Kredi Kartını Ödeme Aracı Olarak Kabul Etme k

Bu yükümlülük ve uymamanın yaptırımı BKKKK’ nın 17 maddesinin 1. fıkrası ile “Üye işyerleri, kart hamillerinin yapmış oldukları mal ve hizmet alımlarının bedelini banka kartı ya da kredi kartı ile ödeme taleplerini kabul etmek zorundadır. Bu zorunluluk indirim dönemlerinde de geçerlidir. Üye işyerleri, kart hamilinden kartın kullanılması dolayısıyla komisyon veya benzeri bir isim altında ilave bir ödemede bulunmasını isteyemez. Bu hükme aykırı davranılması halinde, üye işyeri anlaşması yapan kuruluşlar tarafından üye işyeri sözleşmesi feshedilir ve bir yıl süreyle yeni bir sözleşme yapılamaz.”şeklinde açıkça hüküm altına alınmıştır.

Buna göre üye işyerinin sözleşmeden kaynaklı temel borcu, kart hamilinin yaptığı alışveriş tutarlarını nakit yerine, kredi kartıyla ödemek istemesi durumunda kredi kartını ödeme aracı olarak kabul etmektir.304Bir alışverişte ödemeyi kredi kartıyla ya da nakit olarak yapma konusunda tercih kart hamilinindir. Yani üye işyeri kart hamilinin kartla ödeme yapma isteğini geri çevirip nakit ödeme yapmasını isteyemez. Bunun gibi kart hamilinin nakit ödeme yapmak istemesi halinde kartla ödeme yapmasını da isteyemez . Bu nedenle üye işyeri, sistemin ve kanunun kendisine yüklediği kontrolleri yaptıktan sonra kredi kartını nakitsiz ödeme aracı olarak kabul etmek yükümlülüğü altındadır.

Bu noktada üzerinde durulması gereken bir husus da üye işyerinin kredi kartını ödeme aracı olarak kabul etme yükümlülüğünün üye işyerinin kredi kartı hamili ile sözleşme yapma zorunl uluğunu kapsayıp kapsamadığıdır. Kredi kartının kabul yükümlülüğünün sözleşme yapma yükümlülüğü nü kapsamadığı sorusunun Borçlar Kanunda hâkim olan “sözleşme özgürlüğü” ilkesi çerçevesinde çözümlenmesi gerekir. Sözleşme serbestîsi ilkesi herhangi bir sözleşme yapıp yapmama ve sözleşmenin karşı tarafını seçme serbestîsini de bünyesinde barındırır. Söz leşme özgürlüğünün istisnası nı

304

sözleşme yapma mecburiyeti oluşturur.305 Bu durumda sözleşme yapma zorunluluğunun bulunduğu hall erde sözleşmeden kaçınmak MK madde 2 anlamında dürüstlük kuralına aykırılık oluşturacağından, zarar gören sözleşmenin yapılması için dava açabileceği gibi, sözleşmenin yapılmamasından doğan zararın tazminini de isteyebilecektir.306

Hukukumuzda sözleşme yapma özgürlüğüne önemli bir istisna sı 4077 sayılı TKHK ile getirilmiştir. TKHK’nın 5. maddesine göre, “Üzerinde "numunedir" veya "satılık değildir" ibaresi bulunmayan bir malın; ticari bir kuruluşun vitrininde, rafında veya açıkça görülebilir herhangi bir yerinde teşhir edilmesi halinde satıcı bu malların satışından kaçınamaz.

Hizmet sağlamada da haklı bir sebep olmaksızın kaçınılamaz.

Aksine bir teamül, ticari örf veya adet yoksa satıcı bir mal veya hizmetin satışını o mal veya hizmetin kendisi tarafından belirlenen miktar, sayı veya ebat gibi koşullara ya da başka bir mal veya hizmetin satın alınmasına bağlı kılamaz.

