İHRACAT VE İTHALAT ANALİZİ

Adana, serbest bölgesi, limanı, verimli toprak yapısı, yüksek tarım potansiyeli, Akdeniz’e kıyısı olması, komşu ülkelerle olan tarihi ticari ilişkileri nedeniyle ihracat için çok büyük avantajlara sahiptir. Adana’da gerçekleştirilen üretim, rahatlıkla Yumurtalık’ta bulunan Toros Ceyhan Terminali ve Mersin limanına ulaşabilmekte ve buradan ihraç edilebilmektedir. Toros Ceyhan Terminali ve Mersin limanı Türkiye’nin Akdeniz’e açılan kapıları konumunda olup, özellikle Orta Doğu, Asya ve Afrika’ya yapılan ihracatta geçiş limanı hükmündedir.

Adana’da 2 gümrük kapısı bulunmaktadır. İl gümrüğünün dışında Yumurtalık Serbest Bölgesi Gümrük’ü de açıktır. Bu gümrüklerden yapılan ihracat tutarı 2014 itibarıyla 995 milyon USD, ithalat ise 679 milyon USD tutarındadır. İldeki gümrükler ilde kayıtlı firmaların yaptığı ihracatın %52’sini ithalatın ise %28’ini oluşturmaktadır. İlde bulunan işletmeler Mersin limanını, dolayısıyla Mersin Serbest Bölgesini yoğun olarak kullanmaktadırlar.

188

188

Tablo 96: İhracatçı Firma Sayıları ve Firma Başına İhracat

İl Adı 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

Adana’da 2014 yılı itibarıyla ithalatçı firma sayısı 1,086’dır. TR62 Bölgesi illerinden Mersin’de 776 firma ithalat yapmakta olup, bölge toplamı 1,862’dir. Türkiye genelinde ise 67,799 firma ithalat yapmakta olup, TR62 Bölgesi’nin payı %2.7, Adana’nın payı %1.6 ve Mersin’in payı ise

%1.1’dir. Firma başına ithalat değerlerine bakıldığında ise Türkiye’de 3.6 milyon USD olan firma başına ithalat değeri, TR62 Bölgesi’nde 2 milyon USD düzeyinde, Adana’da ise 2.3 milyon USD düzeyindedir. Firma başına ithalatta hem Adana hem de TR62 Bölgesi Türkiye ortalamasının altında kalmaktadır.

189 Tablo 97: İthalatçı Firma Sayıları ve Firma Başına İthalat

İl Adı 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 başına ithalat değerleri göz önüne alındığında, Adana’daki firmaların gerek ihracat gerekse ithalat açısından Türkiye ortalamasına göre daha küçük ölçekte dış ticaret işlemi gerçekleştirdiği anlaşılmaktadır.

4.2. İHRACAT VE İTHALAT ANALİZİ

Adana, serbest bölgesi, limanı, verimli toprak yapısı, yüksek tarım potansiyeli, Akdeniz’e kıyısı olması, komşu ülkelerle olan tarihi ticari ilişkileri nedeniyle ihracat için çok büyük avantajlara sahiptir. Adana’da gerçekleştirilen üretim, rahatlıkla Yumurtalık’ta bulunan Toros Ceyhan Terminali ve Mersin limanına ulaşabilmekte ve buradan ihraç edilebilmektedir. Toros Ceyhan Terminali ve Mersin limanı Türkiye’nin Akdeniz’e açılan kapıları konumunda olup, özellikle Orta Doğu, Asya ve Afrika’ya yapılan ihracatta geçiş limanı hükmündedir.

Adana’da 2 gümrük kapısı bulunmaktadır. İl gümrüğünün dışında Yumurtalık Serbest Bölgesi Gümrük’ü de açıktır. Bu gümrüklerden yapılan ihracat tutarı 2014 itibarıyla 995 milyon USD, ithalat ise 679 milyon USD tutarındadır. İldeki gümrükler ilde kayıtlı firmaların yaptığı ihracatın %52’sini ithalatın ise %28’ini oluşturmaktadır. İlde bulunan işletmeler Mersin limanını, dolayısıyla Mersin Serbest Bölgesini yoğun olarak kullanmaktadırlar.

189

190 Tablo 98: Adana Gümrüklerinden Yapılan İhracat ve İthalat (Milyon USD)

İhracat İthalat

Adana ihracatı ana sektörler itibarıyla incelendiğinde, toplam ihracatın %85.5’i imalat sanayi,

%11’i tarım ve ormancılık, %2’si toptan perakende ticaret ve %1.3’ü de madencilik sektörü tarafından gerçekleştirilmektedir. İl ithalatının ise %81’i imalat sanayi, %18’i tarım ve ormancılık sektörü tarafından gerçekleştirilmektedir. Bölgenin en önemli gelişim potansiyellerinden biri olan tarımın ihracattaki payı %11 iken ithalattaki payı %18’dir. Tarım sektöründe ihracatın ithalatı karşılama oranının %48 olduğu hatırlandığında, ilin tarımsal ihracat potansiyelinin arttırılması gerektiği anlaşılmaktadır. İlde balıkçılık sektörü ne ihracatta ne de ithalatta kayda değer bir varlık göstermemektedir.

