Koruyucu Hat Operasyonu

Mavi Marmara olayının yaşandığı tarihten 3 yıl sonra gelen özürden sonra, Türkiye- İsrail ilişkileri ABD’nin de araya girmesiyle normalleştirilmek istenmiştir. İki ülkenin tarihine bakıldığında İsrail’in Türkiye ile olan ilişkilerinin, İsrail’in kuruluşundan bu yana ağırlıklı olarak Filistin meselesi üzerinden yürüdüğü aşikâr olup, AK Parti döneminde de durum değişmemiştir. Zira, İsrail’in Filistin’e yönelik 2008 ve 2012’de olduğu gibi en şiddetli operasyonları da AK Parti döneminde gerçekleşmiş ve olumlu havaya giren ilişkiler söz konusu operasyonlar ile tekrar çıkmaza girmiştir. Bu bağlamda her ne kadar Mavi Marmara sonrasında özür ve tazminat konularına açıklık getirilmiş olsa dahi, İsrail Gazze’ye uyguladığı ambargonun kaldırılmasına yönelik tutumu Palmer Raporu’nun söz konusu durumu İsrail’in yasal hakkı içerisinde bulmasına dayandırarak değiştirmemiş ve Türk tarafı ise ambargo kalkmadığı takdirde ilişkilerin normalleşmesinin mümkün olmadığını dile getirmiştir.347

Haziran/2014'te İsrail'in Filistin’e yönelik hava saldırılarındaki artışla birlikte İsrail'in güneyindeki Filistinli silahlı grupların attığı roket ve havanlar yoğunlaşmış, 12 Haziran 2014’te Batı Şeria’da yaşayan 3 Yahudi gencin Hamas tarafından kaçırılması ve

344

“İsrail'den Gazzelilere: Evlerinizi derhal boşaltın şehir merkezinde toplanın”, 20.10.2012, http://t24.com.tr/haber/israilden-gazzelilere-korkutan-brosur-evlerinizi-derhal-bosaltin,217828, (Erişim Tarihi: 28.08.2018).

345

“Erdoğan, Netanyahu'ya Seslendi: 2012, 2008 Değil, Hesaplarını İyi Yap”, 18.10.2012, https://www.haberler.com/erdogan-netanyahu-ya-seslendi-2012-2008-degil-4099977-haberi/, (Erişim Tarihi: 04.09.2018).

346

“Son dakikaya kadar vurdu”, Akşam, 21.11.2012, https://www.aksam.com.tr/guncel/son-dakikaya-kadar- vurdu--150163h/haber-150163, (Erişim Tarihi: 28.08.2018).

347

Eldar Hasanov, “Türkiye İsrail Yakınlaşmasına İsrail’in Bakışı”, Orta Doğu Analiz, Cilt:6 Sayı:63, 2014, s.10.

78 Temmuz/2014’ün başında cesetlerinin bulunması sonucunda348, 7 Temmuz 2014 tarihinde İsrail Gazze’ye yönelik düzenlediği “Koruyucu Hat” (İbranice: Tzuk Eytan/Sert Kaya) adını verdiği operasyonu başlamış, savaş 51 gün sürmüş ve çatışmalar 26 Ağustos tarihide sonlanmıştır.349 Türkiye, operasyonlar devam ederken İslam İşbirliği Teşkilatı’nı olağanüstü toplantıya çağırmış ve 10 Temmuz 2014 tarihinde gerçekleştirilen toplantıya dönemin Başbakan Yardımcısı Emrullah İşler katılmıştır. İşler toplantıda, İslam İş birliği Teşkilat üyelerinin Filistin-İsrail konusundaki statükonun değiştirilmesinde İslam ülkelerinin izleyebileceği yollar üzerinde durmuştur.350 İşler açıklamalarında, İİT toplantısına birkaç ülke dışında hiçbir ülkenin bakan düzeyinde katılım göstermediğini ifade etmiş ve Arap ülkelerinin konuya karşı ilgisizliğini ifade etmiştir. İsrail’in ise bu ilgisizlik karşısında Filistin’e karşı daha rahat bir şekilde politika geliştirebildiğini belirtmiştir. Bu ifadeler paralelinde Kudüs gibi bir meseleye İslam dünyasının yeterli hassasiyeti göstermemesine karşı sitemde bulunmuştur.351

