Ölüm kayıtlarının tutulmasındaki temel amaç, ölüm nedeni istatistikleri-ni kaliteli bir biçimde elde bulundurmaktır. Halen ülkemizde ve dünya-da ölüm kayıtları sağlıklı tutulamamaktadır. Hastane kayıtları dünya-daha fazla doğruyu yansıtmakla birlikte hastane dışında tutulan kayıtlarda, ölüm nedenleri ile ilgili ciddi eksik bildirimler olmaktadır.
Ölüm belgelerinin hekimlerce en doğru bilgiyi içerir şekilde ve okunaklı doldurulması:
• Sonuçtaki istatistiki verilerin doğruluğunu ve kalitesini de etki-leyecektir. Ölümlülük modellerini yer ve zaman ayrımı ile açık-lar.
• Nüfus projeksiyonlarının oluşturulmasına katkı sağlar.
• Kamu sağlığı programlarının geliştirilmesinde temel teşkil eder. • Kamu sağlığı istatistiklerinin temelidir
• ICD-10, yaş gruplarına ve bölgeye göre sınıflanarak Eurostat’a iletilecektir.
• Verilerin kalitesi arttırılarak ülkeler arası karşılaştırılabilirlik art-tırılacaktır.
• Verilerin AB standartlarına uygun şekilde toplanıp derlenmesi sağlanacaktır
İnsani Kalkınma Endeksinin 3 unsurundan biri ölümün ölçümü ile ilgili-dir (Türkiye 84. sıradadır). Ölüm nedenlerinin sınıflandırılması bölgesel, ülkesel ve global olarak sağlık programlarının geliştirilebilmesine olanak sağlar. Türkiye, düşük kalitede ölüm istatistikleri sunan ülkeler arasında yer almaktadır.
Ölüm ve Ölüm Nedeni İstatistikleri konusunda doğru ve tam zamanlı veriye sahip olmak, ölüm istatistikleri için tam işleyen bir idari kayıt sistemi oluşturmak ve bu kayıt sistemi ile yaş, cinsiyet, ikamet ve nedene ait değişkenleri derlemek oldukça önemlidir. Ölüm istatistikleri cinsiyet ve hastalık bazında verilebilmekte, yaş ve ikamet edilen yer açısından verilememektedir. WHO ve Eurostat standartlarına uyulamamaktadır. Uluslararası kıyaslanabilirliği yoktur.
Ölüm belgesini dolduran kişi mahremiyete saygı göstererek, en doğru ve mevcut tüm bilgilerle formu doldurmalıdır. Formu en kısa sürede gerekli yerlere iletmelidir. Soruşturmaların hâlâ devam edip etmediği hakkında bilgiyi belirtmelidir. Otopsi ya da ayrıntılı soruşturma sonucunda ölüm nedeni rapor edilenden farklı ise en kısa sürede düzeltilen yeni belgeyi gerekli yerlere ulaştırmalıdır.
Örnek Form: Ölüm Belgesi
Doğal ölüm Trafik kazası Diğer
İntihar İş kazası Araştırma aşamasında
Cinayet Diğer kazalar Bilinmeyen
Ölümün şekli C
Ölüm ancak doğal ölüm ise kurum tabibi tarafından doldurulacaktır. Adli bir durum söz konusu olduğunda hekim hemen adli makamlara haber verecek ve formu doldurmayacaktır. Ancak savcı hekimi adli he-kim olarak atar ise o takdirde formu doldurmakla yükümlüdür.
Eğer adli hekim ileri araştırmaya karar verirse araştırma aşamasında kısmını işaretleyerek raporu hazırlar. Araştırma sonucu elde edilen ölüm nedeni daha sonra iletilecektir.
Ölüm yaralanma ile gerçekleşti ise bu bölüm doldurulacaktır.
Otopsi yapılması durumunda bu bölüm doldurulacaktır
Formun doldurulmasında gerekli bilgileri veren kişi ile formu dolduran hekimin kimlik bilgileri ile imzaları alınacaktır.
Ölü doğum ya da bebek ölümü durumunda bunlar işlenecek. Doğum sırası bölümüne kadının 22 haftadan büyük gebeliklerinin sayısı yazıla-caktır. (ölü doğum ve canlı doğumlarının toplamı) Doğum saati yalnızca saat olarak yazılacaktır. Adli vakalarda kurumun kendi kayıtlarında saat ve dakika şeklinde tutulmaya devam edilmesi uygun olacaktır
Ölenin kadın olması durumunda; hamileliliği esnasında, doğumda ya da doğumdan sonraki 42 gün içerisinde öldüğü takdirde anne ölümü kabul edilerek ilgili kutucuk işaretlenecektir. Ayrıntılı inceleme için derhal İl Sağlık Müdürlüğü AÇSAP şubesi ile bağlantıya geçilecektir. Bunun dı-şındaki koşullar anne ölümü olmamasına karşın istatistiki değeri açısın-dan doğumaçısın-dan sonraki 43. gün ile 365. gün arasında bir kadın ölümü gerçekleştiğinde ilgili kutucuk işaretlenecek. Bunun dışındakiler “Anne Ölümü değil” şeklinde değerlendirilecektir.
