KiĢilerarası ÇatıĢma Çözme YaklaĢımları

KiĢilerarası çatıĢma çözme yaklaĢımları, bir çatıĢma çözme kuramı olan Rahim‟in çatıĢma yönetimi modeli çerçevesinde ele alınacaktır. Bu modelde, kiĢilerarası çatıĢmaların çözümü için izlenebilecek yaklaĢım türlerini, taraftarların birbirlerinin beklentilerine karĢı gösterdikleri duyarlılık düzeyi belirlemektedir. Duyarlılık düzeyine göre, Ģekil 1‟de görüldüğü üzere beĢ tür kiĢilerarası çatıĢma çözme yaklaĢımı bulunmaktadır (Rahim, 1983:369).

ġekil 1.1. Rahim’in ÇatıĢma Yönetimi Modeli Yüksek Kendi Beklentilerine Duyarlılık DüĢük Yüksek BaĢkalarının Beklentilerine Duyarlılık DüĢük Kaynak: (Rahim, 1983:369) 1.5.1. BütünleĢtirme

Herhangi bir kiĢilerarası çatıĢma durumunda, çatıĢma içinde olanların birbirlerinin beklentilerine karĢı yüksek bir duyarlılık içinde olmaları ile ortaya çıkan bir çatıĢma çözme yaklaĢımıdır. Bu yaklaĢım, problem çözme, iĢbirliği, yardımlaĢma, kazan-kazan ve çözüm odaklı yaklaĢım olarak da nitelendirilmektedir (Rahim vd., 2000:10). BütünleĢtirme yaklaĢımı sadece problem çözme olarak ele alındığında, aĢağıda betimlenen problem çözme sürecinin aĢamalarından veya tanımı

BütünleĢtirme

Ödün Verme

Hükmetme Kaçınma

yapılan problem, problem çözme ve etkili çözüm kavramlarının tanımlarından anlaĢılacağı üzere diğer nitelemelerini kapsadığı görülmektedir.

Problem çözme süreci, “problemi tanımlama, probleme yönelik alternatif çözümler üretme, alternatif çözümlerden birine karar verme, karar verilen çözümü uygulama ve teyit etme” olmak üzere dört aĢamadan oluĢmaktadır. Problem, belirsizlik, tereddüt, çatıĢma, yardım kaynağının olmaması, performans becerilerinin eksikliği, yenilik vb. engeller nedeniyle bireyin baĢa çıkma süreçlerini zora sokan bir durumdur. Problem çözme, spesifik bir problem durumu ile baĢa çıkmak üzere üretilen sonuçtur. Etkili bir çözüm pozitif sonuçların maksimuma çıkarılıp, negatif sonuçların minimuma indirildiği, durumu daha iyi yönde değiĢtiren ya da var olan stresi azaltan, tüm taraflar açısından memnun edici veya kabul edilen çözüm olarak nitelendirilmektedir (D‟Zurilla vd., 2004:121; Ülker, 2011:45-49).

1.5.2. Ödün Verme

KiĢilerarası çatıĢmalarda, bir tarafın sadece diğer tarafın beklentilerine karĢı yüksek bir duyarlılık içinde olması ile ortaya çıkan bir çatıĢma çözme yaklaĢımıdır. Bu yaklaĢım, kaybet-kazan ve itaat etme olarak da nitelendirilmektedir (Rahim vd., 2000:10). Taraflardan birinin karĢı tarafla iliĢkinin korunmasına ve sürdürülmesine verdiği önemin, kendi beklentilerinin karĢılanmasına verdiği önemden daha yüksek olması durumunda etkili olmaktadır. ÇatıĢmanın, karĢı tarafla sürdürülmek istenen iliĢkiye zarar vermesi nedeniyle karĢı tarafın isteklerinin kabul edilmesi ve öncelikle karĢı tarafı tatmin edecek bir çözümde anlaĢmaya varılması en uygun seçenek olarak görülmektedir (Karip, 2010:66).

