Tıbbi kavramların tutarlı gruplar oluşturacak şekilde sınıflandığı ve oluş-turulan her sınıfa sayısal veya alfa-sayısal benzersiz bir kodun atandığı sistemlerdir.
Hastalıkların Uluslararası Sınıflaması, uluslararası düzeyde İngilizce olarak International Classification of Diseases ya da kısaca ICD olarak kullanılan tanımlamanın dilimizdeki karşılığıdır. Aslında "Hastalıkların Uluslararası Sınıflaması" tanımı da bir kısaltmadır. Tam şekli ise "Hasta-lıkların ve İlgili Sağlık Sorunlarının Uluslararası İstatistiksel Sınıflama-sı"dır (International Statistical Classification of Diseases and Related Health Problems).
Sınıflandırmalar bu eksenlerden birine ya da diğerine dayanarak şekil-lendirilebilir. Fakat pratikte, hastalıkların vücudun birden fazla bölümü-nü etkileyebilmeleri, bazı hastalıkların nedeninin bilinmemesi ve bazı patolojik değişikliklerin özgün olmaması gibi nedenlerle hiçbir eksen tek başına yeterli değildir. Alternatif olarak, her bir hastalığın birkaç eksene göre sınıflandırıldığı, çok eksenli bir sınıflandırma kurulabilir ancak bu durum hastalığın tüm kriterlere göre tanımlanmasını gerektireceğinden kullanımı zorlaştırır.
Hastalıkların istatistiksel sınıflandırılması, hastalık verilerinin kullanıcı tarafından kolayca değerlendirilip incelenebileceği bir formda sunulma-sına gereksinim duyar. O halde, kullanışlı ve anlaşılır bir enformasyon elde edebilmek için, hastalıkların sistemli ve anlamlı bir şekilde düzen-lenmesi gereklidir. Bu amaçla, tamamen teorik bir yaklaşım yerine pratik bir yaklaşımda bulunmak en uygun yoldur ve ICD'nin geliştirilmesinde bu yaklaşım göz önüne alınmıştır. ICD, etioloji, topografi vb. kökenli sınıflandırma ile araştırmalar, hasta kayıtları ve yönetim için gereksinim duyulan uzlaşma noktalarının sağlandığı bir sınıflamadır.
ICD, istatistiksel bir sınıflamadır ve bu noktadan hareketle yola çıkmak-tadır. Burada ICD'nin getirdiği istatistiksel sınıflama ile tıp kitaplarında bölüm başlarında bulunan hastalık sınıflandırmaları arasındaki ayrımı belirlemek gerekir. Burada, genellikle birbiri ile karıştırılabilecek durum-larla etkenlerinin farklılığına göre düzenlenmiş bir hastalık grubu değer-lendirilir. İstatistiksel sınıflamada ise birbirine benzer hastalık veya du-rumlar bir araya getirilip, taşıdıkları öneme göre sınıflandırılmaktadır. Buna ek olarak her hastalık için o hastalığa özgü bir kod kullanılmakta-dır. Bu yapısı sayesinde ICD, gerek sağlık hizmetlerinin yönetimi, gerek-se epidemiyolojik çalışmalarda kullanım kolaylığı sağlamaktadır. Hasta takibi, hasta kayıt ve arşivlerinin tutulması ve bunlara erişim, kaynak yönetimi gibi idareye yönelik kullanımının yanı sıra hastalıklarla ilgili istatistiksel çalışmalar ve uluslararası niteliği sayesinde ülkeler arasında sağlıkla ilgili karşılaştırmalar yapma olanağı da vermektedir. Buradan da anlaşılacağı üzere ICD'nin önemli bir fonksiyonu da hastalıklara ulusla-rarası ortak bir dil kazandırmaktadır.
Bunlara ek olarak ICD, hastalık ve ölüm kodlamalarında getirdiği bazı uluslararası kural ve hatırlatmalarla hastalık tanısının yazılması ya da ölüm nedeninin belirtilmesinde kayıtların mümkün olduğu kadar doğru tutulması konusunda dolaylı bir katkıda da bulunmaktadır.
ICD10, alfa-sayısal bir kod yapısına sahiptir. ICD-10 sınıflama yapısında
beş düzey bulunmaktadır. 21 bölümden, 260 bloktan oluşmaktadır 2.035 adet üç basamaklı hastalık kodu, 8.932 adet dört basamaklı hastalık kodu, 45.000 adet beş basamaklı hastalık kodu vardır. ICD -10 Uzmanlığa Da-yanan Uyarlamaları, Onkoloji, Diş Hekimliği ve Stomatoloji, Dermatoloji, Psikiyatri, Nöroloji, Kadın Hastalıkları ve Doğum, Romatoloji, Ortopedi ve Genel Tıp Uygulamaları alanında yapılan ek sınıflamaları kapsamak-tadır.
