dokuma477-Belirli bir mala tahsis edilmiş mağazalarda diğer malların perakende ticareti 206-Suni veya sentetik elyaf imalatı493-Kara taşımacılığı ile yapılan diğer yolcu taşımacılığı 222-Plastik ürünlerin imalatı521-Depolama ve ambarlama 236-Beton, çimento ve alçıdan yapılmış eşyaların imalatı522-Taşımacılık için destekleyici faaliyetler 251-Metal yapı malzemeleri imalatı683-Bir ücret veya sözleşme temeline dayalı olan gayrimenkul faaliyetleri 256-Metallerin işlenmesi ve kaplanması; makinede işleme691-Hukuk faaliyetleri 291-Motorlu kara taşıtlarının imalatı702-İdari danışmanlık faaliyetleri 331-Fabrikasyon metal ürünlerin, makinelerin ve ekipmanların onarımı731-Reklamcılık 351-Elektrik enerjisinin üretimi, iletimi ve dağıtımı801-Özel güvenlik faaliyetleri 422-Hizmet projelerinin inşaatı812-Temizlik faaliyetleri 432-Elektrik tesisatı, sıhhi tesisat ve diğer inşaat tesisatı faaliyetleri821-Büro yönetimi ve destek faaliyetleri 433-Binanın tamamlanması ve bitirilmesi853-Ortaöğretim 452-Motorlu kara taşıtlarının bakım ve onarımı855-Diğer eğitim 453-Motorlu kara taşıtlarının parça ve aksesuarlarının ticareti856-Eğitimi destekleyici faaliyetler 461-Bir ücret veya sözleşmeyedayalı olarak yapılan toptan ticaret861-Hastane hizmetleri 463-Gıda, içecek ve tütün toptan ticareti862-Tıp ve dişçilik ile ilgili uygulama faaliyetleri 467-Belirli bir mala tahsis edilmiş mağazalardaki diğer toptan ticaret869-İnsan sağlığı ile ilgili diğer hizmetler 471-Belirli bir mala tahsis edilmemiş mağazalardaki perakende ticaret952-Kişisel eşyalar ile ev eşyalarının onarımı

185 4. DIŞ TİCARET YAPISININ ANALİZİ

Adana Türkiye ekonomisi içerisinde üretim deseninin çeşitliliği, zengin tarımsal kaynakları ve dışa açık ekonomik yapısıyla, dış ticaret hacmi her geçen yıl artan, yükselen bir değer olarak öne çıkmaktadır. Adana dış ticaretinde dönemsel bazda inceleme yapılarak, geçmişten bugüne dış ticaretteki niceliksel ve niteliksel değişimler, geçmiş yıllar ile karşılaştırmalar ve dış ticaret yapısındaki eğilimler gözlemlenecektir. Analizimizde son 10 yıllık dönem (2005-2014) dikkate alınmıştır. Bu kapsamda yapılan değerlendirmeler ve analizler aşağıda detaylı olarak verilmiştir.

4.1. GENEL HATLARIYLA DIŞ TİCARET GÖSTERGELERİ

2014 yılı sonu itibarıyla Adana’da 1.9 milyon dolarlık ihracata karşılık 2.4 milyon dolarlık ithalat yapılmış olup, 535 bin dolar dış ticaret açığı verilmiştir. Yılsonunda ihracatın ithalatı karşılama oranı ise %78 olarak gerçekleşmiştir. Küresel krizin etkilerinin en yüksek seviyede yaşandığı 2009 yılı haricinde, 2012 yılına kadar ihracat ve ithalat Türkiye ile benzer şekilde sürekli artış göstermiştir. 2013-2014 yıllarında ihracat durağan seyrederken ithalatta ise düşüş kaydedilmiştir. Bu durum dış ticaret açığını aşağı çekerken ihracatın ithalatı karşılama oranını da olumlu etkilemektedir. Adana, 1.9 milyon dolarlık ihracatla Türkiye toplam ihracatından %1.2 pay alırken, 2.4 milyon dolarlık ithalatı ile de toplam ithalattan %1 oranında pay almaktadır. Adana, tarımsal potansiyeline, jeopolitik konumuna, yerleşmiş sanayi altyapısı ve kültürüne, serbest bölge ve limanına rağmen Türkiye ihracatına katkısı bakımından düşük bir paya sahiptir. Aşağıda yer alan tabloda Adana ve Türkiye’nin dış ticaret göstergeleri verilmiştir.

