NEHİRLER, BARAJLAR VE GÖLLER
2.3.1.4. Bitkisel Üretim
Tarımsal üretimi ile öne çıkan Adana’nın tarımsal üretim değerinin en önemli kısmını bitkisel üretim değeri oluşturmaktadır. TÜİK verilerine göre 2014 yılı itibarıyla il genelinde 5 milyar TL tarımsal üretim değeri7 elde edilmiş olup bunun %73’ünü bitkisel ürünler üretimi oluşturmaktadır. Adana 3.7 milyar TL’lik bitkisel üretime karşılık, 894 milyon TL canlı hayvanlar değeri ve 452 milyon TL de hayvansal üretim değerine sahiptir. Adana 5 milyar
7 2011 den itibaren kırmızı et, beyaz et, yumurta ve deri il ve bölge üretim miktarları olmadığı için bu ürünlerin il ve bölge üretim değeri hesaplanamamıştır. Dolayısıyla il ve bölgeye ait hayvansal üretim değeri ve tarımsal üretim değeri bu dört ürüne ait üretim değerini içermemektedir.
72
konu olabilmesi için en önemli şartlardan biri işletmelerin yeteri miktarda ve standart ürün tedarik etmesidir. Sürdürülebilir ve belli standartta tek tip ürün tedariki sağlanamadığından hem yurtiçi hem yurtdışı pazarından yeterince pay alınamamaktadır. Tarımda üretim-pazarlama ağının kurulamaması sonucu tarımdan beklenen gelir elde edilememekte, böylece tarımsal aktivitenin yeterli gelmemesi sonucu köyden kente göç hızlanmaktadır.
Türkiye’de genellikle küçük aile işletmeleri tarafından yürütülmekte olan tarımsal faaliyetler Adana’da daha büyük ölçekte yapılmaktadır. Adana’da büyük işletme olarak tanımlanabilecek ve Avrupa standartlarında ticari üretim yapabilecek tarım işletmesi oranı Türkiye genelinden daha fazladır. 2001 Genel Tarım Sayımı sonuçlarına göre Türkiye’de çoğunlukla küçük ve orta ölçekte tarım işletmeleri mevcut olup işletme başına ortalama arazi büyüklüğü 60 dekardır. Adana’da ise işletme başına ortalama arazi büyüklüğü 77 dekar olup büyük işletmelerin oranı daha fazladır. Aşağıdaki grafikte Adana ve Türkiye’nin arazi büyüklüğüne göre tarımsal işletme sayıları karşılaştırılmıştır.
Grafik 7: Tarımsal İşletme Sayısının Arazi Büyüklüğüne Göre Dağılımı (Dekar)
Adana tarımsal üretiminde küçük ölçekteki işletmeler Türkiye’ye kıyasla daha az pay almaktadır. Nitekim 0-49 dekar, 50-99 dekar ve 100-199 dekar araziye sahip işletmelerin oranında Adana, Türkiye ortalamasının altında değerlere sahiptir. Ancak orta-büyük ve büyük ölçekli işletmeler bakımından durum tersine dönmektedir. 200 dekardan büyük araziye sahip şirketlerin oranı bakımından il, Türkiye ortalamasının üzerinde paylar almaktadır.
Aşağıdaki tabloda Çiftçi Kayıt Sistemi’ne (ÇKS) göre Adana ve Türkiye’deki tarımsal işletme sayısı ve işledikleri arazi miktarı verilmektedir. Buna göre 2014 yılı itibarıyla Adana’da, ÇKS’ye kayıtlı 35,395 çiftçi bulunmakta olup 313 bin hektar alan kayıt altına alınmıştır. Sisteme kayıtlı alan il toplam tarım alanlarının %63’ünü oluşturmaktadır. Türkiye’de ise 2.2 milyon çiftçi ve 15 milyon hektar alan kayıt altına alınmış olup, kayıtlı alanın toplam tarım alanlarına oranı da %62’dir. Adana’daki ÇKS’ye kayıtlı alan Türkiye’nin %2.1’ini oluşturmaktadır.
