Kredi Kartı ile Taksitli Satış

Kredi kartı, kart hamiline kredili alışveriş imkânı ve nakit avans imkânı sağlayan karttır. Aylık hesap bildiriminde belirtilen asgari ödeme tutarının ödenerek kalan tutarın daha sonra faizi ile ödenmesi mümkündür. Ödeme sistemleri, dünyada özellikle son yüzyılda büyük bir değişim göstermiş; nakit, çek ve senetle yapılan ödemeler yerini hızla kredi kartı ile ödeme gibi kartlı ödemelere bırakmıştır.195

Kredi kartının düzgün kullanılması şartıyla müşteriler otuz gün sonrasına ödemelerini erteleyebilmektedirler. Perakendeciler, kredi kartı ile taksitsiz (tek slip) satış yapabilirken kredi kartı ile taksitli satış da yapabilmektedir. Kredi kartı ile taksitli satış; ürünün bedelini peşin ödeme gücü bulamayan tüketiciler için perakendecilerin finans kurumları ile birlikte gerçekleştirdiği bir hizmettir. Bazı perakendeciler kredi kartı ile taksitli satış yaparken, ürün veya hizmetin asıl fiyatının üzerine taksit sayısı ile doğru orantılı bir şekilde artan bir komisyon bedeli koyarak ürün veya hizmetin asıl fiyatını arttırmaktadırlar. Bu yöntem, müşteri memnuniyeti ve sadakatini azaltarak perakendecilerin müşteri kaybetmelerine neden olmaktadır.

Türkiye’ deki ilk kredi kartları Diners Club (1968) ve American Express’ tir. Bu iki kredi kartı 1975 yılına kadar rakipsiz olarak faaliyetlerini sürdürmüşlerdir. 1975 yılından sonra Eurocard, MasterCard kredi kartları ve 1984 yılında Visa kredi kartı piyasaya girmiştir. Özellikle 1999 yılından itibaren aşağıdaki nedenlerden dolayı kredi kartı sayısı hızla artmıştır196:

• Rekabetin artması,

• Sınırlı ürün farklılıkları,

• Pazardaki oyuncu sayısının (kart çıkaran kuruluş) artmış olması,

• Ürün kârlılığı konseptinin derinlik kazanması,

195 _{Hatice Akkaya Karayol, “Kartlı Ödeme Sistemlerinde Rekabet”, Uzmanlık Tezi, Rekabet Kurumu,}

s. 8, Erişim: Nisan 2010, www.rekabet.gov.tr/dosyalar/tezler/tez75.pdf 196

Türkiye Bankalar Birliği, “Banka Kartları ve Kredi Kartları Uygulamaları Hakkında Yararlı

Bilgiler”, Đstanbul, Nisan 2008, ss. 7-8, Erişim Tarihi: 13.05.2010,

• Değişen tüketici davranışları,

• Sahip olunan kartlardan üst düzeyde fayda beklentisi,

• Finansal fayda beklentisi,

• Kullanım kolaylıkları beklentisi,

• Hizmet ve kanal beklentisi,

• Taksit uygulaması.

Kredi kartı kullanımının tüketiciler ve perakendeciler açısından bazı avantaj ve dezavantajları bulunmaktadır. Özellikle taksitli alışveriş cazibesine kapılarak hesapsız yapılan harcamalar ve sonrasında kredi kartı borcunun ödenememesi, yüksek faizler, kredi kartı sahibi olmanın kolaylığı gibi faktörler kredi kartı kullanımını olumsuz etkilemektedir. Buna karşın kredi kartı kullanımının tüketiciler ve perakendeciler açısından yararları şu şekildedir197:

Kredi kartının tüketicilere sağladığı yararlar:

• Nakit para yerine kredi kartı kullanılması hem bürokrasiyi azaltmakta hem de harcamaların kontrolünü sağlayarak şeffaflık getirmektedir.

• Tüketicileri bankacılık sisteminin içine çekmekte ve dünyanın her yerinde alışveriş ve nakit çekme olanağı sağlamaktadır.

• Kredi kartları, fazla para taşımanın getirdiği kaybetme veya çaldırma riskini ortadan kaldırmaktadır.

• Tüketicinin nakit para taşımaksızın alışveriş yapmasını sağlamakta ve tüketici kredi kartıyla hem peşin satın almanın hem de geç ödemenin avantajlarından yararlanmaktadır.

• Ekonomik sıkıntı yaşayan tüketicilere, vade avantajı sağlayarak destek olmaktadır. Geçici finansal sıkışıklık dönemlerinde kişilerin yaşam standartlarını sürdürebilmesini sağlamaktadır.

197 _{Türkiye Bankalar Birliği, “Kredi Kartları”, Đstanbul, 2008, Erişim Tarihi: Şubat 2009,} www.tbb.org.tr/turkce/temel_bankacilik/Kredi%20Kartları.doc

• Birçok kartın sunduğu taksitli alışveriş imkânı ile kişilerin yüksek tutarlı ürün ve hizmetleri bugün alıp hemen kullanıp vadeli ödenmesini sağlayarak yaşam standartlarını yükseltmektedir.