Diğer mal satışı ve hizmet sağlama sözleşmelerinde de bu hüküm uygulanır. ” hükmü uyarınca belirtilen durumlarda üye işyeri sözleşme yapmak zorundadır. Kredi kartlarının tüketici kredisi niteliğinde olduğu ve kart hamilinin de tüketici niteliğini taşıması halinde kredi kartı hamili maddede belirtilen şartlarda bir ürünü satın almak isterse, üye işyeri kart hamili ile sözleşme yapmak zorundadır. Ancak bu zorunluluk kredi kartı sisteminden değil , tamamen 4077 sayılı TKHK’dan kaynaklanan bir zorunluluktur.307

Üye işyerinin kredi kartını kabul yükümlülüğü aynı kredi kartı sistemi dâhilinde başka kart çıkaran kuruluşlar tarafından verilmiş kredi kartlarını da kapsamaktadır. Özellikle uygulamada kredi kartı veren kurumlar kendi kredi kartı sistemlerini oluşturmak yerine Visa ve Masterc ard gibi mevcut kredi kartı sistemleriyle lisans sözleşmesi yaparak kart çıkarmaktadırlar. Bu nedenle bu sistemin kredi kartlarını kullanan kredi kartı kurumları ile sözleşme ilişkisi içine giren üye işyerleri, bu sisteme dahil olan başka kredi kartı kurum larınca çıkarılmış tüm kredi kartlarını kabul etme yükümlülüğü altına girmektedirler.308

305

EREN, s. 275-vd.

306

AÇIKGÜL, s. 72.

307

ATEŞ, s. 152; ÇEKER, s. 13 -vd. ; AKYOL, s. 244; AÇIKGÜL, s. 72. TKHK’ nın 5.maddesi hakkında ayrıntılı bilgi için bkz, DEMİR, Mehmet, 4822 Sayılı Kanun ile Tüketici Sözleşmeleri Alanında Getirilen Yenilikler, Banka ve Ticaret Hukuku Dergisi, Haziran 2003, C. XXII, S. 1, s. 212 -vd.

308

Üye işyerinin kredi kartını kabul yükümlüğü kartın yetkili hamil tarafından, bizzat üye işyerinden kendi yaptığı harcamalar için kullanılması halinde söz konusudur. Kartın üye işyerinde yetkili hamil tarafından kullanılması şartı ile yetkili kart hamilinin bir başkasının alışveriş tutarlarını ödemek üzere kartını üye işyerine ibraz etmesinde de üye işyerinin kredi kartını kabul etmek yükümlülüğü bulunmaktadır.309

Üye işyeri sözleşmesi sürekli borç ilişkisi doğuran bir sözleşme olduğu için üye işyerleri kart çıkaran kuruluşla arasında ki sözleşme ilişkisi sona erinceye kadar her zaman, kartın her ibrazında kredi kartını kart hamilinden herhangi bir komisyon talep etmeden ödeme aracı olarak kabul etmek zorundadırlar. Oysaki uygulama da özellikle indirimli satış dönemlerinde üye işyerleri tarafından kredi kartının kabul edilmediği ya da üye işyerlerinin kart hamilinden komisyon aldıkları görülmektedir. Uygulamada yaşanan bu sıkıntı sonucu BKKKK’ nın 17/1. maddesinde ve TKHK’ nın 10/A maddesinde üye işyerlerinin kart hamilinden kartın kullanılması dolayısıyla komisyon veya benzeri bir isim altında ilave bir ödemede bulunmasını iste yemeyecekleri açıkça düzenlenmiştir.310

BKKKK’ nın 17. maddesi hükmüne aykırı davranılmasının yaptırımı gene aynı maddenin son cümlesinde düzenlenmiştir. Buna göre üye işyerinin kredi kartını haklı bir gerekçe olmadan indirim dönemleri de dâhil kabulden kaçınması ve kart hamilinden kartın kullanılması dolayı sıyla komisyon ya da farklı bir isimle ilave ödeme alması halinde kart çıkaran kuruluşlar tarafından üy e işyeri sözleşmesi feshedilir ve bir yıl süre ile aynı işyeri ile üye i şyeri sözleşmesi yapılmaz. Bu hüküm kart çıkaran kuruluşlar açısından emredici bi r hükümdür.311

BKKKK’ nın 17/1. maddesi hükmüne aykırılığın diğer bir yaptırımı da Borçlar Kanunu’nun 96. maddesi gereği üye işyerinin bu fili nedeni ile doğacak zararları tazmin etmek zorunda kalmasıdır.312 Üye işyeri sözleşmesinin tam üçüncü kişi yararına sözleşme olmasının sonucu olarak üye işyerinin kart hamiline karşı hiç ve gereği gibi ifada bulunmaması durumunda ortaya çıkan zarar kart çıkaran kuruluş veya kart hamili tarafından üye işyerinden talep edil ebilir.313

309

AÇIKGÜL, s. 70. Aksi yönde bkz, İŞGÜZAR, s. 93.