Tablo 27: Çiftçi kayıt Sistemine Kayıtlı Çiftçi ve Alan (2014)
Çiftçi Sayısı ÇKS’ye Kayıtlı Alan (ha) Toplam Tarım Alanı Çiftçi Başına Alan (ha)
Adana 35,395 313,470 498,705 8.9
Türkiye 2,206,874 14,927,689 23,943,053 6.8
Adana/Türkiye (%) 1.6 2.1 2.1
Kaynak: GTHB, Tarım Genel Müdürlüğü verileri
ÇKS’ye göre Adana, çiftçi başına düşen alan bakımından Türkiye genelinden daha iyi durumdadır. Adana genelinde çiftçi başına 8.9 hektar alan düşerken, bu oran Türkiye’de 6.8 hektardır. Adana’da tarımsal faaliyetler Kıyı Akdeniz Havzası ve Fırat Havzası olmak üzere iki havzada yapılmaktadır. Kıyı Akdeniz Havzası ildeki toplam tarla alanlarının %87’sini, meyve alanlarının %89’unu, sebze alanlarının da %96’sını oluşturmaktadır. Kıyı Akdeniz havzasındaki ortalama işletme büyüklüğü 9 hektar iken, Fırat Havzası’nda 4.3 hektardır.
Adana’da kooperatifçilik ve birlikler oldukça yaygındır. İlde önemli sayıda kooperatif bulunmaktadır. 115 kalkınma kooperatifi, 23 sulama kooperatifi ve 13 su ürünleri kooperatifi olmak üzere 151 tarımsal amaçlı kooperatif bulunmaktadır.
2.3.1.4. Bitkisel Üretim
Tarımsal üretimi ile öne çıkan Adana’nın tarımsal üretim değerinin en önemli kısmını bitkisel üretim değeri oluşturmaktadır. TÜİK verilerine göre 2014 yılı itibarıyla il genelinde 5 milyar TL tarımsal üretim değeri7 elde edilmiş olup bunun %73’ünü bitkisel ürünler üretimi oluşturmaktadır. Adana 3.7 milyar TL’lik bitkisel üretime karşılık, 894 milyon TL canlı hayvanlar değeri ve 452 milyon TL de hayvansal üretim değerine sahiptir. Adana 5 milyar
7 2011 den itibaren kırmızı et, beyaz et, yumurta ve deri il ve bölge üretim miktarları olmadığı için bu ürünlerin il ve bölge üretim değeri hesaplanamamıştır. Dolayısıyla il ve bölgeye ait hayvansal üretim değeri ve tarımsal üretim değeri bu dört ürüne ait üretim değerini içermemektedir.
74 TL’lik tarımsal üretim değeri ile Türkiye’den %2.4 pay almaktadır. Adana’nın Türkiye içindeki payı 2010 yılına kadar yükseliş eğiliminde iken, 2011’de %3’ten %2.4’e düşmüştür.
Tablo 28: Adana Tarımsal Üretim Değerinin Gelişimi (Milyon TL) Yıllar Bitkisel Üretim Canlı
Adana ili 2014 yılı itibarıyla 3.7 milyar TL’lik bitkisel üretim değeriyle Türkiye bitkisel üretim değerinin %3.7’sini oluşturmaktadır. Adana ili bitkisel üretim değerinin büyüklüğü açısından 81 il içinde 6’ncı sırada yer almaktadır. Bitkisel ürünler üretiminin gelişimi incelendiğinde Adana’da 2004-2014 döneminde bitkisel üretim yaklaşık olarak %116 oranında artarken, Türkiye’de %115 artış sağlanmıştır.
Tablo 29: Bitkisel Üretim Değerinin Gelişimi (Milyon TL)
Yıllar Türkiye TR62 Bölgesi Adana Adana/TR
Pay (%)
NOT: 2004-2006 dönemine ilişkin kişi başına bitkisel üretim değerleri hesaplanırken, 2000-2007 yılları arası nüfus artış oranlarına göre hesap edilen nüfus projeksiyonları dikkate alınmıştır.
Kaynak: TÜİK
75 Bitkisel ürünler üretiminde kişi başına düşen değerler incelendiğinde, Adana’da kişi başına düşen bitkisel üretim değerinin Türkiye ortalamasının oldukça üzerinde olduğu görülmektedir. 2014 yılı itibarıyla Adana’da kişi başına düşen bitkisel üretim değeri 1,692 TL iken, bu değer Türkiye genelinde 1,261 TL’dir. Kişi başı bitkisel üretim değeri açısından Adana, iller arası sıralamada 37’nci sırada yer almaktadır.