Tablo 99: İhracatın Ana Sektörlere Göre Dağılımı (Milyon USD)

ISIC Adı İhracat İthalat Dış Ticaret Dengesi

2012 2013 2014 2012 2013 2014 2012 2013 2014 yapılmaktadır. İl ihracatının ülkelere göre dağılımına bakıldığında, 2014 yılı ihracat tutarlarına göre ilk 10 ülke sırasıyla; Irak, Almanya, İspanya, Rusya Federasyonu, İtalya, ABD, Fransa, Suriye, Hollanda ve İngiltere’dir. İlden yapılan ihracatta ilk 15 ülkenin payı %67.6’dir. En çok

191 ithalat yapılan ülkeler ise sırasıyla Çin, ABD, Suudi Arabistan, Almanya, Hindistan, Güney Kore, Rusya Federasyonu, Hollanda ve Tayland’dır. İlk 15 ülkenin toplam ithalattan aldığı pay

%75.4’dür.

Tablo 100: İhracatın ve İthalatın Ülkelere Göre Dağılımı (2014, Milyon USD)

Ülke Adı İhracat

Ortadoğu ülkelerinde yaşanan siyasi ve askeri belirsizlik ortamı Türkiye ihracatını olduğu gibi Adana ihracatını da olumsuz etkilemektedir. Özellikle son dönemlerde şiddet ve belirsizliğin artması il ihracatında problemler oluşturabilir. İlin en büyük ihracat pazarı olan Irak, Suriye ve Mısır’ın il ihracatındaki payı %23 civarındadır. Son dönemde Rusya Federasyonu’nun Türkiye’den gelen ürünlere bir takım yaptırımlar uygulaması da önümüzdeki dönemde ihracatı bekleyen riskler arasındadır. Söz konusu ülkelere Adana’nın en çok ihraç ettiği ürünler; meyve ve sebze, gıda ürünleri, kimyasal ürünler ve plastik ürünlerdir. Bu noktada bu sektörlerin ihracat pazarlarını çeşitlendirmesi önem arz etmektedir.

Sosyo-ekonomik gelişmişlik açısından önemli bir kriter olan kişi başı ihracat rakamları bölgeler/iller arasındaki büyüklük farklarından kaynaklanan toplam ihracat tutarlarını daha anlamlı ve kıyaslanabilir hale getirmektedir. Buna göre Türkiye’de kişi başı 2,029 dolar ihracat yapılırken, Adana’da sadece 881 dolar kişi başı ihracat yapılmaktadır. 2007-2014 döneminde

190

190 Tablo 98: Adana Gümrüklerinden Yapılan İhracat ve İthalat (Milyon USD)

İhracat İthalat

Adana ihracatı ana sektörler itibarıyla incelendiğinde, toplam ihracatın %85.5’i imalat sanayi,

%11’i tarım ve ormancılık, %2’si toptan perakende ticaret ve %1.3’ü de madencilik sektörü tarafından gerçekleştirilmektedir. İl ithalatının ise %81’i imalat sanayi, %18’i tarım ve ormancılık sektörü tarafından gerçekleştirilmektedir. Bölgenin en önemli gelişim potansiyellerinden biri olan tarımın ihracattaki payı %11 iken ithalattaki payı %18’dir. Tarım sektöründe ihracatın ithalatı karşılama oranının %48 olduğu hatırlandığında, ilin tarımsal ihracat potansiyelinin arttırılması gerektiği anlaşılmaktadır. İlde balıkçılık sektörü ne ihracatta ne de ithalatta kayda değer bir varlık göstermemektedir.

Tablo 99: İhracatın Ana Sektörlere Göre Dağılımı (Milyon USD)

ISIC Adı İhracat İthalat Dış Ticaret Dengesi

2012 2013 2014 2012 2013 2014 2012 2013 2014 yapılmaktadır. İl ihracatının ülkelere göre dağılımına bakıldığında, 2014 yılı ihracat tutarlarına göre ilk 10 ülke sırasıyla; Irak, Almanya, İspanya, Rusya Federasyonu, İtalya, ABD, Fransa, Suriye, Hollanda ve İngiltere’dir. İlden yapılan ihracatta ilk 15 ülkenin payı %67.6’dir. En çok

191 ithalat yapılan ülkeler ise sırasıyla Çin, ABD, Suudi Arabistan, Almanya, Hindistan, Güney Kore, Rusya Federasyonu, Hollanda ve Tayland’dır. İlk 15 ülkenin toplam ithalattan aldığı pay

%75.4’dür.