Saldırıların başladığı ilk 10 gün boyunca Gazze’yi havadan bombalayan İsrail, 13 Temmuz’da Gazze’de bulunan İzzeddin-El Kassam Tugaylarına yönelik karadan operasyona başlamış, operasyonlar sonunda toplamda 2219 Filistinli hayatını kaybetmiştir.352 İsrail’in hedef aldığı merkezler ise 2008 ve 2012 operasyonlarından fazlaca bir farklılık göstermemiş olup, ağırlıklı olarak hastaneler, yollar, okullar ve evler yanı sıra, Hamas mevzileri hedef alınmıştır.

İsrail tarafından söz konusu operasyonların nedeni daha öncekiler de olduğu üzere Filistin’deki Hamas etkinliğinin azaltılması, Gazze’deki yer altı tünellerinin imha edilmesi ve Filistin’den gelen tüm saldırılara karşı İsrailli vatandaşların güvenliğini korumak olarak

348

Nitekim Yahudi yerleşimciler kaçırılan 3 İsrailli gencin intikamının alınması amacıyla tarafında Doğu Kudüs’te 17 yaşındaki Muhammed Ebu Hudayr diri diri yakılarak öldürülmüş, Ebu Hudayr’ın kuzeni olan 15 yaşındaki Tarık Ebu Hudayr kuzeninin cenazesi sırasında İsrail’i protesto ettiği için linç edilmiştir. (“Filistinli Muhammed Hüseyin Ebu Hudayr’ın kuzenine işkence”, Akşam, 07.07. 2014, https://www.aksam.com.tr/dunya/filistinli-muhammed-huseyin-ebu-hudayrin-kuzenine-iskence/haber-322379, (Erişim Tarihi: 04.09.2018).

349

“The Gaza Civilian Population under Operation Protective Edge”, https://www.fidh.org/IMG/pdf/report_gaza_fidh_march_2015.pdf, (Erişim Tarihi: 04.09.2018).

350

“İıt Acıl Toplandı”, 10.07.2014, https://www.haberler.com/iit-acil-toplandi-6247199-haberi/, (Erişim Tarihi:04.09.2018).

351

“Ahmet Davutoğlu'ndan İsrail'in kara harekatı açıklaması”, Hürriyet, 18.07.2014, http://www.hurriyet.com.tr/dunya/26834533.asp, (Erişim Tarihi:04.08.2018)

352

“Operation Protective Edge In Numbers: A Statistical Report on Civilian Casualties and Destruction of Property by the Israeli Occupation Forces between 7 July and 26 August 2014”, https://www.mezan.org/en/uploads/files/14598458701382.pdf, (Erişim Tarihi: 04.09.2018).

79 addedilmiştir.353 İsrail’in başlattığı kara operasyonu üzerine Davutoğlu; İsrail’in saldırılarını lanetlemiş ve BM Güvelik Konseyi’nin toplanması için girişim başlattıklarını belirtmiştir. 354