Tarla Ürünleri Üretimi
Adana ili tarla ürünleri üretimi içinde ekiliş alanı itibarıyla en fazla alanı %60 pay ile tahıllar grubu oluştururken, bunu %14.4 pay ile saman ve ot grubu, %14.1 pay ile yağlı tohumlar,
%4.0 pay ile patates-kuru baklagiller-yenilebilir kök ve yumrular ve %2.7 pay ile tekstil hammaddeleri izlemektedir.
Tablo 30: Tahılların Ekim Alanlarının Dağılımı (Hektar/Ton) Alan
Patates-Kuru Baklagiller-Yenilebilir Kök ve Yumrular 14,173 3.2 215,423 8.0
Parfümeri-Eczacılık Vb.Bitkiler – Tohumları 236 0.1 662 0.0
Tekstilde Kullanılan Ham Bitkiler 36,389 8.2 73,608 2.7
Şekerpancarı 601 0.1 24,949 0.9
Toplam 445,876 100.0 2,678,460 100.0
Kaynak: TÜİK
Çukurova Bölgesi, zengin toprak örtüsü ve iklimi sayesinde birçok ürün grubunda Türkiye üretiminin önemli kısmını karşılamaktadır. Aşağıdaki tabloda, Adana ili tarla ürünleri üretiminde önde gelen ürünler üretim miktarına göre sıralanmıştır. Buna göre tahıl üretimi içerisinde en önemli ürünler sırasıyla mısır, buğday, patates, pamuk, soya ve ayçiçeği olarak öne çıkmaktadır. Adana 1 milyon ton mısır üretimi ile Türkiye toplam mısır üretiminden
%16.9, soya üretiminden %60.6, yerfıstığı üretiminden ise %57.7 pay almaktadır. Adana’da bir dönem çok yaygın olarak yetiştirilen pamuğun Türkiye’den aldığı pay ise %8.7’dir.
74
TL’lik tarımsal üretim değeri ile Türkiye’den %2.4 pay almaktadır. Adana’nın Türkiye içindeki payı 2010 yılına kadar yükseliş eğiliminde iken, 2011’de %3’ten %2.4’e düşmüştür.
Tablo 28: Adana Tarımsal Üretim Değerinin Gelişimi (Milyon TL) Yıllar Bitkisel Üretim Canlı
Adana ili 2014 yılı itibarıyla 3.7 milyar TL’lik bitkisel üretim değeriyle Türkiye bitkisel üretim değerinin %3.7’sini oluşturmaktadır. Adana ili bitkisel üretim değerinin büyüklüğü açısından 81 il içinde 6’ncı sırada yer almaktadır. Bitkisel ürünler üretiminin gelişimi incelendiğinde Adana’da 2004-2014 döneminde bitkisel üretim yaklaşık olarak %116 oranında artarken, Türkiye’de %115 artış sağlanmıştır.
Tablo 29: Bitkisel Üretim Değerinin Gelişimi (Milyon TL)
Yıllar Türkiye TR62 Bölgesi Adana Adana/TR
Pay (%)
NOT: 2004-2006 dönemine ilişkin kişi başına bitkisel üretim değerleri hesaplanırken, 2000-2007 yılları arası nüfus artış oranlarına göre hesap edilen nüfus projeksiyonları dikkate alınmıştır.
Kaynak: TÜİK
Bitkisel ürünler üretiminde kişi başına düşen değerler incelendiğinde, Adana’da kişi başına düşen bitkisel üretim değerinin Türkiye ortalamasının oldukça üzerinde olduğu görülmektedir. 2014 yılı itibarıyla Adana’da kişi başına düşen bitkisel üretim değeri 1,692 TL iken, bu değer Türkiye genelinde 1,261 TL’dir. Kişi başı bitkisel üretim değeri açısından Adana, iller arası sıralamada 37’nci sırada yer almaktadır.
Tarla Ürünleri Üretimi
Adana ili tarla ürünleri üretimi içinde ekiliş alanı itibarıyla en fazla alanı %60 pay ile tahıllar grubu oluştururken, bunu %14.4 pay ile saman ve ot grubu, %14.1 pay ile yağlı tohumlar,
%4.0 pay ile patates-kuru baklagiller-yenilebilir kök ve yumrular ve %2.7 pay ile tekstil hammaddeleri izlemektedir.