• Nakit çekim imkânı sayesinde, paraya ihtiyaç duyulan durumlarda kimseden borç istemek zorunda kalmadan, bu ihtiyacın karşılanmasını sağlamaktadır.

• Tüketiciler ödeme işlemlerini tek tek izlemek yerine, tüm işlemlerini bir arada, kredi kartı hesap özetlerini inceleyerek görebilmektedir.

• Tüketiciler internet, posta/telefon ile sipariş yoluyla, uçak, tren, otobüs, konser, maç, tiyatro ve sinema biletleri ya da muhtelif hizmetler satın alarak adreslerine teslim edilmesini isteyebilmektedirler.

• “Önce harca, sonra öde” avantajıyla alınan bir ürün veya hizmetin bedeli, ihtiyaçları ertelemeden satın alınabilmekte ve ödeme ileri bir tarihte gerçekleşmektedir.

Kredi kartının perakendecilere sağladığı yararlar:

• Müşteri sayısı artmakta, daha fazla satış yapılmakta ve dolayısıyla iş hacmi genişlemektedir.

• Risksiz tahsilat yapılmaktadır.

• Satılan ürün ya da sunulan hizmet karşılığında çok kısa sürede nakit paraya kavuşulmaktadır.

• Kasada atıl para bulundurma külfeti ve riski yok olmaktadır.

• Satış işlemi kolayca gerçekleşmektedir.

• Tüketicilerin harcamaları erkene çekilmektedir.

Perakendecilere ve tüketicilere çeşitli yararlar sağlayan kredi kartları tüketiciler tarafından zamanında ödenmediği zaman hem perakendeciler hem de tüketiciler açısından olumsuzluk ifade etmektedir.

Amerika’ da yapılmış bazı çalışmalar tüketicilerin ödeme tercihlerini; ödenen para miktarı ve alışveriş yapılan perakendeci formatına göre incelemişlerdir198. Ödenen para miktarına göre bakıldığında; 10 dolar ve altındaki harcamalar için % 71 oranında tüketici nakit, % 7 oranında tüketici kredi kartı kullanırken; 50 dolar ve üstündeki harcamalar için % 10 oranında tüketici nakit, % 30 oranında tüketici kredi kartı kullanmıştır. Görüldüğü gibi harcama miktarı arttıkça kredi kartı kullanımı da artmaktadır.

Perakendeci formatlarına göre bakıldığı zaman da bölümlü mağazalarda % 41 oranında tüketicinin kredi kartı ve % 15 oranında tüketicinin nakit kullandığı tespit edilmiştir. Fakat bu durum self servis yöntemi ile çalışan hazır yiyecek restoranlarında tam tersidir. Hazır yiyecek restoranlarında % 66 oranında tüketici nakit kullanırken % 11 oranında tüketici kredi kartı kullanmaktadır. Bölümlü mağazalarda; satılan ürünlerin fiyatlarının hazır yiyecek restoranlarında satılan ürünlerin fiyatlarından daha yüksek olması, müşteri hizmetlerinin daha fazla olması, taksitli alışveriş olanağı sunulması gibi sebeplerden dolayı kredi kartı daha fazla kullanılmaktadır.

Kredi kartlarının “Ortak Markalı Kredi Kartı (co-branded credit card)” ve “Sanal Kredi Kartı (virtual credit card)” gibi çeşitleri vardır. 1997 yılında ilk ortak markalı kredi kartı piyasaya girmiştir199. Sanal kredi kartı da internet üzerinden yapılan alışverişlerin artmasıyla beraber bankalar tarafından sunulan bir başka ürün olarak ortaya çıkmıştır.

Sanal kredi kartları; elektronik perakendecilikte kullanılan, fiziksel olarak mevcut olmayan, sadece internette bir kart numarası ve son kullanma tarihi bulunan ve limiti ana kredi kartına bağlı olan bir kredi kartıdır. Müşteriler internet üzerinden alışveriş yapacakları zaman; asıl kredi kartı limitlerinden, sanal kredi kartına aktaracakları miktar ile sanal kredi kartlarının limitini belirlemiş olurlar.

198

Marc Rysman, “Consumer Payment Choice: Measurement Topics”, Boston Üniversitesi, 14 Ekim 2009, s. 10, Erişim Tarihi: 18.05.2010,

http://www.kansascityfed.org/econres/psr/psrconferences/2009/pdf/Rysman.10.27.09.pdf

Ortak markalı kredi kartlar ise üçüncü taraf kredi şirketleri, bankalar ve özellikle perakendeciler ve havayolları şirketleri gibi işletmelerin işbirliğiyle oluşturulan kredi kartı türüdür. Akbank ile Boyner Mağazaları arasında Fish card, Garanti Bankası ile Migros, Tansaş, Şok, Macro Center marketleri arasındaki Money Card en yeni ortak markalı kredi kartı örneklerindendir.