Hamas ve İsrail arasında ateşkes görüşmeleri önce Mısır arabuluculuğunda ortaya çıkmış fakat Hamas tarafından bu durum reddedilmiş ve söz konusu teklif İsrail tarafından tek taraflı kabul edilmiştir. Söz konusu teklifin Hamas tarafından reddinde Mısır’da Müslüman Kardeşler iktidarının devrilmesinden sonra yerine gelen Sisi yönetiminin İsrail’in planlarına çanak tutması neden olarak gösterilmiştir. Mısır ve İsrail ise, Türkiye’nin arabulucu olmasının Hamas’ı daha fazla cesaretlendireceğini düşünmüşlerdir.355 Nitekim Hamas’ın, İsrail’in ateşkesini tanımaması ve Gazze’den İsrail’e yönelik füze saldırıları düzenlemesi paralelinde 14 Temmuz’da çatışmalar tekrar başlamıştır.356 Peres tarafından, Hamas’ın ateşkes çağrısına uymaması “trajik” olarak adlandırılmış ve İsrail’in kendini korumaya için mecbur olduğunu “mağdur” bir anlatımla ortaya koymuştur. 357

Cumhurbaşkanı Gül; İsrail’in saldırıları bir an önce durdurması gerektiğinden bahsetmiş, Filistin-İsrail arasındaki barış müzakerelerinin tekrar başlatılması için çaba gösterilmesinin gerekli olduğunu belirtmiştir. Başbakan Erdoğan ise, çatışmalara dünyanın tepkisiz kalmasını eleştirmiş, iki taraf arasında ateşkes olmadıkça Türkiye-İsrail ilişkilerinin de normalleşmeyeceğini ifade etmiştir.358 Ayrıca Erdoğan TÜMSİAD’da yaptığı konuşmada, İsrail’in Hitler’i aştığını belirtmiştir.359 Erdoğan bu söylemiyle; II. Dünya Savaşı’nda Hitler’den zulüm gören Yahudileri, Filistinlilere daha şiddetli bir zulme maruz bırakmakla suçlamıştır.

Sonuç itibariyle Türkiye operasyonlar sırasında Katar ile birlikte ABD, İngiltere gibi ülkelerle de bir araya gelerek Gazze ablukasının kaldırılması ve kalıcı ateşkesin sağlanması açısından meseleye uzak kalmayarak bölgedeki aktif diplomasisini devam ettirmek istemiştir.

353

“İsrail'den 'Koruyucu Hat' operasyonu açıklaması”, 15.08.2014, http://t24.com.tr/haber/israilden-koruyucu- hat-operasyonu-aciklamasi,267675, (Erişim Tarihi: 04.09.2018).

354

“Ahmet Davutoğlu'ndan ...”, A.g.m.

355

Murat Yeşiltaş, “Türkiye'nin Gazze için çözüm arayışı”, Al Jazeera, 29.07.2014, http://www.aljazeera.com.tr/gorus/turkiyenin-gazze-icin-cozum-arayisi, (Erişim Tarihi: 04.09.2018).

356

“İsrail tek taraflı kabul ettiği ateşkesten vazgeçti”, Hürriyet, 15.07.2014, http://www.hurriyet.com.tr/dunya/israil-tek-tarafli-kabul-ettigi-ateskesten-vazgecti-26813369, (Erişim Tarihi: 04.09.2018)

357

“Peres: İsrailli anne ve çocukların uyuyabilmesi için...”, Hürriyet, 16.07.2014, http://www.hurriyet.com.tr/dunya/peres-israilli-anne-ve-cocuklarin-uyuyabilmesi-icin-26818790, (Erişim Tarihi:04.09.2018)

358

“Türkiye İsrail'in Gazze Operasyonuna Tepkili”, Amerika’nın Sesi, 16.07.2014, https://www.amerikaninsesi.com/a/turkiye-israilin-gazze-operastonuna-tepkili/1955451.html, (Erişim Tarihi: 04.09.2018).

359

“Hitler'in yaptıklarını da yadırgıyorum ama...”. Posta, 26.07.2014, http://www.posta.com.tr/hitlerin- yaptiklarini-da-yadirgiyorum-ama-237794, (Erişim Tarihi: 04.09.2018).