310

BUHUR, s. 64; KUNTALP, s. 9; ASLAN, s. 381; KOSTAKOĞLU, s. 722; AK YOL, s. 244, 245.

311

Bu yaptırımı sadece komisyon ya da ek ödeme alınması haliyle sınırlayan görüş için bkz, AÇIKGÜL, s. 71.

312

BUHUR s. 64; ÇEKER, s. 61; ATEŞ, s. 89; AÇIKGÜL, s. 71.

313

Kart hamili kredi kartının üye işyeri tar afından kabul edilmemesi nedeni ile uğradığı zararın tazminini üye işyerinden veya doğrudan doğruya kart çıkaran kuruluştan talep edebilir. Çünkü kart çıkaran kuruluş üye işyerin in eylem ve davranışlarından Borçlar Kanunu’nun 100. maddesine göre sorumludur.314

Kart çıkaran kuruluşça sözleşmeye konulan koruyucu hükümlerle “üye işyerinin sözleşmeye aykırı davranışı nedeniyle kart çıkaran kuruluşun kart hamiline karşı sorumlu olmayacağı” hususu düzenlenmiş olsa bile sözleşmeye konulan bu hüküm BK’ nın 99. maddesi uyarınca kart çıkaran kuruluşun hile ve ağır k usuru durumunda geçersiz olur. H afif kusur halinde ise hâkimin takdir yetkisi kapsamında geçersiz sayılabilir.315

Ayrıca BKKKK’nın 24/4. maddesinin son cümlesinde “ Sözleşmede kart hamilinin haklarını zedeleyic i ve kart çıkaran kuruluş lehine tek taraflı haksız şartlar sağlayan hükümlere yer verilemez. ” hükmü getirilerek bu tür kart hamilinin haklarını zedeleyici sözleşme şartlarının geçersiz sayılması sağlanmıştır.

Bu nokta da üzerinde durulması gereken bi r husus da kart çıkaran kuruluş un borç ödemeden aciz halinde olması durumunda üye işyerinin bu bankaya ait kredi kartını kabul yükümlülüğünün olup olmadığıdır. Bu nokta da özel kanun niteliğinde ki BKKKK da özel bir düzenleme olmadığı için Borçlar Kanun’un gene l hükümleri devreye girer. Üye işyeri BK 82. maddesi gereğince maddede aranan şartların oluşması halinde kart çıkaran kuruluş tarafından teminat gösterilene kadar kendi edimi olan kredi kartı kabul borcunu ifadan kaçınabilir. Hatta belirlenen uygun sürede teminat gösterilmemesi halinde sözleşmeden de dönebilir.

Üye işyerinin kredi kartını kabul borcunu ortadan kaldıran bir halde, kart çıkaran kuruluşun harcama belgesi tutarlarını üye işyerine ödeme borcunu yerine getirmemesidir. Bu nokta da üye işyeri, kar t çıkaran kuruluş sözleşmeden kaynaklı edim borcunu yerine getirene kadar, BK madde 81 gereğince kredi kartını kabul borcunu ifadan kaçınabilir. Üstelik kart çıkaran kuruluş bu borcunu yerine getirmeyerek temerrüde düşmüş olacağından, üye işyeri bu halde borçlunun temerrüdüne ilişkin hükümler çerçevesinde kanundan doğan seçimlik haklarından biri olan s özleşmeden dönme hakkını kullanıp uğradığı menfi zararı da talep edebilir.

314

SAYIN, s. 39; ATAMER, s. 997-vd.

315

2. Kredi Kartını Ödeme Aracı Olarak Kabul Etiğini Gösteren Tanıtım