185

186 Tablo 94: Dış Ticaretin Gelişimi (Milyon USD)

Adana Türkiye Adana/TR

Adana da Türkiye gibi dış ticaret açığı vererek net ithalatçı konumundadır. Dış ticaret dengesi açısından ilin dikkat çeken bir diğer özelliği Türkiye ekonomisinin daraldığı kriz yıllarında dış ticaret açığının azalmasıdır. Nitekim küresel ekonomik krizin derinleştiği 2009 yılında hem Adana’nın hem de Türkiye dış ticaret açıklarının azaldığı görülmektedir. 2011 yılında dış ticaret açığında zirve yapan Adana, bu yıldan sonra ihracatını artırmakta ithalatını ise düşürmektedir. Böylece son 2 yıldır dış ticaret açığının önemli oranda gerilediği dikkati çekmektedir.

Grafik 20: Adana Dış Ticaretinin Gelişimi (Milyon Dolar)

187 2005-2014 döneminde 10 yıllık süreçte Adana’da ihracat %116 artarken, ithalat %93 artmıştır. Aynı dönemde Türkiye genelinde ise ihracat %115 ithalat da %107 artış kaydetmiştir. Dönem içerisinde Adana’da ihracat artışı Türkiye ile aynı düzeyde artarken, ithalat artışı Türkiye’nin gerisindedir. Bunun sonucunda ilde ticaret açığı %40 artarken, Türkiye’de %95 artmıştır.

Adana’da 2011’de %59’a kadar inen ihracatın ithalatı karşılama oranı son yıllarda ithalatın düşüşüyle hızla yukarı doğru harekete ederek 2014’de %78’e yükselmiştir. İlin dış ticaretinde ihracatın ithalatı karşılama oranı ana sektörler itibarıyla incelendiğinde; toplamda net ithalatçı konumunda olan Adana, sadece madencilik ve toptan/perakende ticarette net ihracatçı konumundadır. İlin ihracatın ithalatı karşılama oranında en dikkat çeken sektör ise tarım ve ormancılık sektörüdür. Adana’nın en güçlü olduğu sektörlerden tarımda net ithalatçı olduğu ve ihracatın ithalatı karşılama oranının sadece %48 olduğu dikkati çekmektedir. İl için hayati öneme sahip olan imalat sanayinde karşılama oranı %82’dir. Karşılama oranları incelendiğinde imalat sanayi ile genel toplamın oldukça paralel hareket ettiği gözlenmektedir. Madencilik sektöründe çok yüksek olan karşılama oranları, toptan ve perakende ticarette de yüksek olmakla birlikte düşüş eğilimindedir. Ana sektörler itibarıyla Adana’nın ihracatının ithalatı karşılama oranı aşağıda verilmektedir.

Tablo 95: Ana Sektörlere Göre İhracatın İthalatı Karşılama Oranı (%) Tarım ve ihracatçı firma sayısı 7 yıllık dönemde 300 yeni firmanın eklenmesiyle 2014 yılında 1,101’e yükselmiştir. TR62 Bölgesi illerinden Mersin’de de 1,084 firma ihracat yapmakta olup, bölge

186

186 Tablo 94: Dış Ticaretin Gelişimi (Milyon USD)

Adana Türkiye Adana/TR

Adana da Türkiye gibi dış ticaret açığı vererek net ithalatçı konumundadır. Dış ticaret dengesi açısından ilin dikkat çeken bir diğer özelliği Türkiye ekonomisinin daraldığı kriz yıllarında dış ticaret açığının azalmasıdır. Nitekim küresel ekonomik krizin derinleştiği 2009 yılında hem Adana’nın hem de Türkiye dış ticaret açıklarının azaldığı görülmektedir. 2011 yılında dış ticaret açığında zirve yapan Adana, bu yıldan sonra ihracatını artırmakta ithalatını ise düşürmektedir. Böylece son 2 yıldır dış ticaret açığının önemli oranda gerilediği dikkati çekmektedir.

