Hayvan Varlığı ve Canlı Hayvanlar Değeri

Tarım bölgesi olan Çukurova’da sadece bitkisel üretim yapılmamakta, verimli topraklarda yetiştirilen yem bitkileri sayesinde hayvancılık için de uygun bir ortam sağlanmaktadır. Adana zengin ve verimli topraklarla birlikte çok elverişli bir iklime de sahip olması sonucu, bitkisel üretimde yüksek düzeyde verim sağlamakta, dolayısıyla bitkisel üretim hayvancılığın önüne geçmiş bulunmaktadır. Ancak il, hayvancılık için de oldukça uygun şartlara sahiptir. Nitekim ilde önemli sayıda keçi ve koyun yetiştirilmektedir. Hayvancılık için oldukça önem arz eden konuların başında yeterli besin kaynaklarının bulunabilirliği gelmektedir. Hayvancılıkta girdi maliyetlerinin yaklaşık %70’ini yem maliyetleri oluşturmaktadır. Adana ili, besin kaynağını teşkil eden yem sektörü bakımından geniş yem bitkileri ekiliş alanlarına sahiptir. İlin yem bitkisi üretim potansiyelinin yüksek olması, verimli ve zengin ürün çeşitliliğinin bulunması, yem sanayinin gelişmiş olması, maliyetlerin nispeten uygun olması ilde hayvancılık yapmak için belli başlı nedenlerden öne çıkanlardır.

2014 yılı itibarıyla Adana’da canlı hayvan değeri 894 milyon TL düzeyinde olup, 62.5 milyar TL olan Türkiye canlı hayvan değerinin %1.4’lük bölümünü oluşturmaktadır. İl, canlı hayvan değerinin büyüklüğü açısından 81 il içerisinde 24’ncü sırada yer almaktadır. 2004-2012 döneminde sürekli artış gösteren canlı hayvanlar değeri son iki yıldır düşüş kaydetmektedir.

Canlı hayvanlar değerinde 2013’te önceki yıla göre Türkiye genelinde %9.3 düşüş yaşanırken, Adana’da %25.6 oranında düşüş kaydedilmiştir. Bunda özellikle ildeki sığır sayısının düşmesinin önemli etkisi vardır. 2014 yılı itibarıyla Türkiye’de kişi başına düşen canlı hayvan değeri 805 TL iken, bu değer Adana’da 413 TL olarak gerçekleşmiştir. Adana, kişi başına canlı hayvan değerinin büyüklüğü açısından 81 il içerisinde 74’ncü sıradadır.

2004-2014 döneminde canlı hayvan değerleri Adana’da %279 artış gösterirken, artış oranı Türkiye genelinde %240 olarak gerçekleşmiştir. Adana canlı hayvanlar değeri, bitkisel üretim değerinde olduğu gibi Türkiye ortalamasının üzerinde gelişim göstermiştir.

88

kalmaktadır. Adana ve Türkiye’de türlerine göre süt üretimi ve hayvan başına verim düzeyleri aşağıda verilmektedir.

Tablo 40: Süt Üretimi ve Hayvan Başına Verim (2014)

Hayvan Türü Türkiye Adana Adana/TR üretiminin yaklaşık %58’inin büyükbaş hayvanlardan, %42’sinin de küçükbaş hayvanlardan elde edildiği görülmektedir. İlde üretilen et miktarı, Türkiye et üretiminin %1.8’ini oluşturmaktadır. Et üretiminde hayvan başına verim düzeyi incelendiğinde, hem büyükbaş hem de küçükbaş hayvanlarda karkas ağırlıklarının Türkiye genelinden yüksek olduğu dikkati çekmektedir.

