Kesendire Kazası 1 İdari Yapı

Kesendire Kazası’nın merkez kasabasıdır. Bu kasaba merkez vilayetin 12 saat mesafesindedir. Kasaba merkez vilayetinin güneydoğusunda basit bir arazi üzerine kurulmuştur. Ahalisini Müslümanlar ve Rumlar oluşturmaktadır.250 _{Kasaba konum}

itibariyle Yunanistan’a yakın mesafededir. Kesendire Kazası’nın idari yöneticileri aşağıda gösterildiği gibidir.251

Kaymakam : Kemal Bey

Naib : Zeynel Abidin Efendi

Meclis İdare Heyeti

Reis : Kaymakam

Tabibiye Azası : Seçmen Azası

Naib : Ahmet Efendi

Mal Müdür : Hacı Hakkı Efendi, Yenaki Mavnedi Ağa, Azoğnos

Ağa : ….

Kesendire Nahiyesi

Müdür : Halil Efendi

248 _{Selanik Vilayet Salnamesi, s. 279-280.} 249 _{Selanik Vilayet Salnamesi, s. 280.} 250 _{Selanik Vilayet Salnamesi, s. 285.} 251 _{Selanik Vilayet Salnamesi, s. 281.}

76

Kâtip : Mahmut Efendi

Rüsumat (Gümrük) Memuru : Ahmet Ağa

Kâtibi : Hasan Efendi

Karantina Memuru : İsmail Hakkı Efendi 1.14.10.2. Coğrafi Yapı

Kesendire Kazası’nın arazisinin çoğunluğu orman ve dağ olduğu için ziraate müsait arazisi yaklaşık 800.000 dönüm kadardır. Bu kazada 8.245 hane ve 980 dükkân vardı. Ayrıca değirmen, 138 ibadethane vardı. 60.000 dönüm bağ ve bahçe, 10.000 dönüm cebel, 6.000 dönüm zeytinlik, 42.000 kıt’a miri ormanına sahipti. Kesendire Kazası dâhilinde bulunan İzover Karyesi’nde altın ve gümüş madenleri bulunmuştur. Arus? Karyesi ve kasaba sınırı dâhilinde bulunan gümüş ve altın madenlerinin rezerv açısından zengin olmadığının anlaşılması üzerine harfiyat ve ameliyat faaliyetleri durdurulmuş ve çalışmalara devam edilmemiştir. Fakat Rumeli Karyesinde zuhur eden kurum medeni servetli madenlerin bulunduğu cihetle imtiyaz sahibi vasıtalarıyla bugün ışıldamaktaydı.

Kesendire Kazası’nda gerçekleşen dağların en meşhuru Lisavdıç ve Vavrus ve Hosova Ve Varna’ya ve Rodin’in ve Şeyekar Karyelerin ortalarında bulunan dağ olup batıdan şarka kadar uzanan çeşitli ağaçlara sahipti.252 _{Bu dağın yüksekliği 500}

metre olduğu tahmin edilmekteydi. Kesendire Kazası dâhilinde 2 göl mevcuttur. Bu göllerden birisinin adı Beşik Gölü olarak bilinmekteydi. Bu gölün uzunluğu 20 ve genişliği 7.000 metredir ve çevresinde bulunan yerlerin derinliği en fazla 30 metreydi. Bir gölde her türlü balık yetişip bir düzene uygun olarak yüzde yirmi vergi alınırdı. Her bir sene içerisinde vergi 1.250 lira bedelle talebine ihale edilmekteydi. Diğeri Kargu Gölü ismiyle herkesçe bilinip meşhur olan bir yerdi. Uzunluğu 5.000 ve genişliği 2.050 metre büyüklüğünde olduğu ve 1 metreden 5 metreye kadar derbentliği bulunduğu halde bunda balık vesair yetişmez. Yalnız kenarlarında yetişen kaba hasır sazlarını toplayarak civar karyelerde bulunan ahali kısmi olarak istifade ederdi.253

252 _{Selanik Vilayet Salnamesi, s. 286.} 253 _{Selanik Vilayet Salnamesi, s. 286.}

77

1.14.10.3. Demografik Yapı

Kesendire Kazası’nın nüfusu Müslüman kadın 1.736- erkek 17.111, Müslüman (yabancı) kadın 348, erkek 909, Rum kadın 16.119, Rum (yabancı) kadın 551 ve toplamda 44.870 kişiden oluşmaktaydı.254 _{Bkz. Tablo-19.}

Tablo-19: Etnik Kökene ve Cinsiyete Göre Nüfus Sayıları.

KADIN ERKEK Müslüman 1736 17111 Müslüman (Yabancı) 348 909 Rum 16119 - Rum (Yabancı) 551 - Toplam 44870

Kesendire Kazası’nda ayrıca 366 erkek ve 434 kadın doğmuştur. 383 erkek, 390 kadın vefat etmiştir. Tespit edilen rakamlara göre doğan kişi sayısı ölen kişi sayısından 44 fazlaydı.