1.5.3. Hükmetme

KiĢilerarası çatıĢma içinde olan tarafların sadece kendi beklentilerine karĢı yüksek duyarlılık içinde olmalarıyla ortaya çıkan bir çatıĢma çözme yaklaĢımıdır. Bu yaklaĢım, kazan-kaybet olarak da nitelendirilmektedir (Rahim vd., 2000:11). Güçlü olduğuna inanan tarafın, güç ve otorite kullanmak suretiyle amaçlarını kabul ettirmek

için karĢı tarafı zorlamasıdır. Bu çatıĢma çözme yaklaĢımını benimseyen taraf, çıkarlarını karĢı tarafla sağlıklı iliĢkiler içinde olmaktan daha fazla önemsemekte ve iĢbirliği yapmaktan kaçınmaktadır. Bunlara göre yaĢanan her kiĢilerarası çatıĢmada bir kazanan bir de kaybeden taraf bulunmaktadır. Bu nedenle ne pahasına olursa olsun kendileri kazanan taraf olmalıdır. Bu anlayıĢla, güçsüz olan taraf üzerinde güç kullanmaktadırlar. Güçsüz olan taraf ise yaĢanan kiĢilerarası çatıĢmadan en az zararla çıkabilmek amacıyla güçlü olana saygı göstermek ve bazen de eĢitsizliği kabul etmek zorunda kalmaktadır. Güçlü olan taraf, amaçlarına ulaĢabilmek amacıyla güçsüz olan tarafı zorlamakta, isteklerine aldırıĢ etmemekte, yaĢanan kiĢilerarası çatıĢmaya kazan-kaybet Ģeklinde bir çözüm getirmektedir. Sonuç olarak güçlü olan taraf, amacına ulaĢırken güçsüz olan taraf kaybetmekte, kaybeden taraftaki kırgınlık ve öfke nedeniyle kiĢilerarası iliĢkiler bozulmaktadır. Hükmetme yaklaĢımıyla, kaynağına inilmeden problem çözülmeye çalıĢıldığından problemin çözümsüzlüğü kalıcı hale gelmektedir (Peker ve Aytürk, 2000:57-60).

1.5.4. Kaçınma

KiĢilerarası çatıĢma halinde olanların birbirlerinin beklentilerine karĢı düĢük duyarlılık içinde olmalarıyla ortaya çıkan bir çatıĢma çözme yaklaĢımıdır. Bu yaklaĢım kaybet-kaybet olarak da nitelendirilmektedir (Rahim, 2002:220). YaĢanan kiĢilerarası çatıĢmayı görmezlikten gelme, kenara çekilme, çatıĢmayla ilgilenmeme, çatıĢmayı ihmal etme ve olumsuz hiçbir Ģey duymak istememe Ģeklinde görülmektedir. Bu yaklaĢım, taraflar arasında karĢılıklı bir yardımlaĢma ortamının oluĢmasını ve sağlıklı bir iletiĢimin kurulmasını engellemesi, güvensizliğe neden olması hususlarından ötürü yaĢanan kiĢilerarası çatıĢmaları daha da kuvvetlendirici bir etki oluĢturmaktadır. Buna karĢın tarafların iletiĢim kuramayacak kadar bir gerilim içinde olduğu durumlarda, daha sonra ilgilenmek üzere çatıĢmaların uygun bir zamana ertelenmesine ve tarafların konumlarını iyileĢtirmek üzere zaman kazanmalarına imkân sağlamak suretiyle çatıĢmaların çözümünde etkili olmaktadır (Eren, 1991:448).

1.5.5. UzlaĢma

KiĢilerarası çatıĢmalarda, herkesin memnuniyetinin sağlanması amacıyla, tarafların tamamının kendilerinden bazı tavizler vermeyi kabul etmesiyle ortaya çıkan bir çatıĢma çözme yaklaĢımıdır (Rahim, 2002:220). Bu çatıĢma çözme yaklaĢımında taraflar, kendi arzu, istek ve ihtiyaçlarının dikkate alınmasını önemsedikleri kadar, karĢı tarafın arzu, istek ve ihtiyaçlarının da dikkate alınmasını önemserler (Karip, 2010:51). YaĢadıkları çatıĢmaya çözüm olabileceğine inandıkları çözüm önerilerinden ortak olanları birlikte belirlemeye, belirledikleri bu ortak çözüm önerilerini yeniden yapılandırmaya çalıĢırlar (BaĢaran, 2004:87). Böylece ödün verme yaklaĢımına göre daha az ödün verirler. Bu yaklaĢım, kazan-kazan yaklaĢımı olarak da nitelendirilmektedir (Karip, 2010:52-53). ÇatıĢmada taraf olanların eĢdeğer yetki ve güce sahip olduğu, karmaĢık sorunlara geçici çözümler üretilmek istendiği, bütünleĢtirme ve hükmetme yaklaĢımlarının uygulanma imkânı bulamadığı durumlarda etkili olmaktadır (SolmuĢ, 2001:42).