Tablo 41: Kesilen ve Sağılan Hayvan Sayıları

Türkiye Adana Adana/TR (%)

Kesilen Hayvan Sayısı (2009) 6,110,320 170,796 2.8

Büyükbaş 1,506,930 17,887 1.2

Sağılan Hayvan Sayısı (2014) 24,535,135 372,165 1.5

Büyükbaş 5,621,971 82,227 1.5

2.3.1.7.2. Hayvan Varlığı ve Canlı Hayvanlar Değeri

Tarım bölgesi olan Çukurova’da sadece bitkisel üretim yapılmamakta, verimli topraklarda yetiştirilen yem bitkileri sayesinde hayvancılık için de uygun bir ortam sağlanmaktadır. Adana zengin ve verimli topraklarla birlikte çok elverişli bir iklime de sahip olması sonucu, bitkisel üretimde yüksek düzeyde verim sağlamakta, dolayısıyla bitkisel üretim hayvancılığın önüne geçmiş bulunmaktadır. Ancak il, hayvancılık için de oldukça uygun şartlara sahiptir. Nitekim ilde önemli sayıda keçi ve koyun yetiştirilmektedir. Hayvancılık için oldukça önem arz eden konuların başında yeterli besin kaynaklarının bulunabilirliği gelmektedir. Hayvancılıkta girdi maliyetlerinin yaklaşık %70’ini yem maliyetleri oluşturmaktadır. Adana ili, besin kaynağını teşkil eden yem sektörü bakımından geniş yem bitkileri ekiliş alanlarına sahiptir. İlin yem bitkisi üretim potansiyelinin yüksek olması, verimli ve zengin ürün çeşitliliğinin bulunması, yem sanayinin gelişmiş olması, maliyetlerin nispeten uygun olması ilde hayvancılık yapmak için belli başlı nedenlerden öne çıkanlardır.

2014 yılı itibarıyla Adana’da canlı hayvan değeri 894 milyon TL düzeyinde olup, 62.5 milyar TL olan Türkiye canlı hayvan değerinin %1.4’lük bölümünü oluşturmaktadır. İl, canlı hayvan değerinin büyüklüğü açısından 81 il içerisinde 24’ncü sırada yer almaktadır. 2004-2012 döneminde sürekli artış gösteren canlı hayvanlar değeri son iki yıldır düşüş kaydetmektedir.

Canlı hayvanlar değerinde 2013’te önceki yıla göre Türkiye genelinde %9.3 düşüş yaşanırken, Adana’da %25.6 oranında düşüş kaydedilmiştir. Bunda özellikle ildeki sığır sayısının düşmesinin önemli etkisi vardır. 2014 yılı itibarıyla Türkiye’de kişi başına düşen canlı hayvan değeri 805 TL iken, bu değer Adana’da 413 TL olarak gerçekleşmiştir. Adana, kişi başına canlı hayvan değerinin büyüklüğü açısından 81 il içerisinde 74’ncü sıradadır.

2004-2014 döneminde canlı hayvan değerleri Adana’da %279 artış gösterirken, artış oranı Türkiye genelinde %240 olarak gerçekleşmiştir. Adana canlı hayvanlar değeri, bitkisel üretim değerinde olduğu gibi Türkiye ortalamasının üzerinde gelişim göstermiştir.

90 Tablo 42: Canlı Hayvan Değeri (Milyon TL)

Yıllar Türkiye TR62 Bölgesi Adana Adana/TR

Pay (%)

Not2: 2004-2006 dönemine ilişkin kişi başına canlı hayvan değerleri hesaplanırken, 2000-2007 yılları arası nüfus artış oranlarına göre hesaplanan nüfus projeksiyonları dikkate alınmıştır.

Kaynak: TÜİK

Büyükbaş ve Küçükbaş Hayvan Varlığı

Adana hayvan varlığı içerisinde ağırlıklı olarak küçükbaş hayvanlardan keçi ve koyun, büyükbaş hayvanlardan ise sığır (melez) bulunmaktadır. Türkiye genelinde ise küçükbaş hayvanlardan koyun yetiştiriciliği ön plana çıkarken onu keçi, sığır (kültür ve melez) takip etmektedir. İlde kıl keçisi yetiştiriciliği ön plandadır. Türkiye’deki kıl keçilerinin %4’ü Adana’da yetiştirilmektedir. Adana’nın tüm ilçelerinde küçükbaş hayvan yetiştiriciliği yapılmaktadır. İlde keçi yetiştiriciliğinin en yoğun yapıldığı ilçeler sırasıyla; Kozan, Karaisalı, Feke, Saimbeyli, Aladağ, Sarıçam ve Pozantı’dır. Koyun yetiştiriciliği ise daha çok Kozan, Sarıçam, Karataş, Aladağ, Ceyhan, Karaisalı ve Saimbeyli ilçelerinde yoğunlaşmaktadır.

