Kredi Kartını Ödeme Aracı Olarak Kabul Etiğini Gösteren Tanıtım

Üye işyerinin kart çıkaran kuruluşun çıkarmış olduğu kredi kartlarını nakitsiz ödeme aracı olarak kabul ettiğinin kart hamilleri tarafından bilinmesi gerekir. Her ne kadar kart çıkaran kuruluşlar tarafından üye işyerleri kart hamillerine duyuruluyor i se de işyerinin görünür bir yerinde tanıtım işaretinin bulunması , kart hamilinin bu bilgiye ulaşmasını kolaylaştırmaktadır. 316 Bu nedenle BKKKK’ nın 18. maddesinin 1. fıkrası ile üye işyerleri, kredi kartı ile işlem yapıldığını gösteren işaretleri, işyerini n girişinde kart hamilleri tarafından kolayca görülebilecek bir yere koymak ve üye işyeri sözleşmeleri herhangi bir nedenle sona erdiği takdirde de bu işaretleri kaldırmakla yükümlü tutulmaktadırlar . Aynı madde ile üye işyerleri, teknik bir nedenle geçici bir süreyle işlem yapılamadığı hallerde kart hamillerini uyarmakla yükümlü kılınmaktadır. Buna göre üye işyerleri, sözleşmenin herhangi bir şekilde sona ermesi ve geçici bir süre işlem yapılamamış olması durumlarında tanıtıcı işaretleri kaldırmak veya kart hamillerini uyarmak zorundadır.317

Bu yükümlülüklere uyulmaması nedeni ile kart hamilinin bir zararı söz konusu olursa sözleşmeye aykırılık nedeni ile üye işyeri Borçlar Kanunu’nun 96. maddesi uyarınca kart hamilinin zararını karşılamak zorundadır.318

3. Kredi Kartının Geçerliliğini ve Kart Hamilinin Yetkili Hamil Olup Olmadığını Kontrol Etme k

a. Kredi Kartının İbrazı

Kredi kartı sisteminin işlemeye başlayabilmesi öncelikle kart hamilin kredi kartını ödeme aracı olarak kullanmak üzere üye işyerine gelmesi v e üye işyerinin, üye işyeri sözleşmesinden kaynaklanan kartı kabul yükümlülüğü nü ifaya yetkili kişi olduğunu ispatlaması gerekmektedir. Kart hamili nin bunun için kredi kartını üye işyerine ibraz etmesi gerekmektedir.319 Üye işyerinin sistemin düzenli işleyeb ilmesinin bir gereği olarak kanundan doğan kontrol yükümlülüğü nü yerine getirebilmesi için 316

SAYIN, s. 39.

317

SAYIN, s. 39; İŞGÜZAR, s. 98; AÇIKGÜL, s. 81.

318

AÇIKGÜL, s. 81. Telefon bağlantısının kesik olması sebebi ile birkaç saatliğine işlem yapılamadığı bir esnada kart hamili uyarılmadan satış işlemi yapılmış. Mesela araca benzin koyulmuş ise ama ödeme kart ile yapılamıyor ise, hamilin yanında da nakit yoksa bu noktada kart hamilinin uğradığı zararı üye işyeri karşılanmalıdır.

319

kredi kartının ibrazı yeterli olmamakta ayrıca , üye işyerinde işlemi gerçekleştirecek görevliye geçici bir süre teslimi gerekmektedir.

b. Kredi Kartının İbrazı Net icesinde Yapılması Gereken Kontroller Üye işyerinin kontrol yükümlülüğü ve bu yükümlülüğünün ihlalinin sonucu BKKKK’nın 17. maddesinin 2. fıkrasında “Üye işyerleri, mal ve hizmet bedeli karşılığını banka kartı veya kredi kartı ile ödemek isteyen kişilerin imza gerektiren işlemlerde imza kontrolünü yapmak, kartın tahrifata uğrayıp uğramadığını kontrol etmek ve üye işyeri anlaşması yapan kuruluşlarca kendilerine ulaştırılan bilgiler çerçevesinde kartın geçerliliğini tespit etmekle yükümlü olup, gerekli duruml arda kart üzerinde yer alan bilgilerle kimlik belgesi üzerinde yer alan bilgileri karşılaştırmak üzere geçerli bir kimlik belgesi ibrazını talep etmek ve harcama belgesi üzerindeki bilgilerle kredi kartı üzerindeki bilgileri karşılaştırarak kontrol etmekle yükümlüdür. Bu kontrollerin yapılmamasından doğan zararlardan üye işyerleri sorumludur. ” şeklinde düzenlenmiştir.