Tablo 100: İhracatın ve İthalatın Ülkelere Göre Dağılımı (2014, Milyon USD)

Ülke Adı İhracat

Ortadoğu ülkelerinde yaşanan siyasi ve askeri belirsizlik ortamı Türkiye ihracatını olduğu gibi Adana ihracatını da olumsuz etkilemektedir. Özellikle son dönemlerde şiddet ve belirsizliğin artması il ihracatında problemler oluşturabilir. İlin en büyük ihracat pazarı olan Irak, Suriye ve Mısır’ın il ihracatındaki payı %23 civarındadır. Son dönemde Rusya Federasyonu’nun Türkiye’den gelen ürünlere bir takım yaptırımlar uygulaması da önümüzdeki dönemde ihracatı bekleyen riskler arasındadır. Söz konusu ülkelere Adana’nın en çok ihraç ettiği ürünler; meyve ve sebze, gıda ürünleri, kimyasal ürünler ve plastik ürünlerdir. Bu noktada bu sektörlerin ihracat pazarlarını çeşitlendirmesi önem arz etmektedir.

Sosyo-ekonomik gelişmişlik açısından önemli bir kriter olan kişi başı ihracat rakamları bölgeler/iller arasındaki büyüklük farklarından kaynaklanan toplam ihracat tutarlarını daha anlamlı ve kıyaslanabilir hale getirmektedir. Buna göre Türkiye’de kişi başı 2,029 dolar ihracat yapılırken, Adana’da sadece 881 dolar kişi başı ihracat yapılmaktadır. 2007-2014 döneminde

191

192 ilde kişi başına ihracat değeri %51.7 oranında artarken Türkiye genelindeki artış %33.5 olmuştur. Adana’da kişi başı 881 dolarlık ihracata karşılık 1,128 dolar kişi başı ithalat yapılırken, Türkiye’nin kişi başına ithalat ortalaması 3,117 dolardır. 2007-2014 döneminde ilde kişi başına ithalat değeri %18 oranında artarken Türkiye genelindeki artış %30’dur. İl ithalatında son iki yıldır yaşanan düşüş kişi başı ithalat rakamını da aşağıya çekmektedir.

Adana’da kişi başı ihracat rakamı ithalata oranla daha hızlı büyümektedir. Adana ihracat değerleri, önemli gelişmeler kaydedilmesine rağmen, henüz Türkiye ortalamasının çok altında bulunmaktadır.

Tablo 101: Kişi Başı İhracat ve İthalat (USD)

Yıllar İhracat İthalat İşletmeler” olarak gruplandırılmaktadır. Dış ticaretin KOBİ ağırlıklı mı büyük işletmeler ağırlıklı mı olduğunun tespit edilmesi, teşvik ve ihracat destek politikalarının dizayn edilmesinde göz önünde tutulan önemli bir faktördür. Adana ili dış ticaretini gerçekleştiren şirketlerin çalışan sayısına göre ayrımı aşağıda verilmektedir. Buna göre ilin ihracatının

%40’ını, ithalatının ise %48’ini 250 üzerinde işçi çalıştıran büyük şirketler gerçekleştirmektedir. Orta-büyüklükteki yani 50-249 arası işçi çalıştıran şirketlerin ihracattaki payı %25 iken ithalattaki payları %31’dir.

193 Tablo 102: Çalışan Sayısına Göre Dış Ticaret Profili (2014, Milyon USD)

İhracat İthalat Denge

Adana dış ticaret hacmini büyük şirketler ve orta büyük şirketler şekillendirmektedir.

İhracatın %65’ini, ithalatın ise %79’unu bu iki işletme grubu gerçekleştirmektedir. Adana’da büyük ve orta-büyük ölçekli işletmeler dış ticaret açığı verirken, mikro ve küçük ölçekli işletmeler dış ticaret fazlası vermektedir.

Tablo 103: Çalışan Sayısına Göre Dış Ticaret Profili (2014, Milyon USD)

Grup İhracat (Milyon USD) İthalat (Milyon USD)

Sanayi Ticaret Diğer Toplam Sanayi Ticaret Diğer Toplam

Avrupa Topluluğunda Ekonomik Faaliyetlerin İstatistiki Sınıflaması (NACE Rev.2) faaliyet sınıflaması bazında, Adana ihracatının %68’i sanayi sektöründe yapılırken, %3’ü ticaret sektöründe gerçekleşmektedir. İthalatta ise sanayiinin payı %76’ya çıkarken ticaretin payı %2 olarak gerçekleşmiştir. İldeki işletmelerin çalışan sayısına göre gruplandırılmasına göre sanayi sektöründeki ihracatın %59’u 250 üzeri işçi çalıştıran büyük işletmeler tarafından gerçekleştirilmektedir. Orta ölçekli işletmelerin sanayi sektörü ihracatındaki payı ise %27’dir.