Adana’da küçükbaş hayvan varlığının %58’ini keçi, %42’sini de koyun oluşturmaktadır. 2014 yılı itibarıyla il genelinde 412 bin baş keçi bulunurken, 298 bin baş koyun bulunmakta olup Türkiye genelinden aldıkları pay sırasıyla %4.1 ve %1’dir. Keçilerin tamamına yakını kıl keçisinden oluşmakta iken koyunlarda ise yerli ırk hâkimdir.

91 Tablo 43: Hayvan Varlığı (2014)

Hayvan Adı Türkiye Adana

Adana/TR Yetişkin Genç-Yavru Toplam Yetişkin Genç-Yavru Toplam

Manda 96,757 25,069 121,826 111 18 129 0.1

Sığır (Kültür) 4,530,310 1,609,500 6,139,810 48,495 16,380 64,875 1.1

Sığır(Melez) 4,594,357 1,410,732 6,005,089 93,665 26,397 120,062 2.0

Sığır(Yerli) 1,537,838 440,110 1,977,948 9,811 4,288 14,099 0.7

Büyükbaş Toplam 10,759,262 3,485,411 14,244,673 152,082 47,083 199,165 1.4

Keçi(Kıl) 7,585,131 2,584,217 10,169,348 305,423 106,759 412,182 4.1

Keçi(Tiftik) 134,743 43,068 177,811 18 8 26 0.0

Koyun (Yerli) 21,888,957 7,122,589 29,011,546 234,131 61,870 296,001 1.0

Koyun(Merinos) 1,607,326 496,318 2,103,644 1,650 543 2,193 0.1

Küçükbaş Toplam 31,216,157 10,246,192 41,462,349 541,222 169,180 710,402 1.7 Kaynak: TÜİK

Adana büyükbaş hayvan varlığı içinde sığır ağırlıklı bir yer tutmakta olup, en çok melez ve kültür ırkı yetiştirilmektedir. 2014 yılı verilerine göre ilde toplam 199 bin baş sığır bulunmaktadır. İl sığır mevcudunun yaklaşık olarak %60’ı melez, %33’ü kültür, %7’si de yerli ırk sığırdan oluşmaktadır.

Adana’da büyükbaş besiciliğin en yoğun olarak yapıldığı ilçeler; melez sığırda Kozan, Ceyhan, Seyhan, Yüreğir, Sarıçam, Karataş ve Karaisalı ilçeleridir. Kültür sığır yetiştiriciliğinde ise Sarıçam, Yüreğir, Kozan, İmamoğlu, Yumurtalık ve Tufanbeyli öne çıkmaktadır.

Adana’da her yönüyle avantajlı olan besicilik faaliyetleri, özellikle yem bitkisini de kendisi üretecek entegre büyük işletmeler olarak kurulacak tesislerde yapılırsa, önemli ve kârlı bir yatırım olacaktır. Entegre tesislerde et/süt işleme tesislerinin de kurulması hayvancılıktaki katma değerin tamamının içerde kalmasını sağlayacaktır.

Kümes Hayvanları Varlığı

Adana’da kümes hayvanları yetiştiriciliğinde hem et hem yumurta tavukçuluğu yetiştiriciliği yapılmaktadır. Bununla beraber, et tavukçuluğu ön plandadır. Adana 2014 yılında sahip olduğu 4.5 milyon baş kümes hayvanı ile 294 milyon baş olan Türkiye toplamından %1.6 oranında pay almaktadır. Et tavukçuluğunda Türkiye’den aldığı pay %1.9’a çıkarken yumurta tavukçuluğunda ise %0.8 pay alabilmektedir.

90

Tablo 42: Canlı Hayvan Değeri (Milyon TL)

Yıllar Türkiye TR62 Bölgesi Adana Adana/TR

Pay (%)

Not2: 2004-2006 dönemine ilişkin kişi başına canlı hayvan değerleri hesaplanırken, 2000-2007 yılları arası nüfus artış oranlarına göre hesaplanan nüfus projeksiyonları dikkate alınmıştır.