ICPC‐2 ( International Classification of Primary Care) Wonca (Dünya
aile Hekimleri örgütü) tarafından aile hekimliği için geliştirilmiştir. İki eksenli yapısı vardır. Karşılaşma nedeni, tanı ve tedaviyi kodlamayı sağ-lar. Yaklaşık 1400 kod içerir. İlk kez 1987 yılında yayınlanmıştır. Birinci basamakta başvuru nedenlerinin kodlanması amacıyla geliştirilmiş-tir. WONCA Uluslararası Sınıflandırma Komitesi WICC tarafından geliş-tirilmektedir. 1998 yılında ICPC-2 versiyonu yayınlanmıştır.
Güncel-lemeler tarih bilgisi ile birlikte ICPC-2'nin yeni sürümleri biçiminde ya-yınlanır. ICPC toplam 17 bölümden oluşur.
Her bölümün 7 bileşeni bulunur. ICPC birinci basamak hekimlerine başvuru nedeni, tanı/sorun listesi ve tedavi sürecini bir arada kodlama ve sınıflama olanağı veren ve birinci basamağın gereksinimleri göz önünde bulundurularak hazırlanmış en kapsamlı ve yaygın kodlama/sınıflama sistemidir. ICPC 2003 yılında Dünya Sağlık Örgütü tarafından uluslara-rası kodlama ve sınıflama sisteminin birinci basamak parçası olarak se-çilmiştir.
SNOMED American College of Pathologists tarafından geliştirilmiştir.
1999’da İngiltere Sağlık Bakanlığı ile işbirliği halinde SNOMED CT oluş-turulmuştur. Kodlama sistemi olmayıp bir tıbbi terminolojidir. Yaklaşık 360 bin başlık içerir.
ICD–O (Onkoloji: DSÖ tarafından 1990’da yayınlanan Onkoloji İçin
Hastalıkların Uluslararası Sınıflandırması (ICD-O) hem topografi, hem de morfoloji için kodlama sistemlerine sahip çift eksenli bir sınıflandır-madır. Malign neoplazmlar için, ICD-10’daki gibi, 3 karakterli ve 4 karak-terli kategorileri kullanır.[C00-C80] Kötü huylu tümörlerin yerlerinin kodlanmasında ICD-10’dakinden daha fazla detaya inme olanağı verir.
• A (General and unspecified) Genel ve Tanımlanmış • B (Blood, blood forming organs, lymphatics, spleen) Kan,
kan organları, lenfatik sistem ve dalak • D (Digestive) Sindirim sistemi
• F (Eye) Göz • H (Ear) Kulak
• K (Circulatory) Dolaşım Sistemi • L (Musculoskeletal) Kas İskelet Sistemi • N (Neurological) Nöroloji
• P (Psychological) Psikoloji • R (Respiratory) Solunum • S (Skin) Deri
• T (Endocrine, metabolic and nutritional) Endokrin, Metabolizma ve Beslenme
• U (Urology) Üroloji
• W (Pregnancy, childbirth, family planing) Hamilelik, Doğum, Aile Planlaması
• X (Female genital system and breast) Kadın Üreme Sistemi ve Meme
• Y (Male genital system) Erkek Üreme Sistemi • Z (Social problems) Sosyal Problemler
ICD – DA(Diş Hekimliği ve Stomatoloji): Oral kavite ve ilişkili
dokular-da oluşan, belirtileri olan ya dokular-da ilgili hastalıklar veya koşullar için gelişti-rilmiştir. ICD 10’da sunulandan daha kapsamlı bir sınıflamaya (beşinci basamak) izin verir.
ICD‐NA (Nöroloji) : ICD-NA tanıların beş, altı, yedi, kırılım seviyesinde
kodlama, Alfabetik indeks, Kodlayıcılara kapsam ve kapsam dışı yön-lendirmeleri ile doğru kodlama olanağı sağlar.