Bu hükme göre üye işyerinin üye işyeri sözleşmesinden doğan bir yükümlülüğü de kredi kartını ödeme aracı olarak kabul ederken, kartın geçerli bir kart ve kart hamilinin yetkili hamil olup olmadığını kontrol etmektir.320

aa. Kredi Kartının Geçerliliğinin Kontrol Edilmesi

Üye işyerinin kredi kartının denetimini yaparken yapması gereken ilk şey kredi kartının, üye işyeri sözleşmesi imzalayarak dâhil olduğu sisteme ait bir kart olup olmadığını kontrol etmektir. Zira üye işyeri anlaştığı kredi kartı kurumunun vermediği ya da bu kredi kartı kurumunun dâhil olmadığı bir kredi kartı sistemine ait bir kredi kartını nakitsiz ödeme aracı olarak kabul etmeme lidir. Üye işyerinin aksi yönde davranışı halinde kart çıkaran kuruluşun harcama tutarlarını ödeme yükümlülüğü doğmaz.321

Kredi kartları çıkarılırken kart çıkaran kuruluşlar tarafından bir kullanım süresi (geçerlilik süresi) belirlenmektedir. Bu süre kredi k artlarının ön yüzünde kartın son

320

AÇIKGÜL, s. 73; BUHUR, s. 64; İŞGÜZAR, s. 114; ÇEKER, s. 61.

321

BUHUR, s. 64-vd. ; AÇIKGÜL, s. 73-vd. Bu durumda yani üye işyerinin anlaşması olmayan başka bir kart çıkran kuruluşun kartını kabul etmesi halinde, üye işyeri zararını yani harcama belgesi tutarını kredi kartını kabul ettiği kartı çıkaran kuruluştan ancak Borçlar Kanunu’nun sebepsiz zenginleşme hükümlerine göre talep edebilir .

kullanım tarihi olarak yer almaktadır. Üye işyerinin kartın g eçerliliğini kontrol kapsamındaki başka bir yükümlüğü de kredi kartının kart çıkaran kuruluşça belirlenen bu süre içersinde kullanılıp kullanılmadığının kontrol e dilmesidir. Bu yükümlülüğün sonucu olarak üye işyeri kredi kartı kullanım süresinden sonra kendisine ibraz edilmişse kartı kabul etmemelidir.322

Üye işyerinin bu kapsamda bir yükümlüğü de kredi kartını dış görünüm itibariyle kontrol etmektir. Bu kapsamda üye işyeri kartta olağan kullanımdan kaynaklanmayan herhangi bir tahribat, kırık, oynama, çizik olup olmadığını kontrol etmeli, böyle bir durum tespit ederse kredi kartını ibraz eden gerçek kart hamili olsa dahi kredi kartını ödeme aracı olarak kabul etmemeli dir.323 Üye işyerinin yapacağı bu inceleme elbette ki bir uzmandan beklene n inceleme değildir. Ancak üye işyerinin aynı zamanda bir tacir olduğu dikkate alınırsa TTK madde 22/2 uyarınca basiretli bir tacir gibi hareket etmesi ve bu nedenle normal bir insanda n beklenecek dikkat ve özenden daha fazlasını göstermesi gerekmektedir.324

Üye işyeri kredi kartının arkasındaki imza hanesinin yetkili hamil tarafından imzalanmış 325olup olmadığını kontrol etmekle yükümlüdür.326 Kartın imza hanesi imzalı değilse üye işyeri söz konusu kredi kartını ödeme ar acı olarak kabul etmemelidir.327 Çünkü bu durumda üye işyerinin imza incelemesi söz konusu olmayacak ve yetkili olmayan kişilerce kartın kullanılması riski artacaktır. Kredi kartının arkasının imzasız olması halinde kredi kartı nın yetkisiz kişilerce kullanılması söz konusu olursa üye işyeri sözleşmesinden kaynaklanan imza incelemesi yapma yükümlülüğünü yerine getir ilmediğinden, üye işyeri ortaya çıkacak zarardan BK. 96’ıncı maddesi ve BKKKK’nın 17. maddesinin açık hükmü gereğince sorumlu olur.328 Üye işyerinin kartın geçerli liğini kontrol borcu kapsamında ki bir yükümlülüğü de ibraz edilen kredi kartının yasaklanıp yasaklanmadığını kart çıkaran kuruluş tarafından kendisine gönderilen buna ilişkin listelerden, ya da elektron ik cihazlardan 322

İŞGÜZAR, s. 115; AÇIKGÜL, s. 74; BUHUR, s. 65;ÇEKER, s. 61; ATEŞ, s. 92.