Kaynak: TÜİK

Büyükbaş ve Küçükbaş Hayvan Varlığı

Adana hayvan varlığı içerisinde ağırlıklı olarak küçükbaş hayvanlardan keçi ve koyun, büyükbaş hayvanlardan ise sığır (melez) bulunmaktadır. Türkiye genelinde ise küçükbaş hayvanlardan koyun yetiştiriciliği ön plana çıkarken onu keçi, sığır (kültür ve melez) takip etmektedir. İlde kıl keçisi yetiştiriciliği ön plandadır. Türkiye’deki kıl keçilerinin %4’ü Adana’da yetiştirilmektedir. Adana’nın tüm ilçelerinde küçükbaş hayvan yetiştiriciliği yapılmaktadır. İlde keçi yetiştiriciliğinin en yoğun yapıldığı ilçeler sırasıyla; Kozan, Karaisalı, Feke, Saimbeyli, Aladağ, Sarıçam ve Pozantı’dır. Koyun yetiştiriciliği ise daha çok Kozan, Sarıçam, Karataş, Aladağ, Ceyhan, Karaisalı ve Saimbeyli ilçelerinde yoğunlaşmaktadır.

Adana’da küçükbaş hayvan varlığının %58’ini keçi, %42’sini de koyun oluşturmaktadır. 2014 yılı itibarıyla il genelinde 412 bin baş keçi bulunurken, 298 bin baş koyun bulunmakta olup Türkiye genelinden aldıkları pay sırasıyla %4.1 ve %1’dir. Keçilerin tamamına yakını kıl keçisinden oluşmakta iken koyunlarda ise yerli ırk hâkimdir.

Tablo 43: Hayvan Varlığı (2014)

Hayvan Adı Türkiye Adana

Adana/TR Yetişkin Genç-Yavru Toplam Yetişkin Genç-Yavru Toplam

Manda 96,757 25,069 121,826 111 18 129 0.1

Sığır (Kültür) 4,530,310 1,609,500 6,139,810 48,495 16,380 64,875 1.1

Sığır(Melez) 4,594,357 1,410,732 6,005,089 93,665 26,397 120,062 2.0

Sığır(Yerli) 1,537,838 440,110 1,977,948 9,811 4,288 14,099 0.7

Büyükbaş Toplam 10,759,262 3,485,411 14,244,673 152,082 47,083 199,165 1.4

Keçi(Kıl) 7,585,131 2,584,217 10,169,348 305,423 106,759 412,182 4.1

Keçi(Tiftik) 134,743 43,068 177,811 18 8 26 0.0

Koyun (Yerli) 21,888,957 7,122,589 29,011,546 234,131 61,870 296,001 1.0

Koyun(Merinos) 1,607,326 496,318 2,103,644 1,650 543 2,193 0.1

Küçükbaş Toplam 31,216,157 10,246,192 41,462,349 541,222 169,180 710,402 1.7 Kaynak: TÜİK

Adana büyükbaş hayvan varlığı içinde sığır ağırlıklı bir yer tutmakta olup, en çok melez ve kültür ırkı yetiştirilmektedir. 2014 yılı verilerine göre ilde toplam 199 bin baş sığır bulunmaktadır. İl sığır mevcudunun yaklaşık olarak %60’ı melez, %33’ü kültür, %7’si de yerli ırk sığırdan oluşmaktadır.

Adana’da büyükbaş besiciliğin en yoğun olarak yapıldığı ilçeler; melez sığırda Kozan, Ceyhan, Seyhan, Yüreğir, Sarıçam, Karataş ve Karaisalı ilçeleridir. Kültür sığır yetiştiriciliğinde ise Sarıçam, Yüreğir, Kozan, İmamoğlu, Yumurtalık ve Tufanbeyli öne çıkmaktadır.

Adana’da her yönüyle avantajlı olan besicilik faaliyetleri, özellikle yem bitkisini de kendisi üretecek entegre büyük işletmeler olarak kurulacak tesislerde yapılırsa, önemli ve kârlı bir yatırım olacaktır. Entegre tesislerde et/süt işleme tesislerinin de kurulması hayvancılıktaki katma değerin tamamının içerde kalmasını sağlayacaktır.