Tablo 30: Tahılların Ekim Alanlarının Dağılımı (Hektar/Ton) Alan
Patates-Kuru Baklagiller-Yenilebilir Kök ve Yumrular 14,173 3.2 215,423 8.0
Parfümeri-Eczacılık Vb.Bitkiler – Tohumları 236 0.1 662 0.0
Tekstilde Kullanılan Ham Bitkiler 36,389 8.2 73,608 2.7
Şekerpancarı 601 0.1 24,949 0.9
Toplam 445,876 100.0 2,678,460 100.0
Kaynak: TÜİK
Çukurova Bölgesi, zengin toprak örtüsü ve iklimi sayesinde birçok ürün grubunda Türkiye üretiminin önemli kısmını karşılamaktadır. Aşağıdaki tabloda, Adana ili tarla ürünleri üretiminde önde gelen ürünler üretim miktarına göre sıralanmıştır. Buna göre tahıl üretimi içerisinde en önemli ürünler sırasıyla mısır, buğday, patates, pamuk, soya ve ayçiçeği olarak öne çıkmaktadır. Adana 1 milyon ton mısır üretimi ile Türkiye toplam mısır üretiminden
%16.9, soya üretiminden %60.6, yerfıstığı üretiminden ise %57.7 pay almaktadır. Adana’da bir dönem çok yaygın olarak yetiştirilen pamuğun Türkiye’den aldığı pay ise %8.7’dir.
76 Tablo 31: Tarla Ürünleri Üretimi ve Verim Durumu (2014)
Ürün adı Üretim (ton) Verim (kg/da) Üretim (ton) Verim (kg/da) Türkiye Adana Adana/TR (%) vurgulanmaya çalışılmıştır. Buna göre Adana’da son yıllarda buğday ve pamuk ekimi/üretimi gerilerken, mısır, patates ve soya ekimi ve üretimindeki artış dikkati çekmektedir. Adana tarımında son dönemlerde pamuktan mısıra doğru bir geçiş yaşanmaktadır. Adana için çok önemli yeri olan pamuk üretimi eski cazibesini kaybetmektedir.
Tablo 32: Önemli Ürünlerin Gelişimi (Dekar/Ton) İlde buğday üretiminden endüstri bitkilerine doğru bir yönelim görülmektedir. İlde buğday ekim alanlarında küçük bir düşüş yaşanmasına karşın, buğday üretiminde yarı yarıya bir gerileme göze çarpmaktadır. Bunun nedeni ise verimdeki düşüştür. Nitekim 2005’te dekar başına 353 kg olan buğday verimi 2014’te 286 kg’a gerilemiştir. İncelenen dönem içerisinde verimi düşen tek ürün buğday olarak karşımıza çıkmaktadır. Diğer taraftan 500 bin dekarın üzerine çıkan pamuk ekimi son yıllarda önemli düzeyde gerileyerek 364 bin dekara düşerken, 300 bin tonun üzerine çıkan üretim de 200 bin tona düşmüştür. Pamuk üretiminin ekim alanlarına göre daha az gerilemesinde kısmen de olsa verimlilik artışı etkili olmuştur.
Grafik 8: Buğday ve Pamuk Üretiminin Gelişimi (Ton)
Son dönemlerdeki tarımsal üretimde en büyük gelişim soya bitkisinde gerçekleşmiştir.
2005’de 29 bin dekarda soya hasadı yapılırken, 2013’te hasat edilen alan 283 bine kadar çıkmıştır. Üretiminde de dönem içerisinde 10 bin tondan 90 bin tona hızlı bir artış göze çarpmaktadır. Dönem içerisinde kg başına verimlilik de 361 kg’dan 447 kg’a çıkmıştır.
Grafik 9: Mısır, Patates, Ayçiçeği ve Soya Üretiminin Gelişimi (Ton)
Soya ile birlikte son yıllarda Adana’da en rağbet gören ürünler mısır ve patatestir. 2005’te yaklaşık 10 bin dekarda silajlık mısır ekimi yapılırken, 2014’te 64 bin dekar alanda mısır ekimi ve hasadı yapılmıştır. Aynı dönemde mısır üretimi de %748 artışla 33 bin tondan 280 bin tona
76
Tablo 31: Tarla Ürünleri Üretimi ve Verim Durumu (2014) vurgulanmaya çalışılmıştır. Buna göre Adana’da son yıllarda buğday ve pamuk ekimi/üretimi gerilerken, mısır, patates ve soya ekimi ve üretimindeki artış dikkati çekmektedir. Adana tarımında son dönemlerde pamuktan mısıra doğru bir geçiş yaşanmaktadır. Adana için çok önemli yeri olan pamuk üretimi eski cazibesini kaybetmektedir.