Tıbbi İsimlendirme Sistemleri
• SNOMED RT/CT (The Systematized Nomenclature of Human and Veterinary Medicine - Reference Terminology / Clinical Terminology): “Tıpta ve Veterinerlikte Hastalıkların Sistematik İsim Listesi”
• LOINC Laboratuar Tanımlama ve Kodlama Sistemi (Laboratory Observation Identifier Names and Codes)
• ECRI‐UMDNS Üniversal Tıbbi Nomenkulatur Sistemi (Universal Medical Device Nomenclature System)
Tıbbi Sınıflandırma Sistemleri
• ICD‐9‐CM 9. Revizyon Hastalıkların Sınıflandırılması Sistemi (International Classification of Diseases, Ninth Revision, Clinical Modification) Volume 1, 3
• ICD‐10 Hastalık ve Sağlıkla İlişkili Durumların Uluslararası İsta-tistiksel Sınıflaması (International Statistical Classification of Dis-eases and Related Health Problems, 10th Revision)
• CPT4 Hekim İşlem Terminolojisi (Physicians’ Current Procedural Terminology, Fourth Edition)
• ICIDH‐2000 Engelli ve kısıtlar için Uluslararası Sınıflama (Inter-national Classification of Impairments, Disability and Handi-caps)’ dir
İlaç kodları:
ATC-
Anatomic Therapeutic Codes. WHO tarafından geliştirilen ilaç kodlama sistemi.NDC Ulusal İlaç Kodları (The National Drug Code) Prosedür kodları:
CPT:
Geçerli Prosedürel Terminoloji(
Current Procedural Terminology)DRG:
Tanı ile ilişkili gruplar (Diagnosis Related Groups)EN 13606
- CEN TC 251 (ISO TC 215)READ Kodları‐ İngiltere’de geliştirilen ve temelde birinci basamak için
Hemşirelik Faaliyetleri: NIC, NOC, NANDA
• NANDA (North American Nursing Diagnosis Association) ayrı-ca NIC, NOC kodlama sistemleri bulunmaktadır.
Hastalıkların sınıflandırması, hastalıkların belirlenmiş ölçütlere göre ayrıldığı bir kategoriler sistemi olarak tanımlanabilir (http://www.spgk.saglik.gov.tr). Sınıflandırma birçok şekilde yapılabilir. Hastalıkların istatistiksel sınıflandırılması belirli sayıdaki kategoriler içinde hastalık durumlarının tamamını kapsamalıdır. Teorik bir açıdan bakılırsa, hastalıkları çeşitli eksenlerde, örneğin etkilenen vücut kısmına göre (topografi), nedene (etyoloji), dokudaki patolojik değişikliklerin tipine (morfoloji) ya da sonuçta ortaya çıkan fonksiyonel anormalliğe göre sınıflamak mümkündür. Sınıflandırmalar bu eksenlerden birine ya da diğerine dayanarak şekillendirilebilir. Fakat pratikte, hastalıkların vücudun birden fazla bölümünü etkileyebilmeleri, bazı hastalıkların nedeninin bilinmemesi ve bazı patolojik değişikliklerin özgün olmaması gibi nedenlerle hiçbir eksen tek başına yeterli değildir. Alternatif olarak, her bir hastalığın birkaç eksene göre sınıflandırıldığı, çok eksenli bir sınıf-landırma sistemi kurulabilir, ancak bu durum hastalığın tüm kriterlere göre tanımlanmasını gerektireceğinden kullanımı zorlaştırır. Kodlama” süreci, verilerin sınıflandırılması ve sınıflandırılan verilere nümerik veya alfanumerik bir simge atanması işlemidir. Tıbbi tanıların ve hastalara uygulanan girişimlerin kodlanması “klinik kodlama” olarak adlandırılır. Elektronik sağlık kayıtlarında aynı klinik durum veya girişim için farklı terimlerin veya kodlama sistemlerinin kullanılması; verilerin çeşitli amaçlar için çağrılması (data retrieval) gerektiği zaman sorunlara ve veri-lerin güvenilirlik ve tutarlılığının azalmasına yol açar.
Standart kodlama sistemleri geliştirilmesi için yapılan çalışmaların amacı, benzer durumlar için tüm sağlık personeli tarafından tutarlı tanımlama-lar yapılması ve benzer bir terminolojinin kullanılmasının teşvik edilme-sidir. Bununla birlikte, tıbbi terminolojinin karmaşıklığı ve halen farklı amaçlarla kullanılmakta olan pek çok kodlama sisteminin bulunması nedeniyle kodlama standartlarının geliştirilmesi zordur.. Klinik kodlama için bir “nomenclature” (isimlendirme) veya bir sınıflandırma sistemi kullanılır. “Nomenclature”, bir alanda kullanılan tüm uygun isimler veya terimleri içeren bir liste olarak tanımlanabilir. Bir hastalık isimlendirme sistemi (nomenclature), her hastalık için uygun isimler ile her isme karşı-lık gelen kodların bir listesidir. Sınıflandırma, benzer maddelerin bir arada gruplandırılmasıdır. Hastalık ve girişim sınıflandırma sistemle-ri, benzer hastalık ve girişimlerin bir arada sınıflandırılarak tek bir kod atanmasıyla oluşur.
! Sınıflama Kalitesinin Temelleri Geçerlilik, Güvenilirlik, Tamamlılık, Zamanlılık