323

BUHUR, s. 65; AÇIKGÜL, s. 75; İŞGÜZAR, s.116; ÇEKER, s. 61; ATEŞ, s. 90.

324

ATEŞ, s. 94; ÇEKER, s. 62; GÜDER, s. 10; TEOMAN, s. 146 -vd. Üye işyerinin bu inceleme esnasında normal bir insandan beklenecek dikkat ve özeni göstermesi kontrol yükümlülüğünü yerine getirmiş sayılması için yeterli sayılacağı görüşü için bkz, BUHUR, s. 65 ; ATAMER, s. 1003.

325

Kartın imza hanesinin kart ham ili tarafından imzalanması kart hamilinin kart çıkaran kuruluşla arasındaki kredi kartı üyelik sözleşmesinden kaynaklanan bir yükümlülüğüdür.

326

ÇEKER, s. 18; İŞGÜZAR, s. 116; AÇIKGÜL, s. 75.

327

Kart hamili imzasını taşımayan bir kredi kartının, üye işyerinde imzalandıktan sonra kullanılması da üye işyerince kabul edilmemelidir. Bkz, İŞGÜZAR, s. 116; ÇEKER, s. 18.

328

kontrol etmektir. Eğer kredi kartı yasaklanmış bir kredi kartı ise üye işyeri bu kredi kartını kabul etmemek zorundadır. Eğer üye işyeri bu yükümlüğüne aykırı davranırsa ortaya çıkan zarardan sorumlu ol ur.329

bb. Kart Hamilinin Kontrol Edilmesi

Üye işyeri kredi kartının geçerliliğine ilişkin yukar ıda sayılan tüm kontrolleri yerine getirdikten sonra, kredi kartını POS cihazından geçirerek harcama belgesi düzenlemektedir. Bu noktada üye işyerinin kart hamilinin yetkili hamil olup olmadığını kontrol yükümlülüğü başlamaktadır. Daha önce de belirdiğimiz gibi kart çıkaran kuruluşun üye işyerine harcama belgesindeki tutarları ödeme yükümlülüğünün doğması için öncelikle harcama belgesinin yetkili kart hamili tarafından imzalanmış olması gerekmektedir.

Üye işyerinin kredi kartı hamilini kontrol yükümlülüğü kredi kartının arakasındaki imza ile harcama belgesindeki imzanın karşılaştırılması ile mümkün olmaktadır. Bu nedenle üye işyerleri kar t hamilinin harcama belgesine attığı imza ile kredi kartının arkasındaki im zanın aynı olup olmadığını kontrol etmeli, imzalar aynı ise kredi kartını ödeme aracı olarak kabul etmelidir.330 Üye işyerinin bu imza incelemesini yaparken bir uzmandan beklenen özeni göstermesini beklemek mümkün değildir. Üye işyerinin göstermesi gereken ö zen, üye işyerinde imza kontrolü yapan çalışanlar BK. 453/3’üncü maddesi kapsamınd a ticari vekil olduklarından, BK . 390/1. maddesi uyarınca vekilden beklenen özendir.331 Bu açıdan üye işyeri görevlisi çıplak gözle yaptığı kontrole rağmen harcama belgesinin ü zerindeki imza ila kredi kartının arkasında yer alan imza arasındaki farkı tespit edememişse üye işy erinin sorumluluğu doğmaz.332

329

BUHUR, s. 65; İŞGÜZAR, s. 116; AÇIKGÜL, s. 74; ATEŞ, s. 92; ÇEKER, s. 62. Bu denetimler ( kredi kartının geçerlilik süresi ve yasaklı kartlardan olup olmadığı) önceden kredi kartlarının impirinter denilen aygıtlar vasıtasıyla kullanıldığı dönemlerde bizzat üye işyerleri tarafından kart çıkaran kuruluşlarca kendilerine gönderilen yasaklı kartlar listelerinin kontrolü ile (BKM tarafından 15 günde bir gönderilen Birleşik Uyarı Listeleri (BUL) ) yapılmaktaydı. Günümüzde teknolojinin gelişmesi ve POS cihazlarının kullanılmaya başlanmasıyla BUL listelerinin gönderilmesi ortadan kaldırı ldı ve bu kontrollerin kredi kartının POS cihazından geçirilmesi ile otomatik olarak yapılması sağlan dı.