Benzer şekilde ithalatta da büyük ölçekli ve orta ölçekli firmalar sırasıyla %63 ve %30 pay alarak toplam sanayi ithalatının %93’ünü oluşturmaktadırlar. İlde mikro ölçekli işletmeler

192

192 ilde kişi başına ihracat değeri %51.7 oranında artarken Türkiye genelindeki artış %33.5 olmuştur. Adana’da kişi başı 881 dolarlık ihracata karşılık 1,128 dolar kişi başı ithalat yapılırken, Türkiye’nin kişi başına ithalat ortalaması 3,117 dolardır. 2007-2014 döneminde ilde kişi başına ithalat değeri %18 oranında artarken Türkiye genelindeki artış %30’dur. İl ithalatında son iki yıldır yaşanan düşüş kişi başı ithalat rakamını da aşağıya çekmektedir.

Adana’da kişi başı ihracat rakamı ithalata oranla daha hızlı büyümektedir. Adana ihracat değerleri, önemli gelişmeler kaydedilmesine rağmen, henüz Türkiye ortalamasının çok altında bulunmaktadır.

Tablo 101: Kişi Başı İhracat ve İthalat (USD)

Yıllar İhracat İthalat İşletmeler” olarak gruplandırılmaktadır. Dış ticaretin KOBİ ağırlıklı mı büyük işletmeler ağırlıklı mı olduğunun tespit edilmesi, teşvik ve ihracat destek politikalarının dizayn edilmesinde göz önünde tutulan önemli bir faktördür. Adana ili dış ticaretini gerçekleştiren şirketlerin çalışan sayısına göre ayrımı aşağıda verilmektedir. Buna göre ilin ihracatının

%40’ını, ithalatının ise %48’ini 250 üzerinde işçi çalıştıran büyük şirketler gerçekleştirmektedir. Orta-büyüklükteki yani 50-249 arası işçi çalıştıran şirketlerin ihracattaki payı %25 iken ithalattaki payları %31’dir.

193 Tablo 102: Çalışan Sayısına Göre Dış Ticaret Profili (2014, Milyon USD)

İhracat İthalat Denge

Adana dış ticaret hacmini büyük şirketler ve orta büyük şirketler şekillendirmektedir.

İhracatın %65’ini, ithalatın ise %79’unu bu iki işletme grubu gerçekleştirmektedir. Adana’da büyük ve orta-büyük ölçekli işletmeler dış ticaret açığı verirken, mikro ve küçük ölçekli işletmeler dış ticaret fazlası vermektedir.

Tablo 103: Çalışan Sayısına Göre Dış Ticaret Profili (2014, Milyon USD)

Grup İhracat (Milyon USD) İthalat (Milyon USD)

Sanayi Ticaret Diğer Toplam Sanayi Ticaret Diğer Toplam

Avrupa Topluluğunda Ekonomik Faaliyetlerin İstatistiki Sınıflaması (NACE Rev.2) faaliyet sınıflaması bazında, Adana ihracatının %68’i sanayi sektöründe yapılırken, %3’ü ticaret sektöründe gerçekleşmektedir. İthalatta ise sanayiinin payı %76’ya çıkarken ticaretin payı %2 olarak gerçekleşmiştir. İldeki işletmelerin çalışan sayısına göre gruplandırılmasına göre sanayi sektöründeki ihracatın %59’u 250 üzeri işçi çalıştıran büyük işletmeler tarafından gerçekleştirilmektedir. Orta ölçekli işletmelerin sanayi sektörü ihracatındaki payı ise %27’dir.

Benzer şekilde ithalatta da büyük ölçekli ve orta ölçekli firmalar sırasıyla %63 ve %30 pay alarak toplam sanayi ithalatının %93’ünü oluşturmaktadırlar. İlde mikro ölçekli işletmeler

193

194 ticaret sektöründe oldukça etkindir. Nitekim ticaret sektöründe ihracatın %71’ini, ithalatın ise %69’unu mikro ölçekli işletmeler gerçekleştirmektedir. Türkiye genelinde de sanayi sektöründe büyük işletmeler başat rol oynamaktadır. Türkiye sanayi ihracatının %65’ini, sanayi ithalatının da %76’sını büyük ölçekli işletmeler gerçekleştirmektedir. Türkiye toplam ihracatında mikro ölçekli işletmelerin payı %17, küçük ölçekli işletmelerin payı %21, orta ölçekli işletmelerin payı %18 ve büyük ölçekli işletmelerin payı da %44’dür.