Tablo 32: Önemli Ürünlerin Gelişimi (Dekar/Ton)
İlde buğday üretiminden endüstri bitkilerine doğru bir yönelim görülmektedir. İlde buğday ekim alanlarında küçük bir düşüş yaşanmasına karşın, buğday üretiminde yarı yarıya bir gerileme göze çarpmaktadır. Bunun nedeni ise verimdeki düşüştür. Nitekim 2005’te dekar başına 353 kg olan buğday verimi 2014’te 286 kg’a gerilemiştir. İncelenen dönem içerisinde verimi düşen tek ürün buğday olarak karşımıza çıkmaktadır. Diğer taraftan 500 bin dekarın üzerine çıkan pamuk ekimi son yıllarda önemli düzeyde gerileyerek 364 bin dekara düşerken, 300 bin tonun üzerine çıkan üretim de 200 bin tona düşmüştür. Pamuk üretiminin ekim alanlarına göre daha az gerilemesinde kısmen de olsa verimlilik artışı etkili olmuştur.
Grafik 8: Buğday ve Pamuk Üretiminin Gelişimi (Ton)
Son dönemlerdeki tarımsal üretimde en büyük gelişim soya bitkisinde gerçekleşmiştir.
2005’de 29 bin dekarda soya hasadı yapılırken, 2013’te hasat edilen alan 283 bine kadar çıkmıştır. Üretiminde de dönem içerisinde 10 bin tondan 90 bin tona hızlı bir artış göze çarpmaktadır. Dönem içerisinde kg başına verimlilik de 361 kg’dan 447 kg’a çıkmıştır.
Grafik 9: Mısır, Patates, Ayçiçeği ve Soya Üretiminin Gelişimi (Ton)
Soya ile birlikte son yıllarda Adana’da en rağbet gören ürünler mısır ve patatestir. 2005’te yaklaşık 10 bin dekarda silajlık mısır ekimi yapılırken, 2014’te 64 bin dekar alanda mısır ekimi ve hasadı yapılmıştır. Aynı dönemde mısır üretimi de %748 artışla 33 bin tondan 280 bin tona
78 yükselmiştir. Söz konusu dönemde patates ekim alanları 34 bin dekardan 57 bin dekara çıkarken, patates üretimi de %158 artışla 80 bin tondan 206 bin tona çıkmıştır.
Sebze Ürünleri Üretimi
Adana tarımında tahıllardan sonra en önemli üretim alanı sebzeciliktir. İlde üretilen bitkisel ürünler içinde sebze üretimi yaklaşık %25 gibi önemli oranda pay almaktadır. İl tarım alanlarının sadece %5.7’si (28 bin hektar) sebze üretimi için ayrılırken, sebze üretim miktarının toplam bitkisel üretimin %25’ini karşılıyor olması dikkat çekmektedir. 2014 yılı itibarıyla Adana’da üretimi en çok yapılan sebze ürünlerinin üretim miktarı ve verim değerleri aşağıdaki tabloda verilmektedir. Buna göre karpuz, soğan, kavun, domates, marul, patlıcan, biber ve hıyar en fazla üretilen sebzelerdir. İlde sebze ürünleri üretiminde birçok ürün Türkiye üretimi içindeki payı itibarıyla önem arz etmektedir. Adana, tere üretiminde Türkiye toplam üretiminde %58.7 paya sahipken, karpuz üretiminde %18.7, marulda %18.6, kuru soğanda %10.4, kavunda %7.5, bezelyede %4 ve patlıcanda %3.7 paya sahiptir.
Tablo 33: Sebze Ürünleri Üretimi (2014)
Not: Tabloda Adana’da üretimi en fazla yapılan sebze ürünleri, üretim miktarına göre sıralanmaktadır.
Oldukça verimli topraklara sahip olan Adana, birçok sebze ürününde Türkiye’ye kıyasla daha yüksek verimliliğe sahiptir. Özellikle karpuz, kuru soğan, kavun, marul, patlıcan ve tere üretiminde verimlilik avantajına sahiptir. Domates, hıyar, biber, kabak ve lahanada ise Türkiye’ye kıyasla daha düşük verimliliğe sahiptir.