330

BUHUR, s. 65; ATEŞ, s. 93 -vd. ; AÇIKGÜL, s. 74; ÇEKER, s. 62; TEOMAN, s. 146 -vd. ; İŞGÜZAR, s. 117. Bazı kredi kartlarının ön yüzünde kart hamilinin fotoğrafı da bulunmaktadır. Bu durumda üye işyeri kart hamili nin kartın ön yüzündeki fotoğraftaki kişiyle aynı kişi olup olmadığını karşılaştırmakla da yükümlüdür. Bkz, BUHUR, s . 65.

331

BUHUR, s. 65; ATEŞ, s. 93 -vd. ; AÇIKGÜL, s. 74; ÇEKER, s . 62; TEOMAN, s. 146-vd

332

Üye işyeri imza incelemesini yaptıktan sonra hamilin yetkili hamil olu p olmadığı konusunda bir şüpheye düşerse, kredi kartı hami linden geçerli bir kimlik belgesi istemek ve buna göre yetkili hamil olup olmadığını araştırmak zorundadır. Görüldüğü gibi kart hamilinden kimlik isteme yükümlülüğü kart hamilinin yetkili hamil olup olmadığından şüpheye düşülmesi halinde geçerli bir yüküml ülüktür.333 Yoksa üye işyerinin her alışverişte kredi kartı hamillerinden kimlik ibrazı istemelerini gerektiren bir yükümlülük değildir. Kart hamili BKKKK’ nın 15/2. maddesi hükmü gereği üye işyerinin talep etmesi halinde kartın kullanılması sırasında kimli k ibraz etmekle yükümlüdür. Üye işyerinin bu durumda kimliğini ibraz edemeyen ve ya kimlik göstermekten kaçınan kart hamilinin ödeme talebini reddetmesi gerekmektedir. Bu durumda kredi kartı hamili kredi kartı kurumundan veya üye işyerinden kredi kartıyla alışveriş yapması engellendiği iddiasıyla tazminat talebinde bulunamaz.334

Kart hamilinin denetimi konusunda üye işyerine getirilen bu yükümlülükler uygulamada yetersiz kalmaktadır. Zira kaybedilmiş ya da çalınmış bir kredi kartı arkasında kart hamilinin imz asını ihtiva ettiğinden, yetkisiz kişilerce bu imzanın kolayca taklit edilerek kredi kartının kötü niyetli kişilerce kullanılması üstelik üye işyerinin çıplak gözle kontrol yükümlülüğü karşısında bir önlem o larak eksik kalmaktadır. Bununla birlikte kredi kartıyla yapılan alışverişlerde kimlik kontrolü üye işyerleri için sadece şüphe halinde bir zorunluluk olduğundan yetkili hamilin denetiminde yeterli bir önlem de olmamaktadır. Üstelik üye işyerinin bu yükümlülüğünü yerine getirip getirmediğinin belirlenmes inde şüphe halinin oluşup oluşmadığının tespit edilmesi ispat bakımından dolayısı ile sorumluluk sınırlarının çizilmesi bakımından sıkıntı yaratmaktadır .

Uygulamada tüm bu nedenlerle, özellikle kartın arkasınd aki imza ile harcama belgesindeki imzanın karşılaştırılmasının hamilin tespitinde yetersiz kalması ve kredi kartının yetkisiz hamillerce hukuka aykırı olarak kullanılmasının önüne geçmek amacıyla yeni bir önlem olarak; kart hamilin kredi kartını ancak kendi oluşturduğu bir şifreyi POS cihazı vasıtas ıyla sisteme girerek kullanmasına imkân tanındı. Bu uygulamayla birlikte kart hamillerinin harcama belgelerini imzalamak zorunluluğu

333

BKKKK’ nın 17. maddesinde “… gerekli durumlarda kart üzerinde yer alan bilgilerle kimlik belgesi üzerinde yer alan bilgileri karşılaştırmak üzere geçerli bir kimlik belgesi ibrazını talep etmek … ..” denilerek kredi kartıyla kart hamilleri tarafından yapılan her alışverişte kimlik belgesinin ibrazının mutlaka istenmesinin gerekmediği, şüphe halinde bu yükümlülüğün arandığı ifade edilmiştir.

334

ortadan kaldırıldı. Kart hamili artık şifresini sisteme girerek kimliğinin tespitini sağlamaktadır.