1.14.10.4. Mimari Yapı

Kesendire Kazası’nda 40 ilkokul ve 86 çeşit çeşme vardı.255

1.14.10.5. Evlilik

Adı geçen kazada bir sene zarfından 280 evlilik olmuştur.

1.14.10.6. Eğitim-Öğretim

Kesendire Kazası dâhilinde Müslüman çocuklara yönelik olarak verilen eğitim faaliyetleri için 40 adet ilkokul bulunmaktaydı. Her bir ilkokulda birer muallim bulunmaktaydı. İlkokullarda toplam 481 erkek ve 281 kız öğrenci vardı. Adı geçen kaza dâhilinde Hristiyan çocuklara yönelik olarak 76 mektep bulunmaktaydı. Bu mekteplerin ikisinde ikişer, geri kalan kısmında birer muallim vardı. Hristiyan mekteplerinin genelinde 1.109 erkek ve 269 kız öğrenci eğitim görmekteydi.

1.14.10.7. Üretim ve Ekonomi

Kesendire Kazası’nda ziraate müsait arazi kayıt altına alınmayıp her sene ekilen arazi 110.000 dönüm olduğu tahmin edilmekteydi. Bunun 30.000 dönümü buğday, 19.000 dönümü çavdar, 12.000 dönümü yulaf, 28.000 dönümü arpa, 9.000 dönümü darı, 3.000 dönümü mısır, 1.000 dönümü pamuk, 5.000 dönümü tütün, 3.000 dönümü susam tarlasıydı. Buğday ve çavdar tarlalarının her bir dönümüne 1 dikili tohum

254 _{Selanik Vilayet Salnamesi, s. 287-288.} 255 _{Selanik Vilayet Salnamesi, s. 292.}

78 ekilip 8 dikili hâsılat ve beşer kantar saman alınmaktaydı. Buğdayın kilesi 18 kuruşa satılırken samanın her bir kantarı beşer kuruşa satılmaktaydı. Çavdarın her bir kilesi 12 kuruşa satılırken samanın kantarı 2 kuruşa satılmaktaydı. Yulaf tarlasının her dönümüne kile ve birer çeyrek tohum ekilip 7 kile hâsılat ve 3 kantar saman alınmaktaydı. Bir kile yulaf 8 kuruşa, samanın bir kantarı 3 kuruşa satılırdı. Ve arpa tarlasının bir dönümüne 1 kile birer bağ tohum atılıp 6 kile hâsılat ve 4 kantar saman alınmaktaydı. Her bir kilesi 8 kuruşa satılırken samanın her bir kantarı 3 kuruşa satılırdı. Darı tarlasının dönümüne 3 kese tohum ekilip 4 kile hâsılat alınarak her bir kile 8 kuruşa satılırdı. Mısır tarlasının her bir dönümüne 5 kese tohum atılıp 6 kile mahsul alınırdı. Her bir kile 9 kuruşa satılırdı. Pamuk tarlasının bir dönümüne 7-8 okka tohum ekilip 1’e 10 nispetinde mahsul alınırdı Her bir okkası 6 kuruşa satılırdı. Tütün tarlasının bir dönümüne 4.200 fide dikilerek her bir dönümden 50 okka hâsılat alınmaktaydı. Ve 100 kuruş lira hesabıyla her bir okkası 4 kuruşa satılmaktaydı.256

Bir dönüm arazi dâhilinde bulunan zeytin ağaçlarından 100 okkadan 500 okkaya kadar mahsul alınırken bazı seneler daha fazla mahsul alınabilmekteydi. Kesendire’de bir okka zeytin 60 paraya satılırdı. Bir senede zeytinyağı için kullanılan zeytinin miktarı 50.000 okka tahmin edilmekteydi. Zeytinin her 100 okkasından 14 okka zeytinyağı imal edilirdi. Zeytinden 56 okka posa kalırdı. Yağın kesesinin 10 posanın batmanı da 3 kuruşa satılırdı. Üretilen bu posa hayvanat için pek yeterliydi. Kesendire içerisinde zeytin ağaçları bulunup bunlardan alınan mahsul daha fazla olduğu halde ağaçların bakım ve ilaçlamalarının yapılmaması nedeniyle zeytin hâsılatı bir miktarla sınırlı kalmıştır. Susam tarlasının dönümüne 2 okka tohum ekilmekteydi. Susamdan 30 okka hâsılat alınmaktaydı. Her bir okkası altmışar paraya ve bir kilesi 46,5 kuruşa satılmaktaydı.257 Yağ imali için bir senede 72.000 okka susam sarf edilip 100 okka susamdan 35 okka yağ, 45 okka posa çıkan yağın, okka başına onar kuruşa satılmaktaydı. Susam posasının her bir okkası sekizer kuruşa satılmaktaydı. Bu kazada bulunan üzüm bağlarının dönüm başından 600 okka mahsul alınırdı. Her bir okkası on ikişer paraya satılırdı. Kesendire’de yıllık 2.875.000 kese hamur imal olunarak her bir kesesi 40 paraya satılırdı.