Grafik 20: Adana Dış Ticaretinin Gelişimi (Milyon Dolar)

187 2005-2014 döneminde 10 yıllık süreçte Adana’da ihracat %116 artarken, ithalat %93 artmıştır. Aynı dönemde Türkiye genelinde ise ihracat %115 ithalat da %107 artış kaydetmiştir. Dönem içerisinde Adana’da ihracat artışı Türkiye ile aynı düzeyde artarken, ithalat artışı Türkiye’nin gerisindedir. Bunun sonucunda ilde ticaret açığı %40 artarken, Türkiye’de %95 artmıştır.

Adana’da 2011’de %59’a kadar inen ihracatın ithalatı karşılama oranı son yıllarda ithalatın düşüşüyle hızla yukarı doğru harekete ederek 2014’de %78’e yükselmiştir. İlin dış ticaretinde ihracatın ithalatı karşılama oranı ana sektörler itibarıyla incelendiğinde; toplamda net ithalatçı konumunda olan Adana, sadece madencilik ve toptan/perakende ticarette net ihracatçı konumundadır. İlin ihracatın ithalatı karşılama oranında en dikkat çeken sektör ise tarım ve ormancılık sektörüdür. Adana’nın en güçlü olduğu sektörlerden tarımda net ithalatçı olduğu ve ihracatın ithalatı karşılama oranının sadece %48 olduğu dikkati çekmektedir. İl için hayati öneme sahip olan imalat sanayinde karşılama oranı %82’dir. Karşılama oranları incelendiğinde imalat sanayi ile genel toplamın oldukça paralel hareket ettiği gözlenmektedir. Madencilik sektöründe çok yüksek olan karşılama oranları, toptan ve perakende ticarette de yüksek olmakla birlikte düşüş eğilimindedir. Ana sektörler itibarıyla Adana’nın ihracatının ithalatı karşılama oranı aşağıda verilmektedir.

Tablo 95: Ana Sektörlere Göre İhracatın İthalatı Karşılama Oranı (%) Tarım ve ihracatçı firma sayısı 7 yıllık dönemde 300 yeni firmanın eklenmesiyle 2014 yılında 1,101’e yükselmiştir. TR62 Bölgesi illerinden Mersin’de de 1,084 firma ihracat yapmakta olup, bölge

187

188

Tablo 96: İhracatçı Firma Sayıları ve Firma Başına İhracat

İl Adı 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

Adana’da 2014 yılı itibarıyla ithalatçı firma sayısı 1,086’dır. TR62 Bölgesi illerinden Mersin’de 776 firma ithalat yapmakta olup, bölge toplamı 1,862’dir. Türkiye genelinde ise 67,799 firma ithalat yapmakta olup, TR62 Bölgesi’nin payı %2.7, Adana’nın payı %1.6 ve Mersin’in payı ise

%1.1’dir. Firma başına ithalat değerlerine bakıldığında ise Türkiye’de 3.6 milyon USD olan firma başına ithalat değeri, TR62 Bölgesi’nde 2 milyon USD düzeyinde, Adana’da ise 2.3 milyon USD düzeyindedir. Firma başına ithalatta hem Adana hem de TR62 Bölgesi Türkiye ortalamasının altında kalmaktadır.

189 Tablo 97: İthalatçı Firma Sayıları ve Firma Başına İthalat

İl Adı 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 başına ithalat değerleri göz önüne alındığında, Adana’daki firmaların gerek ihracat gerekse ithalat açısından Türkiye ortalamasına göre daha küçük ölçekte dış ticaret işlemi gerçekleştirdiği anlaşılmaktadır.