79 Adana 2014 yılında 26 milyon dolarlık sebze ve bahçe ürünleri ihracatı gerçekleştirmiştir.
Sebzecilikte 5 milyon dolarlık da ithalat yapılmıştır. Sebze ürünleri en çok Rusya, Irak, Ukrayna, Japonya, Bulgaristan ve İtalya’ya ihraç edilmiştir.
Meyve Ürünleri Üretimi
Adana’da yaklaşık 51 bin hektar alanda meyvecilik, 12 bin hektar alanda zeytincilik ve 5 bin hektar alanda bağcılık yapılmaktadır. Toplam tarım arazisi içinde meyvecilik, zeytincilik ve bağcılık yapılan arazinin payı yaklaşık olarak %13.5’dir. Meyvecilik alanı toplam tarım alanlarının %13.5’ini oluşturmasına rağmen meyvecilik üretim miktarı toplam bitkisel üretimin %23’ünü karşılamaktadır. 2014 yılı itibarıyla Adana’da üretimi en çok yapılan meyvelerin üretim miktarı ve verim değerleri aşağıdaki tabloda verilmektedir. Buna göre portakal, mandalina, portakal, greyfurt, limon, nar, zeytin (yağlık), üzüm (sofralık-çekirdekli) ve şeftali, en çok üretilen meyvelerdir. İl özellikle turunçgiller üretiminde Türkiye üretiminden önemli bir pay almaktadır. Adana, greyfurt üretiminde Türkiye toplam üretiminde %74.3 paya sahipken, mandalinada %27.3, portakal üretiminde %22.6, Trabzon hurmasında %57.7, limon üretiminde %18.3, nar üretiminde %10, erik üretiminde %5.7 ve şeftali üretiminde %5 paya sahiptir.
Tablo 34: Meyve Ürünleri Üretimi ve Ortalama Verim Düzeyi (2014)
Ürün adı Üretim (ton) Verim (kg/da) Üretim (ton) Verim (kg/da) Türkiye Adana Adana/TR (%)
Portakal (Diğer) 382,231 120 213,208 139 55.8
Mandalina (Diğer) 314,335 96 201,124 91 64.0
Portakal (Washington) 1,329,939 133 174,126 122 13.1
Greyfurt (Altıntop) 229,555 175 170,652 184 74.3
Not 1: Tabloda Adana’da üretimi en fazla yapılan tarla ürünleri, üretim miktarına göre sıralanmaktadır.
Not 2: Verim değerleri Ağaç başına ortalama verimdir
Adana 2014 yılında 134 milyon dolarlık meyveler, sert kabuklular, içecek ve baharat bitkileri ürünleri ihracatı gerçekleştirmiştir. Meyvecilikte 21 milyon dolarlık da ithalat yapılmıştır.
78
yükselmiştir. Söz konusu dönemde patates ekim alanları 34 bin dekardan 57 bin dekara çıkarken, patates üretimi de %158 artışla 80 bin tondan 206 bin tona çıkmıştır.
Sebze Ürünleri Üretimi
Adana tarımında tahıllardan sonra en önemli üretim alanı sebzeciliktir. İlde üretilen bitkisel ürünler içinde sebze üretimi yaklaşık %25 gibi önemli oranda pay almaktadır. İl tarım alanlarının sadece %5.7’si (28 bin hektar) sebze üretimi için ayrılırken, sebze üretim miktarının toplam bitkisel üretimin %25’ini karşılıyor olması dikkat çekmektedir. 2014 yılı itibarıyla Adana’da üretimi en çok yapılan sebze ürünlerinin üretim miktarı ve verim değerleri aşağıdaki tabloda verilmektedir. Buna göre karpuz, soğan, kavun, domates, marul, patlıcan, biber ve hıyar en fazla üretilen sebzelerdir. İlde sebze ürünleri üretiminde birçok ürün Türkiye üretimi içindeki payı itibarıyla önem arz etmektedir. Adana, tere üretiminde Türkiye toplam üretiminde %58.7 paya sahipken, karpuz üretiminde %18.7, marulda %18.6, kuru soğanda %10.4, kavunda %7.5, bezelyede %4 ve patlıcanda %3.7 paya sahiptir.
Tablo 33: Sebze Ürünleri Üretimi (2014)
Not: Tabloda Adana’da üretimi en fazla yapılan sebze ürünleri, üretim miktarına göre sıralanmaktadır.