Hastalıklar için kısaltma kullanılmayacak, standart medikal terminoloji kullanılacaktır.
Formun H kısmı doldurulurken ölüme neden olan hastalık yazılmalı, bulgular hastalık olarak yazılmamalıdır. Süreler olayın başlangıcı ile bir sonraki olayın başlangıcı arasında geçen zamanı ifade eder. Bölüm II’de ölümün gerçekleşmesini kolaylaştıran hastalık, yaralanma veya kompli-kasyon gibi asıl neden olmayan ancak etkisi olan durumlar yazılacaktır. Her satıra bir hastalık büyük harfle ve kısaltma yapılmadan yazılacaktır. a satırına ölüme neden olan son hastalık yazılacaktır. Diğer satırlar za-man sırasına göre geriye doğru giderek doldurulacaktır. Gerektiğinde d satırından sonra da satır açılarak olayın başlangıcındaki hastalık ya da hastalıklar eklenebilir.
Ölümün doğal ölüm olduğundan emin olunduğu, açık otopsi yapılma-masına karar verilmesi durumunda; tanının yüksek oranda tahmin edile-bildiği vakalarda ölüm nedeni öncesinde “muhtemel” ibaresi konulabilir
Adli hekimler hariç tüm hekimler kurumda ya da kurum dışında gerçek-leşen doğal ölümlerde ölüm belgesinin tamamını doldurmakla, kaşeleyip imzalayarak onaylamakla yükümlüdür. Dışsal nedenlerden kaynaklı şüpheli ölüm durumunda belgeyi doldurmaz ve yükümlülüğü Cumhu-riyet Savcılığı ve adli hekimlere bırakacaktır (haber verme yükümlülüğü vardır). Cumhuriyet Savcısı tarafından adli hekim olarak görevlendiril-diği takdirde ölüm belgesini doldurmakla yükümlüdür. Belgeyi doldu-ran hekim kurumuna onaylatmakla, belgenin 2. nüshasını defin ruhsatı olarak ölen kişinin yakınına, 1 ve 3. nüshalarını ise kendisinin bağlı oldu-ğu referans hekimine iletmekle yükümlüdür. Referans hekimler istatistik açıdan hatalı bir durum varsa düzeltilmesini sağlayarak (yalnızca 1. nüs-hada) 1. nüshaların takip eden ayın ilk haftasında İl Sağlık Müdürlüğüne gönderilmesinden sorumludur. İlçelerde normal yazışma kurallarına uygun olarak ölüm belgeleri önce Sağlık Grup Başkanlıklarına, Sağlık Grup Başkanlıkları da en kısa sürede İl Sağlık Müdürlüğüne iletecekler-dir. 3. nüsha kurumda ilgili birim tarafından saklanacaktır.
Aile hekimleri kendisine bağlı bulunan nüfusa ya da görevlendirilmesi halinde kendisine bağlı olmayan nüfusa da ölüm belgesi düzenlemekle yükümlüdür. Aile hakimlerinin referans hekimi kendisinin bağlı bulun-duğu Toplum Sağlığı Merkezi Referans hekimidir.
Adli Tabipler (Adli tabip olarak görevlendirilen hekimler) dışsal neden-lerden kaynaklanan şüpheli ölüm vakalarında vakayı savcı ile birlikte inceler. Ölümün doğal ölüm olduğuna karar verip otopsiye ihtiyaç duy-mazsa ölüm belgesini doldurur. Otopsi yapılırsa ve yeni bulgular bek-lendiği için ölüm nedenine karar verilmemiş ise Ölüm Nedeni kısmına “TETKİK” yazılarak belgenin diğer kısımlarını tamamen doldurmakla yükümlüdür. Adli tabib bağlı olduğu kurumda ölüm belgesinin 1. nüs-hasını takip eden ayın 1. haftasında İl Sağlık Müdürlüğüne gönderir. Ölüm nedeni “TETKİK” yazılan vakalar için tetkik aşaması tamamlan-dıktan sonra Adli Tıp Kurumu için düzenlenmiş Ölüm Belgesi bu vaka için tekrar doldurularak (kesin ölüm nedeni otopsi raporundan alınarak) İl Sağlık Müdürlüğüne gönderilir.
Sağlık kurumu referans hekimi ölüm belgesinin 1 ve 3. nüshalarını alarak yalnızca 1. nüshasındaki istatistiki hataların düzeltilmesini yapar ve 1. nüshanın ilgili yerlere iletilmesinden sorumludur (Sağlık Grup Başkan-lıkları, İl Sağlık Müdürlüğü).3. nüsha referans hekim ya da ilgili birim tarafından kurumda saklanacaktır.