80 Mavi Marmara sonrası gelen özür ve tazminat konuları üzerinde anlaşma sonrası ilişkilerde normalleşme kanalları belki de canlanmışken, söz konusu operasyonlar neticesinde kanallar tekrar tıkanmıştır. Nitekim iki ülke arasındaki çatışma Türkiye’nin yoğun çabalarına rağmen, yine de Mısır’ın arabuluculuğunda sonlandırılmıştır. Unutulmaması gereken bir diğer nokta ise 1967 Arap-İsrail savaşından sonra Filistin üzerinde en büyük yıkıcı etkiye sahip olduğu düşünülen bu operasyon dahil olmak üzere İsrail’in gerçekleştirdiği diğer birçok operasyonda, İsrail’in “Hasbara” adını verdiği, düzenlediği operasyonları meşrulaştırma politikasıdır. Söz konusu politikalar dahilinde özellikle Hamas ve İslami Cihat Örgütü’nün askeri insan kapasitesi ve elinde bulundurduğu silahlar medya gözü önüne serilmeye çalışılmış, Hamas’ın Filistin’de yaşayan insanları canlı kalkan olarak kullandığı ve bu durumdan hareketle İsrail’in düzenlediği operasyonlarda herhangi bir kabahatinin olmadığı dünyaya gerek basılı metinler gerekse videolar aracılığı ile duyurulmaya çalışılmıştır.360

Koruyucu Hat Operasyonu dönemi içinde Türkiye-İsrail ilişkileri arasında gerçekleşen bir diğer hadise ise 2004 yılında AJC tarafından Başbakan Erdoğan’a Yahudi Cesaret Ödülü’nün geri alınmasıdır. Nitekim, Erdoğan’ın Viyana’da anti-semitizm hakkında yapıldığı açıklamalar sonrasında 24 Temmuz 2014’te AJC Başkanı Jack Rosen tarafından Erdoğan’a gönderilen mektupta; İsrail’in kendini Hamas’a karşı mecburen savunmasına karşın, Erdoğan’ın İsrail’i Hitler’e benzetmesinin Türkiye’nin uluslararası arenadaki prestijini zedelediğini belirtmiştir. Ayrıca mektupta Türkiye’nin, İsrail ve Hamas arasındaki savaştaki arabuluculuk rolünün, Hitler benzetmesiyle birlikte yara aldığı da ifade edilmiştir.361

27 Temmuz 2014’te Türk Başbakanlık Kamu Diplomasisi Koordinatörlüğü adına ABD Washington Büyükelçisi Serdar Kılıç imzası ile AJC’ye gönderilen mektupta, Türkiye’nin Filistin konusunda barışçıl yolları başından beri desteklediği ve bu konuda Başbakan Erdoğan’ın birçok konuda öncülük ettiği belirtilmiştir. Ayrıca Türkiye nezdinde, Filistin sorununun tek çözümünün, İsrail’in işgali sonlandırması ve bir barış planı çerçevesinde bağımsız Filistin devletinin kurulması olduğu ifade edilmiştir. Mektupta; Başbakan Erdoğan’ın sivil insanların haklarını savunarak İsrail’e karşı takındığı sert tavrın

360

Ceyhun Çiçekci, “Bir Vatani Görev Olarak Hasbara: İsrail Ordusunun Koruyucu Hat Operasyonu Performansı, Orta Doğu Analiz, Cilt: 6 Sayı: 64, 2014, s.20-21.

361

Tolga Tanış, “Yahudi Kongresi Başbakan Erdoğan'a verilen cesaret ödülünü geri istedi”, Hürriyet, 24.07.2014, http://www.hurriyet.com.tr/dunya/yahudi-kongresi-basbakan-erdogana-verilen-cesaret-odulunu- geri-istedi-26881351, (Erişim Tarihi: 02.09.2018).

81 anti-semitizmle bağdaştırılmaması gerektiği, nitekim Başbakan Erdoğan’ın anti-semitizmi bir insanlık suçu olarak tanımladığı ifade edilmiş ve ödül iade edilmiştir. 362

3.7. ABD’nin İsrail’in Başkentini Kudüs Olarak Tanıması ve Ulus Devleti