Oldukça verimli topraklara sahip olan Adana, birçok sebze ürününde Türkiye’ye kıyasla daha yüksek verimliliğe sahiptir. Özellikle karpuz, kuru soğan, kavun, marul, patlıcan ve tere üretiminde verimlilik avantajına sahiptir. Domates, hıyar, biber, kabak ve lahanada ise Türkiye’ye kıyasla daha düşük verimliliğe sahiptir.
Adana 2014 yılında 26 milyon dolarlık sebze ve bahçe ürünleri ihracatı gerçekleştirmiştir.
Sebzecilikte 5 milyon dolarlık da ithalat yapılmıştır. Sebze ürünleri en çok Rusya, Irak, Ukrayna, Japonya, Bulgaristan ve İtalya’ya ihraç edilmiştir.
Meyve Ürünleri Üretimi
Adana’da yaklaşık 51 bin hektar alanda meyvecilik, 12 bin hektar alanda zeytincilik ve 5 bin hektar alanda bağcılık yapılmaktadır. Toplam tarım arazisi içinde meyvecilik, zeytincilik ve bağcılık yapılan arazinin payı yaklaşık olarak %13.5’dir. Meyvecilik alanı toplam tarım alanlarının %13.5’ini oluşturmasına rağmen meyvecilik üretim miktarı toplam bitkisel üretimin %23’ünü karşılamaktadır. 2014 yılı itibarıyla Adana’da üretimi en çok yapılan meyvelerin üretim miktarı ve verim değerleri aşağıdaki tabloda verilmektedir. Buna göre portakal, mandalina, portakal, greyfurt, limon, nar, zeytin (yağlık), üzüm (sofralık-çekirdekli) ve şeftali, en çok üretilen meyvelerdir. İl özellikle turunçgiller üretiminde Türkiye üretiminden önemli bir pay almaktadır. Adana, greyfurt üretiminde Türkiye toplam üretiminde %74.3 paya sahipken, mandalinada %27.3, portakal üretiminde %22.6, Trabzon hurmasında %57.7, limon üretiminde %18.3, nar üretiminde %10, erik üretiminde %5.7 ve şeftali üretiminde %5 paya sahiptir.
Tablo 34: Meyve Ürünleri Üretimi ve Ortalama Verim Düzeyi (2014)
Ürün adı Üretim (ton) Verim (kg/da) Üretim (ton) Verim (kg/da) Türkiye Adana Adana/TR (%)
Portakal (Diğer) 382,231 120 213,208 139 55.8
Mandalina (Diğer) 314,335 96 201,124 91 64.0
Portakal (Washington) 1,329,939 133 174,126 122 13.1
Greyfurt (Altıntop) 229,555 175 170,652 184 74.3
Not 1: Tabloda Adana’da üretimi en fazla yapılan tarla ürünleri, üretim miktarına göre sıralanmaktadır.
Not 2: Verim değerleri Ağaç başına ortalama verimdir
Adana 2014 yılında 134 milyon dolarlık meyveler, sert kabuklular, içecek ve baharat bitkileri ürünleri ihracatı gerçekleştirmiştir. Meyvecilikte 21 milyon dolarlık da ithalat yapılmıştır.
80 Meyve ürünleri en çok Irak, Rusya Federasyonu, Ukrayna, Almanya, İngiltere, Polonya, Norveç ve İtalya’ya ihraç edilmiştir. Meyve ihracatında Irak (%35) ve Rusya (%14) toplam ihracatın %49’unu karşılamaktadır. Bu iki ülkede son dönemlerde yaşanan siyasi ve askeri riskler ve belirsizlikler il tarım ürünleri ihracatını da olumsuz etkileme potansiyeli taşımaktadır. Sebze ve meyve üreticilerinin önümüzdeki dönemde bu riskleri minimuma indirmek için pazar çeşitliliğine gitmeleri, üreticilerin ise ekstra desteklenmeleri gerekecektir.
Adana ili hem tahıl, hem sebze hem de meyve üretiminde yüksek kapasiteye ve üretim imkânlarına sahiptir. İl tarımında genellikle yeni teknolojiler kullanılmaktadır. Arazi yapısı, iklimi, teknolojiye erişimi üst düzey olan Adana’nın bu imkânları bir arada efektif kullanamadığı belirtilmektedir.8 Çiftçilerin genellikle az uğraş gerektiren, ekimi ve hasadı kolay ürünler tercih ettiği, bu nedenle daha fazla uğraş ve ilgi gerektiren ancak daha yüksek katma değer sağlayan ürünlerden kaçındıkları düşünülmektedir.