Kümes Hayvanları Varlığı

Adana’da kümes hayvanları yetiştiriciliğinde hem et hem yumurta tavukçuluğu yetiştiriciliği yapılmaktadır. Bununla beraber, et tavukçuluğu ön plandadır. Adana 2014 yılında sahip olduğu 4.5 milyon baş kümes hayvanı ile 294 milyon baş olan Türkiye toplamından %1.6 oranında pay almaktadır. Et tavukçuluğunda Türkiye’den aldığı pay %1.9’a çıkarken yumurta tavukçuluğunda ise %0.8 pay alabilmektedir.

92 Tablo 44: Kümes Hayvanı Varlığı (2014)

Adana Türkiye Adana/TR (%)

Et Tavuğu 3,806,290 199,976,150 1.9

Yumurta 748,414 93,751,470 0.8

Kümes 4,554,704 293,727,620 1.6

Hindi 2,743 2,990,304 0.1

Kaz 3,068 911,990 0.3

Ördek 2,691 399,820 0.7

Kaynak: TÜİK

Türkiye’de de yumurta tavukçuluğundan ziyade et tavukçuluğu daha fazla yapılmaktadır.

Adana’da önemli bir yetiştiricilik kolu olan et tavukçuluğu, yaygın olarak Seyhan (%34), Yüreğir (%21), Ceyhan (%15), Sarıçam (%9) ve Çukurova’da (%8) yapılmaktadır. Kanatlı hayvan işletmeleri genellikle Kıyı Akdeniz Havzasında toplanmıştır. Yumurta tavukçuluğu ise Sarıçam(%38), Ceyhan(%27), Seyhan(%15) ve Kozan’da (%6) yoğunlaşmıştır.

Arıcılık Faaliyetleri

Adana, sahip olduğu zengin bitki örtüsü nedeniyle arıcılık açısından oldukça yüksek bir potansiyel barındırmaktadır. İldeki arı kovanı sayısı, Türkiye’deki toplam arı kovanı sayısının

%6.5’ini oluştururken, toplam bal üretiminin de %9.5’ini karşılamaktadır. Adana toplam bal üretiminde ve kovan sayısında 81 il içerisinde Muğla ve Ordu’dan sonra 3’ncü sırada yer almaktadır. Türkiye’de yaygın satış ağı olan Binboğa ve Anavarza gibi birçok marka bulunmaktadır.

Tablo 45: Arıcılık Faaliyetleri (2013)

Adana Türkiye Adana/TR

İşletme Sayısı 2,337 104,709 2.2

Toplam Kovan 457,953 7,060,973 6.5

Bal Üretimi 9,715 102,486 9.5

Balmumu Üret. 398 4,024 9.9

Kaynak: TÜİK

Adana bal üretimi hızla büyümektedir. Aşağıda yer alan grafikten de izleneceği üzere 2004-2014 döneminde bal üretimi %254 artışla 2,742 tondan 9,715 tona yükselmiştir. 2004-2014 yılı itibarıyla toplam bal üretiminin %45.6’sı Kozan ilçesinde, %15.7’si Yüreğir’de, %13.8’i de İmamoğlu ilçesinde bulunmaktadır. İldeki kovanların tamamına yakın bölümü (%99.5) yeni kovanlardan oluşmaktadır.

Grafik 10: Buğday ve Pamuk Üretiminin Gelişimi (Ton)

93 Adana’da kovan başına ortalama 21 kg bal elde edilmektedir. Türkiye ortalaması 14.6 kg olduğu düşünülürse, Adana kovan başına verimlilikte de öne çıkmaktadır. Adana kovan başına verimlilikte, Ordu ve Gümüşhane’den sonra 3’ncü sırada gelmektedir. Ancak bu verim düzeyi yeterli görülmeyip, bu rakamı artırma yolları araştırılmalıdır. Adana’da bal üretiminin dışında ikincil ürünler olan ve her birinin ayrı ayrı kullanım alanları olan bal mumu, polen, propolis, arı sütü gibi ürünlerin de üzerinde yoğunlaşmalıdır. İlde organik tarımın yoğun olması ve temiz üretim alanlarının bulunabilirliği organik tarım kapsamında yapılacak arıcılık gibi alt üretim alanları için önemli bir potansiyel sağlamaktadır.