Kesendire Kazası’nda her sene 180 okka nispetinde ipek böceği tohumu açılmaktadır. Bir dirhem tohumdan 3 okka koza hâsıl olmaktaydı. Her bir okka sarı

256 _{Selanik Vilayet Salnamesi, s. 289.} 257 _{Selanik Vilayet Salnamesi, s. 290.}

79 koza 15 yeşil koza 12 kuruşa satılmaktaydı. Kaza dâhilinde 39.157 arı kovanı mevcuttu. Her bir kovandan yıllık beşer kese bal, 200 dirhem balmumu alınırdı. Balın kesesi 4 kuruşa ve balmumunun okkası 20 kuruşa satılırdı.258

Adı geçen kazada çiftlik hayvanatı 100 baş manda, 5.000 baş öküz ve damızlık, 10 baş boğa, 150 baş dişi manda, 30 baş malak ve damızlık sığırı, 120 boğa, 16.000 inek, 4.500 danadan ibaretti. Herekle hayvanatı dâhil 20 baş aygır, 800 kısrak, 250 tay ve sığırlardan oluşmaktaydı. Ayrıca 10.000 koç, 65.000 dişi koyun, 30.000 kuzu, 8.000 burma, 24.242 teke, 130.438 dişi keçi, 63.500 oğlak, 34.242 burma, binek ve yük beygiri dâhil 600 esb259 _{2.050 ester, 500 merkep ve çevrede yaşayanların}

beslemekte olduğu 9165 canavar vardı.260 Kesendire’de yıllık 60.000 kese miktarında yapağı üretilmekteydi. 44.600 okka keçe kılı hâsıl olup yapağının okkası 6 kuruşa satılırken keçi kılının okkası 5 kuruşa satılırdı.

Kaza dâhilinde envai hirfet ve sanayiye mensup sanatlar gelişmemiştir. Sanata yönelik tezgâhlar ve dükkânlar yok ise de kadınlar tarafından bir nevi kilim, harir261

ve pamuktan elbiselik bezleri imal edilerek kaza içerisinde kullanılırdı.

Kesendire Kazası’nın menafi sandığı sermayesi 255.182 kuruştu. Yüksek faiz ile gelen 23.550 kuruş ile bahsi geçen zaman zarfında 128.097 kuruş zam olduğunda toplam sermaye 406.830 kuruş olmuştur. R. 1299/ M. 1883-1884 senesi süresince devlet tarafından alınan aşar vergisinden sandığa ait olan 47.000 kuruş dahi ilave edilerek bu rakama (453.830) ulaşılmıştır.

1.14.10.8. Ulaşım

Kesendire Kazası’nda bugün 86 adet çeşme mevcut olduğu gibi 2 şosa yol da vardı. Bu yolların birisi Selanik diğeri Kelemriye Caddesi’nde ise de hiç birisi henüz sona ermemişti. Fakat bayındır olarak tasviye görmüştü. Selanik civarında ayakları taş ve üstü ahşap olarak 10 adet köprü yeniden yapılarak imal ve inşa edilmiş ise de bunlardan birisi yapılamamıştı.262

258 _{Selanik Vilayet Salnamesi, s. 291-292.}

259 _{At, beygir. Bkz. Devellioğlu, Osmanlıca Türkçe Ansiklopedik Lugat, s. 338.} 260 _{Selanik Vilayet Salnamesi, s. 291.}

261 _{İpek. Bkz. Devellioğlu, Osmanlıca Türkçe Ansiklopedik Lugat, s. 500} 262 _{Selanik Vilayet Salnamesi, s. 292.}

80

1.14.10.9. Sağlık Hizmetleri

Kesendire Kazası’nda 45 doktor ve cerrah mevcut ise de eczane olduğundan hastalara verilen ilaçlar tabipler tarafından düzenlenerek verilmekteydi.

Kesendire Nahiyesi’nde geçen mayıs ayı süresince çekirge saldırı olduysa da ekili dikili alanlara zarar vermesini engellemek amacıyla talimat gereğince önlem ve tedbirler alınmış, zararın önüne geçilmiştir.

1.14.10.10. Hapishaneler

Kesendire hapishanesinde bir sene zarfında cenah ve kabahat ile 41 şahıs hapse girmiştir. Bunlardan 28’i bir haftadan bir aya kadar, 6 kişisi bir aydan üç aya kadar, dört kişisi üç aydan altı aya, üç kişisi ise dokuz aydan bir seneye kadar mahkûm olmuştur. Ceza sürelerini tamamladıktan sonra tahliye edilmişlerdir.263

1.14.11. Aynaroz Kazası (Ceziresi)